ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ [:Φιλιπ. 4,4-9] ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

 

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ [:Φιλιπ. 4,4-9]

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

«Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε. τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις. ὁ Κύριος ἐγγύς. μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ᾿ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν. καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ (:νὰ χαίρεστε πάντοτε μὲ τὴ χαρὰ ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἕνωση καὶ τὴν κοινωνία μας μὲ τὸν Κύριο. Πάλι θὰ πῶ, νὰ χαίρεστε. Ἡ ἐπιείκειά σας καὶ ἡ ὑποχωρητικότητά σας ἂς γίνει γνωστὴ σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, καὶ σὲ αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς ἀπίστους. Ὁ Κύριος πλησιάζει νὰ ἔλθει, καὶ Αὐτὸς θὰ ἀποδώσει στὸν καθένα ὅ,τι τοῦ ἀνήκει. Μὴν κυριεύεστε ἀπὸ ἀγωνιώδη φροντίδα γιὰ τίποτε, ἀλλὰ γιὰ καθετὶ ποὺ σᾶς παρουσιάζεται, νὰ κάνετε γνωστὰ τὰ αἰτήματά σας στὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴ δέηση, οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ συνοδεύονται καὶ μὲ εὐχαριστία γιὰ ὅσα ὁ Θεός μᾶς ἔδωσε. Καὶ ἔτσι, ὅταν διώχνετε κάθε μέριμνα καὶ ἐμπιστεύεστε τὸν ἑαυτό σας στὴ θεία Πρόνοια, ἡ εἰρήνη ποὺ ἔχει ὁ Θεὸς καὶ τὴ μεταδίδει στοὺς δικούς Του, τῆς ὁποίας τὴν τελειότητα δὲν μπορεῖ νὰ νιώσει κανένας νοῦς, εἴτε ἀνθρώπινος εἴτε ἀγγελικός, θὰ φρουρήσει τίς καρδιές σας καὶ τίς σκέψεις σας, ἐφόσον μένετε ἑνωμένοι μὲ τὸν Ἰησοῦ Χριστό)» [Φιλιπ. 4,4-7].

«Μακάριοι οἱ πενθοῦντες (:μακάριοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ πενθοῦν γιὰ τίς ἁμαρτίες τους καὶ γιὰ τὸ κακὸ ποὺ ἐπικρατεῖ στὸν κόσμο, διότι αὐτοὶ θὰ παρηγορηθοῦν ἀπὸ τὸν Θεό)» [Ματθ. 5,4] καὶ «οὐαὶ ὑμῖν οἱ γελῶντες νῦν, ὅτι πενθήσετε καὶ κλαύσετε (:ἀλίμονο σέ σᾶς ποὺ ἔχετε ὡς μοναδικὸ σκοπὸ τῆς ζωῆς σας τὴ σαρκικὴ χαρὰ καὶ γελᾶτε τώρα ἀπὸ τίς διασκεδάσεις καὶ τίς ἀπολαύσεις τοῦ σαρκικοῦ σας βίου, οὐαὶ καὶ ἀλίμονό σας, διότι στὴν ἄλλη ζωὴ θὰ πενθήσετε καὶ θὰ κλάψετε)» [Λουκᾶ 6,25]., λέγει ὁ Χριστός. Γιατί λοιπὸν λέγει ὁ Παῦλος: «Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε (:νὰ χαίρεστε πάντοτε μὲ τὴ χαρὰ ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἕνωση καὶ τὴν κοινωνία μας μὲ τὸν Κύριο)»;

Δὲν ἔρχεται σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸν Χριστό· μὴ γένοιτο νὰ ποῦμε κάτι τέτοιο. Γιατί ὁ Χριστὸς εἶπε: «Ἀλίμονο σὲ αὐτοὺς ποὺ γελοῦν», ὑπονοῶντας τὸ γέλιο τοῦ κόσμου τούτου, τὸ γέλιο ποὺ προέρχεται ἀπὸ τίς ἐκδηλώσεις τῆς παρούσης ζωῆς, καὶ μακάρισε αὐτοὺς ποὺ πενθοῦν, ὄχι αὐτοὺς ποὺ πενθοῦν ἁπλῶς τὴν ἀπώλεια τῶν δικῶν τους, ἀλλὰ αὐτοὺς ποὺ συγκινοῦνται ὑπερβολικὰ καὶ πενθοῦν τὰ δικά τους κακά, αὐτοὺς ποὺ σκέπτονται τὰ δικά τους ἁμαρτήματα ἢ καὶ τὰ ξένα. Δὲν εἶναι ἡ χαρὰ αὐτὴ ἀντίθετη πρὸς τὸ πένθος ἐκεῖνο, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ προέρχεται ἀπὸ ἐκεῖνο, γιατί αὐτὸς ποὺ πενθεῖ τὰ δικά του κακὰ καὶ ἐξομολογεῖται, χαίρεται. Ἄλλωστε, εἶναι δυνατὸ νὰ πενθοῦμε γιὰ τὰ δικά μας ἁμαρτήματα καὶ νὰ χαιρόμαστε γιὰ τὸν Χριστό. Ἐπειδὴ λοιπὸν στενοχωροῦνταν γιὰ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα ἔπασχαν («ὅτι ὑμῖν ἐχαρίσθη τὸ ὑπὲρ Χριστοῦ (:καὶ εἶναι ἀπόδειξη αἰώνιας σωτηρίας γιά σᾶς, διότι σὲ σᾶς δόθηκε τὸ χάρισμα)», λέγει, «οὐ μόνον τὸ εἰς αὐτὸν πιστεύειν, ἀλλὰ καὶ τὸ ὑπὲρ αὐτοῦ πάσχειν (:ὄχι μόνο νὰ πιστεύετε στὸν Ἰησοῦ Χριστό, ἀλλὰ καὶ νὰ πάσχετε γιὰ χάρη τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ)» [Φιλιπ. 1,29]), γι᾿ αὐτὸ λέγει: «Χαίρετε τὴ χαρὰ ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὴν ἕνωσή μας μὲ τὸν Κύριο». Αὐτὰ δὲν σημαίνουν τίποτε ἄλλο, παρά: «Νὰ κάνετε τέτοια ζωή, ὥστε νὰ χαίρετε. Ὅταν λοιπὸν οἱ ὑποχρεώσεις σᾶς πρὸς τὸν Θεὸ δὲν ἐμποδίζονται, χαίρετε». Ἢ λοιπὸν αὐτὸ ἐννοεῖ, ἢ τὸ «ἐν» τίθεται στὴ θέση τοῦ «σύν», σὰν νὰ ἔλεγε: «Χαίρετε μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Κυρίου πάντοτε».

