Α΄. Ἡ Ἀθήνα τὸν καιρὸ τῆς ἁγίας Φιλοθέης.
Ὁ Μωάμεθ ἐπισκέφτηκε τὴν Ἀθήνα μετὰ τὴν Ἄλωση. Τὴν θαύμασε. Λένε ὅτι τῆς ἔδωσε προνόμια. Στοιχεῖα ποὺ νὰ τὸ μαρτυροῦν αὐτὸ δὲν ὑπάρχουν. Εἶχε πολὺ νωρὶς ὅμως κοινοτικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ αὐτοδιοίκηση.
Γάλλος ὅμως περιηγητὴς στὰ 1530 τὴν ἀναφέρει ὡς σκλάβα καὶ ἐρειπωμένη. Στὰ 1546 ὁ γραμματέας τοῦ Γάλλου πρεσβευτὴ dʼ Aramon γράφει γιὰ τὴν Ἀθήνα˙ «Δὲν εἶδα πουθενὰ φοβερώτερο τόπο. Ἐρημιά, ξεραΐλα ἀγκαθιὲς καὶ βάλτου».
Βαρύτατοι καὶ σχολαστικοὶ φόροι ὑπῆρχαν. Ὑπῆρχε ὁ καπνικὸς φόρος. Κάθε τζάκι φορολογοῦνταν μὲ ἕνα δουκάτο. Κάθε ζῶο – μικρὸ ἤ μεγάλο – φορολογοῦνταν μὲ ἕνα «ἄσπρο», τὸ ὁποῖο ἰσοδυναμοῦσε μὲ 10 δηνάρια. Φορολογοῦσαν τὰ μελίσσια, τὸ μοῦστο, τὰ βελανίδια.
10.000 ἤ κατʼ ἄλλους 6.000 εἶχε ὡς πληθυσμό.
Ἦταν δηλαδὴ ἡ Ἀθήνα μία μικρὴ κωμόπολη μὲ λίγα σπίτια στὴν περιοχὴ τῆς Πλάκας καὶ μὲ ἐλάχιστες συνειδητὲς χριστιανικὲς οἰκογένειες. Τῶν περισσοτέρων τὰ φρονήματα εἶχαν ἀλλοιωθεῖ καὶ ὁ μόνος τους σκοπὸς ἦταν νὰ ἀποκτήσουν ὅσο τὸ δυνατὸν μεγαλύτερα προνόμια καὶ τσιφλίκια. Τὸ ὅτι ἀναφέρονται Ἀθηναῖοι μουσουλμάνοι ποὺ μιλοῦσαν ἑλληνικά, φανερώνει ὅτι ἔγιναν ἐξισλαμισμοὶ εἴτε ἀπὸ ἀδυναμία πνευματικὴ εἴτε ἀπὸ βίαιο ἐξισλαμισμό.
Λόγῳ τοῦ ἐλαχίστου πληθυσμοῦ ἦρθαν ἀρβανίτες ξωμάχοι καὶ ἐγκαταστάθηκαν. Τὸ μορφωτικὸ ἐπίπεδο ἦταν πολὺ χαμηλό. Ἡ γλῶσσα κατάντησε ἀκαταλαβίστικη ἀπὸ τὴ συγκατοίκηση μὲ τοὺς ἀρβανίτες. Εἶχε πάρα πολλὰ ἀρβανίτικα, τούρκικα καὶ λατινικά. Τὰ ἀρχοντόπουλα μορφώνονταν μὲ οἰκοδιδασκάλους καὶ τὰ παιδιὰ τῶν ἀστῶν μὲ κληρικοὺς ἤ κάποιους γραμματιζούμενους.
Κάθε 3 ἤ 4 χρόνια γινότανε παιδομάζωμα. Παιδιὰ ρωμαλέα καὶ ἐμφανίσιμα 10-14 ἐτῶν τὰ παίρνανε.
Φοβερὲς ἐπιδημίες, κυρίως χολέρας, ἀποδεκάτιζαν τὸν πληθυσμό. Ἀπὸ τὰ 1480-1533 = 53 χρόνια 4 φορὲς εἴχαμε θανατικό (ἐπιδημίες).
Πειρατεία λυμαινόταν παραθαλάσσιες περιοχές. Ἡ κατάληψη τῆς Ρόδου τὸ 1522 καὶ τῆς Κύπρου τὸ 1571 γέμισε σκλάβους τὰ διάφορα σκλαβοπάζαρα.