«Πάλιν ἐρῶ, χαίρετε (:πάλι θὰ πῶ, νὰ χαίρεστε)». Τοῦτο εἶναι χαρακτηριστικὸ ἀνθρώπου ποὺ ἔχει θάρρος καὶ ἀποδεικνύει ὅτι ἐκεῖνος ποὺ εἶναι ἑνωμένος μὲ τὸν Θεό, πάντοτε χαίρεται· εἴτε στενοχωρεῖται, εἴτε πάσχει ὁτιδήποτε, πάντοτε χαίρεται αὐτός. Ἄκουσε γιὰ τοὺς ἀποστόλους τὸν Λουκᾶ ποὺ λέγει ὅτι «οἱ μὲν οὖν ἐπορεύοντο χαίροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ συνεδρίου, ὅτι ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ κατηξιώθησαν ἀτιμασθῆναι (:ὕστερα λοιπὸν ἀπὸ τίς ἀπειλὲς καὶ τὴν κακομεταχείριση αὐτὴ ποὺ δέχθηκαν οἱ ἀπόστολοι, ἔφυγαν ἀπὸ τὸ συνέδριο μὲ μεγάλη χαρά, διότι ἀξιώθηκαν νὰ ὑποστοῦν ἀτιμωτικὴ τιμωρία γιὰ χάρη τοῦ ὀνόματός Του)» [Πράξ. 5,41]. Ἐὰν οἱ μαστιγώσεις καὶ τὰ δεσμά, τὰ ὁποῖα φαίνεται ὅτι προκαλοῦν τὴν πιὸ μεγάλη λύπη, προξενοῦν χαρά, ποιό ἀπὸ τὰ ἄλλα θὰ μπορέσει νὰ μᾶς προκαλέσει λύπη; «Πάλιν ἐρῶ, χαίρετε». Καλῶς ἐπανέλαβε τὸν λόγο δύο φορές. Γιατί, ἐπειδὴ ἡ κατάσταση τῶν πραγμάτων προκαλοῦσε λύπη, ἐπαναλαμβάνοντας δείχνει ὅτι ὁπωσδήποτε πρέπει νὰ χαίρουν.

«Τὸ ἐπιεικὲς ὑμῶν γνωσθήτω πᾶσιν ἀνθρώποις (:ἡ ἐπιείκειά σας καὶ ἡ ὑποχωρητικότητά σας ἂς γίνει γνωστὴ σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, καὶ σὲ αὐτοὺς ἀκόμη τοὺς ἀπίστους)» [Φιλιπ. 4,5]. Εἶπε παραπάνω: «ὧν τὸ τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ θεὸς ἡ κοιλία καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν, οἱ τὰ ἐπίγεια φρονοῦντες! (:τὸ τέλος τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν θὰ εἶναι ἡ καταστροφή, διότι θὰ καταλήξουν στὴν αἰώνια κόλαση. Αὐτοὶ λατρεύουν ὡς Θεὸ τὴν κοιλιά τους καὶ θεωροῦν ὡς δόξα τους πράξεις ποὺ φέρνουν ντροπή. Αὐτοὶ ἔχουν γήινα φρονήματα)» [Φιλιπ. 3,19]. Ἐπειδὴ λοιπὸν ἦταν φυσικὸ νὰ ἀπεχθάνονται αὐτοὶ τοὺς πονηρούς, τοὺς συμβουλεύει νὰ μὴν ἔχουν τίποτε κοινὸ μὲ ἐκείνους, ἀλλὰ νὰ συμπεριφέρονται μὲ πολλὴ ἐπιείκεια, ὄχι ὅμως πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς μόνο, ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς ἐχθροὺς καὶ τοὺς ἀντιπάλους.

«Ὁ Κύριος ἐγγύς· μηδὲν μεριμνᾶτε (:ὁ Κύριος πλησιάζει νὰ ἔλθει, καὶ Αὐτὸς θὰ ἀποδώσει στὸν καθένα ὅ,τι τοῦ ἀνήκει· μὴν κυριεύεστε ἀπὸ ἀγωνιώδη φροντίδα γιὰ τίποτε)» [Φιλιπ. 4,6]. Γιὰ ποιόν λόγο λοιπόν, πές μου, ἀδημονεῖτε; Γιατί ἀντιστέκεστε; Μήπως γιατί βλέπετε νὰ ζοῦν μὲ ἀπολαύσεις αὐτοί; «Μηδὲν μεριμνᾶτε». Ἤδη πλησίασε ἡ κρίση, σύντομα θὰ δώσουν λόγο γιὰ τὰ ἔργα τους. Ἀλλὰ ἐσεῖς ζεῖτε μέσα σὲ θλίψεις καὶ ἐκεῖνοι σὲ ἀπολαύσεις; Ἤδη ὅμως αὐτὰ θὰ λάβουν τέλος. Μήπως σᾶς ἐπιβουλεύονται καὶ σᾶς ἀπειλοῦν; Ὅμως αὐτὰ δὲν θὰ προχωρήσουν μέχρι τέλος. Ἤδη πλησίασε ἡ κρίση, ὁπότε θὰ συμβοῦν τὰ ἀντίθετα. «Μηδὲν μεριμνᾶτε». Πλησίασε ἤδη ὁ καιρὸς τῆς ἀνταποδόσεως. Εἴτε φερθεῖτε μὲ ἐπιείκεια σὲ ἐκείνους ποὺ σᾶς προκαλοῦν τὰ κακά, εἴτε ἡ πενία, εἴτε ὁ θάνατος, εἴτε ὁτιδήποτε ἄλλο κακὸ ὑπάρχει, τὰ πάντα θὰ ἀπέλθουν.

«Μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ᾿ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν (:μὴν κυριεύεστε ἀπὸ ἀγωνιώδη φροντίδα γιὰ τίποτε, ἀλλὰ γιὰ καθετὶ ποὺ σᾶς παρουσιάζεται, νὰ κάνετε γνωστὰ τὰ αἰτήματά σας στὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴ δέηση, οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ συνοδεύονται καὶ μὲ εὐχαριστία γιὰ ὅσα ὁ Θεός μᾶς ἔδωσε)» [Φιλιπ. 4,6]. Μία λοιπὸν ἐκείνη ἡ προτροπή, δηλαδὴ τὸ «ὁ Κύριος ἐγγύς (:ὁ Κύριος πλησιάζει νὰ ἔλθει, καὶ Αὐτὸς θὰ ἀποδώσει στὸν καθένα ὅ,τι τοῦ ἀνήκει)» καὶ ἐκεῖνο τὸ «ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος (:ἰδού, Ἐγὼ ποὺ ἔλαβα κάθε ἐξουσία, θὰ εἶμαι πάντα μαζί σας βοηθὸς καὶ συμπαραστάτης σας, μέχρι νὰ τελειώσει ὁ αἰῶνας αὐτός, μέχρι δηλαδὴ τὴ συντέλεια τοῦ κόσμου)» [Ματθ. 28,20].

Ἰδοὺ καὶ ἄλλη προτροπὴ ποὺ ὡς φάρμακο ἀνακουφίζει καὶ τὴ λύπη καὶ τίς περιστάσεις καὶ ὅλα τὰ δυσάρεστα πράγματα. Ποιό λοιπὸν εἶναι αὐτό; Ἡ προσευχή, ἡ εὐχαριστία γιὰ τὸ καθετί. Ὥστε οἱ προσευχὲς δὲν θέλει νὰ εἶναι μόνο αἰτήματα, ἀλλὰ καὶ εὐχαριστίες γιὰ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα ἔχουμε. Γιατί πῶς θὰ ζητήσει κανεὶς τὰ μέλλοντα, χωρὶς νὰ ἀναγνωρίζει εὐγνωμοσύνη γιὰ τὰ προηγούμενα; «Ἀλλὰ γιὰ καθετὶ ποὺ σᾶς παρουσιάζεται, νὰ κάνετε γνωστὰ τὰ αἰτήματά σας στὸν Θεὸ μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴ δέηση, οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ συνοδεύονται καὶ μὲ εὐχαριστία γιὰ ὅσα ὁ Θεός μᾶς ἔδωσε», λέγει. Συνεπῶς πρέπει νὰ εὐχαριστοῦμε γιὰ ὅλα καὶ γιὰ ἐκεῖνα ποὺ νομίζονται ὅτι προκαλοῦν λύπη. Αὐτὸ πράγματι εἶναι χαρακτηριστικὸ εὐγνώμονος ἀνθρώπου. Γιατί ἐκεῖνο βέβαια τὸ ἀπαιτεῖ ἡ φύση τῶν πραγμάτων, αὐτὸ ὅμως προέρχεται ἀπὸ ψυχὴ ποὺ εἶναι εὐγνώμων καὶ βρίσκεται σὲ στενὴ σχέση μὲ τὸν Θεό. Αὐτὲς τίς προσευχὲς ἀναγνωρίζει ὁ Θεὸς καὶ τίς ἄλλες δὲν γνωρίζει. Λοιπὸν ἔτσι νὰ προσεύχεστε, ὥστε νὰ ἀναγνωρίζονται οἱ προσευχές σας. Γιατί τὰ πάντα κατευθύνει πρὸς τὸ συμφέρον μας, ἔστω καὶ ἂν ἐμεῖς δὲν γνωρίζουμε. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἀπόδειξη του ὅτι μᾶς συμφέρει πολύ, δηλαδὴ τὸ νὰ μὴ γνωρίζουμε ἐμεῖς.

«Καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ (:κι ἔτσι, ὅταν διώχνετε κάθε μέριμνα καὶ ἐμπιστεύεστε τὸν ἑαυτό σας στὴ θεία Πρόνοια, ἡ εἰρήνη ποὺ ἔχει ὁ Θεὸς καὶ τὴ μεταδίδει στοὺς δικούς Του, τῆς ὁποίας τὴν τελειότητα δὲν μπορεῖ νὰ νιώσει κανένας νοῦς, εἴτε ἀνθρώπινος εἴτε ἀγγελικός, θὰ φρουρήσει τίς καρδιές σας καὶ τίς σκέψεις σας, ἐφόσον μένετε ἑνωμένοι μὲ τὸν Ἰησοῦ Χριστό)». Τί σημαίνει αὐτό; «Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ», λέγει, «τὴν ὁποία ἔφερε στοὺς ἀνθρώπους, ὑπερέχει κάθε νοῦ». Ποιός λοιπὸν θὰ περίμενε καὶ ποιός θὰ ἤλπιζε ὅτι θὰ ὑπάρξουν τόσα ἀγαθά; Ὑπερβαίνει κάθε ἀνθρώπινο νοῦ, ὄχι μόνο λόγο. Γιὰ ὄφελος τῶν ἐχθρῶν Του, γιὰ ὄφελος ἐκείνων ποὺ Τὸν μισοῦν, ἐκείνων ποὺ Τὸν ἀποστρέφονται, γιὰ χάρη αὐτῶν δὲν ἀπέφυγε νὰ παραδώσει τὸν μονογενῆ Υἱό Του, προκειμένου νὰ συνάψει εἰρήνη μὲ τοὺς ἀνθρώπους. Αὐτὴ λοιπὸν ἡ εἰρήνη, δηλαδὴ ἡ συμφιλίωση, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ «νὰ φρουρήσει τίς καρδιές σας καὶ τίς σκέψεις σας».

Αὐτὸ ἁρμόζει στὸν διδάσκαλο, ὄχι μόνο νὰ δίνει παραινέσεις, ἀλλὰ καὶ νὰ προσεύχεται καὶ μὲ δεήσεις νὰ βοηθᾷ ὥστε οὔτε ἀπὸ τοὺς πειρασμοὺς νὰ καταβαλλόμαστε, οὔτε ἀπὸ τὴν ἀπάτη νὰ περιφερόμαστε ἐδῶ καὶ ἐκεῖ. Σὰν νὰ ἔλεγε: «Ἐκεῖνος ποὺ σᾶς ἔσωσε μὲ τέτοιον τρόπο, ποὺ ὁ νοῦς δὲν μπορεῖ νὰ κατανοήσει, αὐτὸς θὰ σᾶς διαφυλάξει καὶ θὰ σᾶς ἀσφαλίσει, ὥστε νὰ μὴν πάθετε τίποτε». Ἢ λοιπὸν αὐτὸ σημαίνει, ἢ ὅτι «ἡ εἰρήνη», τὴν ὁποία λέγει ὁ Χριστός: «Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν· οὐ καθὼς ὁ κόσμος δίδωσιν, ἐγὼ δίδωμι ὑμῖν. μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία μηδὲ δειλιάτω (:Φεύγω καὶ σᾶς ἀφήνω τὴν εἰρήνη. Σᾶς δίνω τὴ δική μου ἀληθινὴ καὶ βαθιὰ εἰρήνη, τὴν ὁποία ἦλθα νὰ φέρω στὸν κόσμο ποὺ συνταράζεται ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Δὲν σᾶς δίνω ἐγὼ μιὰ εἰρήνη ὑποκριτική, ἀπατηλὴ καὶ ἀσταθῆ, σὰν αὐτὴ ποὺ δίνει ὁ κόσμος. Ἄς μὴν ταράζεται ἡ καρδιὰ σας ἀπὸ ἐσωτερικοὺς φόβους κι ἂς μὴ δειλιάζει ἀπὸ ἐξωτερικὰ φόβητρα καὶ ἀπειλές)» [Ἰω. 14,27], «αὐτὴ θὰ σᾶς φρουρήσει».

Ἡ εἰρήνη λοιπὸν ὑπερέχει κάθε ἀνθρώπινο νοῦ. Καὶ σὰν ρωτᾷς, «μὲ ποιόν τρόπο;». Ἄκου. Ὅταν παραγγέλλει νὰ εἰρηνεύουμε πρὸς τοὺς ἐχθρούς μας, πρὸς ἐκείνους ποὺ μᾶς ἀδικοῦν, πρὸς ἐκείνους ποὺ μᾶς ἔχουν πολεμήσει καὶ ποὺ μᾶς συμπεριφέρονται μὲ ἀπέχθεια, πῶς δὲν εἶναι αὐτὸ ὑπεράνω τοῦ ἀνθρώπινου νοῦ; Καλύτερα ὅμως ἂς ἐξετάσουμε τὸ πρῶτο: «ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν (:ἡ εἰρήνη ποὺ ἔχει ὁ Θεὸς καὶ τὴ μεταδίδει στοὺς δικούς Του, τῆς ὁποίας τὴν τελειότητα δὲν μπορεῖ νὰ νιώσει κανένας νοῦς)». Ἐὰν ὅμως ἡ εἰρήνη ὑπερέχει κάθε νοῦ, κατὰ πολὺ περισσότερο ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος δίνει τὴν εἰρήνη, ὑπερέχει κάθε νοῦ, ὄχι μόνο τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀγγέλων καὶ τῶν οὐρανίων δυνάμεων. Καὶ τί σημαίνει: «ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ»; «Μὲ Αὐτὸν θὰ προφυλάξει», λέγει, «ὥστε νὰ μένει κανεὶς σταθερὸς στὴν πίστη καὶ νὰ μὴν ἐκπέσει ἀπὸ αὐτήν».

«Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια (:καὶ τώρα ἀπομένει, ἀδελφοί μου, νὰ σᾶς ἀπευθύνω καὶ μία ἄλλη προτροπή: Ὅσα εἶναι ἀληθινά, ὅσα εἶναι σεμνὰ καὶ σεβαστά, ὅσα εἶναι δίκαια)» [Φιλιπ. 4,8]. Τί σημαίνει τὸ «τὸ λοιπόν»; Ἀντί τοῦ: «τὰ πάντα ἔχουν λεχθεῖ σὲ σᾶς». Ἡ λέξη σημαίνει ὅτι εἶναι ἐπιτακτικὴ ἀνάγκη νὰ γίνει κάτι καὶ δὲν ἔχει καμία σχέση πρὸς τὰ παρόντα. «Τὸ λοιπόν, ἀδελφοί, ὅσα ἐστὶν ἀληθῆ, ὅσα σεμνά, ὅσα δίκαια, ὅσα ἁγνά, ὅσα προσφιλῆ, ὅσα εὔφημα, εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος, ταῦτα λογίζεσθε· ἃ καὶ ἐμάθετε καὶ παρελάβετε καὶ ἠκούσατε καὶ εἴδετε ἐν ἐμοί, ταῦτα πράσσετε (:καὶ τώρα ἀπομένει, ἀδελφοί μου, νὰ σᾶς ἀπευθύνω καὶ μία ἄλλη προτροπή: Ὅσα εἶναι ἀληθινά, ὅσα εἶναι σεμνὰ καὶ σεβαστά, ὅσα εἶναι δίκαια, ὅσα εἶναι ἀμόλυντα καὶ ἁγνά, ὅσα εἶναι προσφιλῆ στὸν Θεὸ καὶ στοὺς καλοὺς ἀνθρώπους, ὅσα ἔχουν καλὴ φήμη, καθὼς καὶ ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀρετὴ καὶ ὁποιοδήποτε καλὸ ἔργο ποὺ εἶναι ἄξιο ἐπαίνου, αὐτὰ νὰ συλλογίζεστε καὶ νὰ προσέχετε, γιὰ νὰ τὰ ἐφαρμόζετε καὶ στὴ ζωή σας· αὐτὰ ποὺ μάθατε καὶ παραλάβατε καὶ ἀκούσατε μὲ τὴν προφορικὴ διδασκαλία μου, καθὼς καὶ αὐτὰ ποὺ εἴδατε σὲ ὅλη τὴ συμπεριφορὰ καὶ τὴ διαγωγή μου, αὐτὰ νὰ κάνετε)» [Φιλιπ. 4,8-9].

Tι σημαίνει «ὅσα προσφιλῆ»; Προσφιλῆ στοὺς πιστούς, προσφιλῆ στὸν Θεό. «Ὃσα ἐστὶν ἀληθῆ (:ὅσα εἶναι ἀληθινά)». Γιατί πράγματι αὐτὰ εἶναι ἀληθινά, ἡ ἀρετή, καὶ ψέμα εἶναι ἡ κακία, γιατί καὶ ἡ ἡδονὴ αὐτῆς εἶναι ψέμα καὶ ἡ δόξα της εἶναι ψέμα καὶ ὅλα τὰ πράγματα τοῦ κόσμου τούτου εἶναι ψέμα. Τὸ «ὅσα εἶναι ἁγνὰ» ἀντιδιαστέλλεται πρὸς τό: «ἔχουν φρονήματα γήινα». Τὸ «ὅσα εἶναι σεμνὰ» ἀντιδιαστέλλεται πρὸς τὸ «λατρεύουν σὰν Θεό τους τὴν κοιλία». «Ὅσα εἶναι δίκαια, ὅσα ἔχουν καλὴ φήμη», αὐτὰ εἶναι, λέγει. «Εἴ τις ἀρετὴ καὶ εἴ τις ἔπαινος (:ὁποιαδήποτε ἀρετὴ καὶ ὁποιοσδήποτε ἔπαινος)». Ἐδῶ θέλει νὰ φροντίζουν αὐτοὶ καὶ γιὰ τίς σχέσεις τους πρὸς τοὺς ἀνθρώπους.

«Αὐτὰ νὰ συλλογίζεστε», λέγει. Βλέπεις ὅτι θέλει νὰ ἀπομακρύνει κάθε πονηρὴ σκέψη ἀπὸ τίς δικές μας ψυχές; Γιατί ἀπὸ τίς σκέψεις γίνονται οἱ πονηρὲς πράξεις. «Αὐτὰ ποὺ μάθατε καὶ παραλάβατε». Αὐτὸ εἶναι ἀπόδειξη τῆς ἄριστης διδασκαλίας, τὸ νὰ παρέχει δηλαδὴ σὲ ὅλες τίς παραινέσεις τὸν ἑαυτό του ὡς παράδειγμα, ὅπως καὶ σὲ ἄλλο σημεῖο τῆς ἐπιστολῆς λέγει: «καθὼς ἔχετε τύπον ἡμᾶς (:καὶ νὰ προσέχετε καὶ νὰ παραδειγματίζεστε ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ἔχουν στὴ ζωή τους τὴν ὑποδειγματικὴ συμπεριφορὰ ποὺ σᾶς δώσαμε κι ἐμεῖς ὡς πρότυπο)» [Φιλιπ. 3,17]. Καὶ πάλι ἐδῶ λέγει: «Αὐτὰ ποὺ μάθατε καὶ παραλάβατε», δηλαδή, διδαχτήκατε, «καὶ ἀκούσατε καὶ εἴδατε σὲ ἐμένα», καὶ στὰ λόγια καὶ στὶς πράξεις καὶ στὴ συμπεριφορά μου. Βλέπεις ὅτι γιὰ κάθε πρᾶγμα καθορίζει αὐτά; Ἀφοῦ λοιπὸν δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ ἀκριβολογεῖ γιὰ ὅλα, καὶ γιὰ τὰ εἰσερχόμενα καὶ γιὰ τὰ ἐξερχόμενα καὶ γιὰ τὸν λόγο καὶ γιὰ τὴν ἔκφραση καὶ τὴ συναναστροφὴ (γιατί ὁ Χριστιανὸς ὀφείλει νὰ φροντίζει γιὰ ὅλα αὐτά), εἶπε σύντομα καὶ περιληπτικά: «Σὲ ἐμένα ἀκούσατε καὶ εἴδατε», δηλαδή, «πλησίον σὲ ἐμένα». Σὰν νὰ ἔλεγε: «Αὐτὰ νὰ πράττετε». Νὰ μὴ λέγετε μόνο, ἀλλὰ καὶ νὰ πράττετε.

«Καὶ ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης ἔσται μεθ᾿ ὑμῶν (:καὶ τότε ὁ Θεός, ποὺ εἶναι ὁ χορηγὸς τῆς εἰρήνης, θὰ εἶναι μαζί σας)» [Φιλιπ. 4,9]. Δηλαδὴ ἐὰν φυλάσσετε ἔτσι αὐτὰ καὶ ἔχετε εἰρήνη μεταξύ σας, θὰ ζεῖτε μὲ γαλήνη καὶ ἀσφάλεια μεγάλη, δὲν θὰ πάθετε τίποτε τὸ θλιβερὸ καὶ τὸ ἀνεπιθύμητο. Γιατί ὅταν ἐμεῖς εἰρηνεύουμε πρὸς Αὐτόν -καὶ εἰρηνεύουμε μὲ τὴν ἀρετή- πολὺ περισσότερο θὰ εἶναι Αὐτὸς μαζί μας. Γιατί Αὐτὸς ποὺ μᾶς ἀγάπησε τόσο πολύ, ὥστε καὶ χωρὶς νὰ θέλουμε μᾶς δέχεται, ἂν μᾶς δεῖ νὰ σπεύδουμε πρὸς Αὐτόν, δὲν θὰ ἐπιδείξει πιὸ μεγάλη φιλία;

Στὴ φύση τοῦ ἀνθρώπου τίποτε δὲν εἶναι τόσο ἐχθρικό, ὅσο ἡ κακία. Πῶς ὅμως ἡ κακία εἶναι ἐχθρός μας καὶ φίλος ἡ ἀρετὴ εἶναι φανερὸ ἀπὸ πολλὰ σημεῖα. Καί, ἐὰν θέλετε, ἂς ἐξετάσουμε αὐτὸ πρῶτα ἀπὸ ἕνα ἀντίθετο, τὴν πορνεία. Ἡ πορνεία κάνει τοὺς ἀνθρώπους αἰσχρούς, πτωχούς, γελοίους, περιφρονημένους ἀπὸ ὅλους, ἀφοῦ μεταχειρίζεται αὐτὰ ποὺ εἶναι χαρακτηριστικὸ νὰ μεταχειρίζονται οἱ ἐχθροί. Πολλὲς φορὲς προξένησε αὐτὴ καὶ νοσήματα καὶ κινδύνους· καὶ πολλοὶ χάθηκαν καὶ τραυματίστηκαν γιὰ τίς πόρνες. Ἐὰν ὅμως ἡ πορνεία προξενεῖ αὐτά, ἡ μοιχεία πολὺ περισσότερο. Μήπως καὶ ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι ἔτσι; Καθόλου· ἀλλὰ ὡς φιλόστοργη μητέρα ὁδηγεῖ τὸ παιδί της σὲ κοσμιότητα πολλή, σὲ πειθαρχία, σὲ δόξα ἀγαθή, τὸ κάνει νὰ καταγίνεται σὲ διασκεδάσεις ἀναγκαῖες, δὲν μᾶς ἐγκαταλείπει, οὔτε ἀπομακρύνει τὰ ἀναγκαῖα, ἀλλὰ καθιστᾷ καὶ τὴν ψυχὴ περισσότερο συνετή. Γιατί τίποτε δὲν εἶναι περισσότερο χωρὶς σύνεση ἀπό τίς πόρνες.

Μήπως ὅμως θέλετε νὰ δοῦμε τὴν πλεονεξία; Καὶ αὐτὴ μᾶς μεταχειρίζεται, ὅπως θὰ μᾶς μεταχειριζόταν ὁ ἐχθρός. Πῶς; Μᾶς κάνει μισητοὺς ἀπὸ ὅλους. Μᾶς κάνει ὅλους νὰ καυχιόμαστε καὶ αὐτοὺς ποὺ ἔχουν ἀδικηθεῖ καὶ αὐτοὺς ποὺ δὲν ἔχουν, σὲ ἐκείνους ἐπειδὴ συμπονοῦν, ἀλλὰ φοβοῦνται γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Ὅλοι μᾶς βλέπουν ὡς κοινοὺς ἐχθρούς, ὡς θηρία, ὡς δαίμονες· ἀπὸ παντοῦ πολλὲς κατηγορίες, ἐπιβουλές, φθόνοι, πράγματα ποὺ ἀνήκουν στοὺς ἐχθρούς. Ἀντίθετα ὅμως ἡ δικαιοσύνη ὅλους τοὺς κάνει φίλους, ὅλους οἰκείους, ὅλους τοὺς καθιστὰ εὐνοϊκοὺς ἀπέναντί μας· ἀπὸ ὅλους γίνονται προσευχὲς γιά μᾶς. Ἐξαιτίας τούτου ὅλα τὰ δικά μας βρίσκονται σὲ μεγάλη ἀσφάλεια, δὲν ὑπάρχει κανένας κίνδυνος, καμία ὑποψία, ἀκόμη καὶ ὁ ὕπνος ἔρχεται χωρὶς φόβο, μὲ ἀσφάλεια· δὲν ὑπάρχει καμία φροντίδα, καμία στενοχώρια.

Βλέπεις ὅτι αὐτὴ εἶναι περισσότερο πιὸ καλή; Πές μου, ὅμως, τί εἶναι καλύτερο; Τὸ νὰ φθονοῦμε ἢ τὸ νὰ χαιρόμαστε μὲ τοὺς ἄλλους; Ἄς ἐξετάσουμε ὅλα αὐτὰ καὶ θὰ διαπιστώσουμε ὅτι ἡ ἀρετὴ σὰν μητέρα πραγματικὰ φιλόστοργη μᾶς προφυλάσσει, ἐνῶ ἡ κακία μᾶς ὁδηγεῖ σὲ κινδύνους, πρᾶγμα ποὺ εἶναι ἐπισφαλὲς καὶ ἐπικίνδυνο. Ἄκου τὸν προφήτη ποὺ λέει: «Κραταίωμα Κύριος τῶν φοβουμένων αὐτόν, καὶ ἡ διαθήκη αὐτοῦ δηλώσει αὐτοῖς (:ὁ Κύριος γίνεται πανίσχυρος βοηθὸς σὲ ὅσους Τὸν σέβονται· κι αὐτὸ τὸ ἀποδεικνύει φανερὰ ἡ διαθήκη ποὺ ἔκανε γι᾿ αὐτούς, ὅπου μὲ ρητὲς καὶ ἀδιάψευστες ὑποσχέσεις ἀνέλαβε τὴν προστασία τους)» [Ψαλμ. 24,14]. Δὲν φοβᾷται κανέναν ἐκεῖνος ποὺ δὲν συναισθάνεται τίποτε τὸ πονηρό. Δὲν ἔχει θάρρος σὲ κανένα πάλι ἐκεῖνος ποὺ ζεῖ μέσα στὴν κακία, ἀλλὰ τρέμει καὶ τοὺς δούλους καὶ τοὺς βλέπει μὲ ὑποψία. Γιατί ὅμως λέγω τοὺς δούλους; Δὲν ἀντέχει τὸ δικαστήριο τῆς συνειδήσεως. Ὄχι μόνο οἱ ἔξω, ἀλλὰ καὶ οἱ σκέψεις μέσα του τὸν χτυποῦν καὶ δὲν τὸν ἀφήνουν νὰ ἠρεμήσει. «Τί λοιπόν;», λέγει ἴσως κάποιος: «Πρέπει νὰ ζεῖ κανεὶς ἀποβλέποντας σὲ ἐπαίνους;». Δὲν εἶπε: «Πρόσεχε τὸν ἔπαινο», ἀλλὰ «καὶ τὰ ἀξιέπαινα ἔργα νὰ κάνεις καὶ νὰ μὴν ἀποβλέπεις μόνο στὸν ἔπαινο». «Ὅσα εἶναι ἀληθινά»· γιατί αὐτὰ εἶναι ψέμα. «Ὅσα εἶναι σεμνά»· τὸ σεμνὸ εἶναι ἔργο τῆς ἔξω δυνάμεως, τὸ δὲ ἁγνὸ τῆς ψυχῆς.

«Νὰ μὴ σκανδαλίζετε», λέγει, «οὔτε νὰ δίνετε ἀφορμή». Ἐπειδὴ εἶπε: «Ὅσα ἔχουν καλὴ φήμη», γιὰ νὰ μὴ νομίσεις ὅτι τὰ ἀνθρώπινα μόνο λέγει, πρόσθεσε: «Ὁποιαδήποτε ἀρετὴ καὶ ὁποιονδήποτε ἔπαινο, αὐτὰ νὰ συλλογίζεστε, αὐτὰ νὰ πράττετε». Παντοτινὰ μὲ αὐτὰ θέλει νὰ ἀσχολούμαστε, αὐτὰ νὰ φροντίζουμε, αὐτὰ νὰ σκεφτόμαστε. Γιατί ἂν συμβαίνει νὰ ἔχουμε εἰρήνη μεταξύ μας, καὶ ὁ Θεὸς θὰ εἶναι μαζί μας. Ἄν ὅμως κάνουμε πόλεμο, ὁ Θεὸς τῆς εἰρήνης δὲν θὰ εἶναι μαζί μας. Γιατί τίποτε δὲν εἶναι τόσο ἐχθρικὸ στὴν ψυχή, ὅσο ἡ κακία· καὶ τίποτε πάλι δὲν ἀσφαλίζει αὐτήν, ὅσο ἡ εἰρήνη καὶ ἡ ἀρετή.

Συνεπῶς ἐμεῖς πρέπει νὰ κάνουμε τὴν ἀρχὴ καὶ τότε θὰ προσελκύσουμε τὸν Θεό. Δὲν εἶναι ὁ Θεὸς τοῦ πολέμου καὶ τῆς μάχης. Ἄς καταργήσεις λοιπὸν τὸν πόλεμο καὶ τὴ μάχη, καὶ αὐτὴν ποὺ κάνεις πρὸς Αὐτὸν καὶ αὐτὴν ποὺ κάνεις πρὸς τὸν πλησίον. Νὰ εἶσαι εἰρηνικὸς πρὸς ὅλους. Κατανόησε ποιούς σώζει ὁ Θεός· «μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί (:μακάριοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν μέσα τους τὴν εἰρήνη ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸν ἁγιασμὸ τῆς ψυχῆς καὶ τὴ μεταδίδουν καὶ στοὺς ἄλλους, εἰρηνεύοντάς τους καὶ μὲ τοὺς συνανθρώπους τους καὶ μὲ τὸν Θεό)», λέγει, «ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται (:διότι αὐτοὶ θὰ ἀναγνωριστοῦν καὶ θὰ ἀνακηρυχτοῦν στὸν οὐράνιο κόσμο υἱοὶ τοῦ Θεοῦ)» [Ματθ. 5,9]. Οἱ εἰρηνεύοντες μὲ ὅλους μιμοῦνται πάντοτε τὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, νὰ μιμηθεῖς καὶ ἐσὺ Αὐτόν. Νὰ ζήσεις εἰρηνικά. Ὅσο περισσότερο σὲ πολεμεῖ ὁ ἀδελφός, τόσο μεγαλύτερος θὰ εἶναι ὁ μισθός σου. Γιατί ἄκουε τὸν προφήτη ποὺ λέγει: «Μετὰ τῶν μισούντων τὴν εἰρήνην ἤμην εἰρηνικός (:μὲ ἐκείνους ποὺ μισοῦν τὴν εἰρήνη, ἤμουν εἰρηνικός)» [Ψαλμ. 119,7]. Αὐτὸ εἶναι ἀρετή, αὐτὸ εἶναι ἀνώτερο ἀπὸ τὸν ἀνθρώπινο νοῦ, αὐτὸ συντελεῖ νὰ πλησιάζει ὁ ἄνθρωπος τὸν Θεό.

Δὲν εὐχαριστεῖ τίποτε τόσο τὸν Θεό, ὅσο τὸ νὰ μὴν εἶσαι μνησίκακος. Αὐτὸ σὲ συγχωρεῖ τὰ ἁμαρτήματά σου, αὐτὸ σὲ ἀπαλλάσσει ἀπὸ τίς κατηγορίες. Ἄν ὅμως πολεμοῦμε καὶ μαχόμαστε, ἀπομακρυνόμαστε ἀπὸ τὸν Θεό. Γιατί ἀπὸ τὴ μάχη προέρχονται οἱ ἔχθρες, ἀπὸ τὴν ἔχθρα οἱ μνησικακίες. Κόψε βαθιὰ τὴ ρίζα καὶ δὲν θὰ ὑπάρχει ὁ καρπός· ἔτσι θὰ μάθουμε νὰ περιφρονοῦμε τὰ ἐπίγεια πράγματα. Γιατί δὲν ὑπάρχει, πράγματι δὲν ὑπάρχει στὰ πνευματικὰ μάχη, ἀλλὰ ὅπου ἂν δεῖς νὰ γίνεται ἢ μάχη ἢ φθόνος ἢ ὁτιδήποτε θὰ μποροῦσε νὰ πεῖ κανείς, γίνεται ἐξαιτίας τῶν ἐπιγείων· ἔτσι κάθε μάχη ἔχει τὴν ἀρχή της ἢ στὴν πλεονεξία ἢ στὸν φθόνο ἢ στὴ ματαιοδοξία. Ἄν λοιπὸν ζήσουμε εἰρηνικά, θὰ μάθουμε νὰ περιφρονοῦμε καὶ τὰ ἐπίγεια. Ἔκλεψε κάποιος τὰ χρήματα; Δὲν ἔκανε ὅμως κανένα ἀδίκημα, ἀρκεῖ νὰ μὴν ἁρπάξει τὸν οὐράνιο πλοῦτο, θὰ πεῖ κάποιος. Ἐμπόδισε τὴ δόξα σου; Ὄχι ὅμως τὴ δόξα πρὸς τὸν Θεό, ἀλλὰ αὐτὴν ποὺ δὲν ἔχει καμία ἀξία, γιατί οὔτε δόξα εἶναι αὐτή, ἀλλὰ ὄνομα δόξας, καλύτερα ὅμως καὶ κακὴ δόξα. Ἔκλεψε τὴν τιμή σου; Ὄχι ὅμως τὴ δική σου, ἀλλὰ τὴ δική του. Ὅπως ἀκριβῶς ἐκεῖνος ποὺ ἀδικεῖ, πραγματικὰ δὲν ἀδικεῖ, ἀλλὰ ἀδικεῖται, ἔτσι καὶ ἐκεῖνος ποὺ ἐπιβουλεύεται τὸν πλησίον, καταστρέφει πρῶτα τὸν ἑαυτό του· γιατί «ὁ ὀρύσσων βόθρον εἰς αὐτὸν ἐμπεσεῖται (:ὅποιος ἀνοίγει λάκκο γιὰ τὸν πλησίον του, πέφτει σὲ αὐτὸν ὁ ἴδιος μέσα)» [Ἐκκλ. 10,8].

Ἄς μὴν ἐπιβουλευόμαστε λοιπὸν τοὺς ἄλλους, γιὰ νὰ μὴ βλάπτουμε τὸν ἑαυτό μας. Ὅταν θὰ ὑπονομεύσουμε τὴ δόξα τῶν ἄλλων, ἂς κατανοήσουμε ὅτι βλάπτουμε τοὺς ἑαυτούς μας, ὅτι περισσότερο ἐπιβουλευόμαστε τοὺς ἑαυτούς μας. Γιατί, ἂν γίνουμε ἰσχυροί, βλάπτουμε ἐνδεχομένως ἐκεῖνον ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, ἀδικοῦμε ὅμως τοὺς ἑαυτούς μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ἐπειδὴ Τὸν παροργίζουμε. Ἄς μὴ βλάπτουμε λοιπὸν τοὺς ἑαυτούς μας. Γιατί ὅπως ἀκριβῶς ὅταν ἀδικοῦμε τοὺς πλησίον, ἀδικοῦμε τοὺς ἑαυτούς μας, ἔτσι ὅταν τοὺς εὐεργετοῦμε, εὐεργετοῦμε τοὺς ἑαυτούς μας. Ὅταν λοιπὸν σὲ βλάψει ὁ ἐχθρός σου, ἀφοῦ σκεφτεῖς ὅτι σὲ εὐεργέτησε, νὰ μὴν ἀνταποδώσεις μόνο τὰ ἴσα σὲ αὐτόν, ἂν εἶσαι συνετός, ἀλλὰ καὶ νὰ τὸν εὐεργετήσεις. «Ἀλλὰ τὸ χτύπημα παραμένει ἀποτελεσματικό», θὰ πεῖ κάποιος. Κατανόησε λοιπὸν τὸ ἑξῆς, ὅτι δηλαδὴ δὲν εὐεργετεῖς ἐκεῖνον, ἀλλὰ ὅτι τιμωρεῖς ἐκεῖνον, εὐεργετεῖς ὅμως τὸν ἑαυτό σου, καὶ γρήγορα θὰ τρέξεις γιὰ νὰ εὐεργετήσεις. Τί λοιπόν; «Πρέπει νὰ εὐεργετοῦμε», λέγει, «μὲ τέτοιο σκοπό;» Δὲν πρέπει νὰ ἐνεργοῦμε ἔτσι, ὅταν ὅμως δὲν τὸ ἀνέχεται ἡ καρδιά, ἔστω μὲ τέτοιο σκοπό, ὤθησέ την καὶ γρήγορα θὰ τὴν πείσεις νὰ ἀφήσει τὴν ἔχθρα καὶ στὴ συνέχεια θὰ εὐεργετήσεις ὡς φίλο τὸν ἐχθρό σου.

Ἔτσι θὰ ἐπιτύχεις τὰ μέλλοντα ἀγαθά, τὰ ὁποῖα εἴθε ὅλοι μας νὰ ἐπιτύχουμε μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, μαζὶ μὲ τὸν Ὁποῖο στὸν Πατέρα καὶ στὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ δύναμη, ἡ τιμή, τώρα καὶ πάντοτε καὶ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

πηγή: https://ethnegersis.blogspot.com/