Το ακούμε πολύ συχνά τελευταία: “Εμπιστευτείτε τους ειδικούς”. Τους επαΐοντες, που θα έλεγε και ο σοφός Σωκράτης. Ειδικά σε εποχές κρίσης και σύγχυσης, όπως η τρέχουσα συγκυρία, στους “ειδικούς” θα προστρέξουμε για να μας κατευθύνουν και να μας διαφωτίσουν.
Είναι όμως ακριβώς έτσι; (διότι ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες)... Ή μήπως και οι “ειδικοί” μπορεί ενίοτε και να μας κατευθύνουν λανθασμένα; Ο ίδιος ο Σωκράτης, που τόσο μιλούσε για “επαΐοντες”, θα έβαζε ίσως κάποιες δικλείδες, κάποια “φίλτρα” στην άκριτη εμπιστοσύνη μας προς αυτούς. Ποια θα μπορούσαν να είναι αυτά;
Φιλτρο 1: Είναι πράγματι “ειδικοί” οι ειδικοί;
Δηλαδή, αυτό επί του οποίου τους καλούμε να φωτίσουν τον ζόφο μας, εμπίπτει
όντως στο αντικείμενο της ειδικότητάς τους;
Για παράδειγμα, μπορεί ένας Χημικός Μηχανικός να αποφανθεί ως Πολιτικός
Μηχανικός για την στατικότητα μιας γέφυρας; (μηχανικός και ο ένας και ο άλλος,
αλλά…). Ή μπορεί ένας πλαστικός χειρούργος ή ένας οδοντίατρος να επιληφθεί την
διαχείριση μιας επιδημίας στον γενικό πληθυσμό;
Φίλτρο 2: Ακόμα και εάν είναι ειδικοί στο αντικείμενό τους, διαθέτουν όντως την απαιτούμενη επάρκεια γνώσεων και εμπειρίας, πέρα από τα δηλωμένα τυπικά προσόντα; Ή υπάρχουν και κάποιες υπερπροβεβλημένες μετριότητες; Όσοι έχουμε θητεύσει επί σειρά ετών στα σχολικά και στα πανεπιστημιακά έδρανα γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η απάντηση μπορεί και να εκπλήξει δυσάρεστα.
Φίλτρο 3: Όσα θα μας πουν οι “ειδικοί” είναι όντως αποκύημα αγνών προθέσεων; Τα λένε καλοπροαίρετα; Ή μήπως υπηρετούν άλλες, σκοτεινες πιθανώς, στοχεύσεις, αλλότριες προς το γενικό συμφέρον; Είναι εξαρτώμενοι από κάπου; Χρηματίζονται ίσως; Εκβιάζονται; Ποτέ δεν ξέρεις. Όσο μεγαλύτερο το διακύβευμα, τόσο προσεκτικότερα ο υποψιασμένος πολίτης οφείλει να τα εξετάσει αυτά.
Φίλτρο 4: Οι “ειδικοί” βρίσκονται σε κατάλληλη διανοητική διαύγεια, προκειμένου να εκφέρουν έγκυρο λόγο, ή μήπως η κρίση τους ενδεχομένως σκεδάζεται από ψυχολογικούς παράγοντες; (φόβος, πανικός, οργή, ανυπομονησία, ματαιοδοξία, εγωπάθεια, εμμονές, εθισμοί) ή και από αθέλητη παραπληροφόρηση; (“μέμνησο, μὴ φόβος σε νικάτω φρένας” - Αισχύλος, Ευμενίδες)
Φίλτρο 5: Οι “ειδικοί” έχουν την ευθύνη των λόγων που εκφέρουν; Μήπως καλύπτονται πίσω από καθεστώς ασυλίας ή “ακαταδίωκτου”; Μπορούμε να εμπιστευτούμε ανθρώπους που μας συμβουλεύουν έχοντας οι ίδιοι εξασφαλίσει ότι δεν θα τους καταλογιστεί καμία ευθύνη και δεν θα υποστούν απολύτως καμία συνέπεια για τις συμβουλές που θα μας δώσουν;
Φίλτρο 6: Οι θέσεις που εκφράζουν σίγουρα χαρακτηρίζονται από αγνή ανιδιοτέλεια; Μήπως πίσω από αυτές κρύβονται ανομολόγητες ιδιοτελείς επιδιώξεις; Μήπως κάποιοι προσπαθούν ενδεχομένως να γίνουν αρεστοί σε συγκεκριμένους κύκλους, προσδοκώντας την ανέλιξη ή άλλα οφέλη και ανταλλάγματα; Μήπως πουλούν εκδούλευση; Μήπως εξοφλούν “γραμμάτια”; Αυτά είναι πράγματα που πάντα γίνονταν, γίνονται και θα γίνονται, ας μην μας εκπλήσσουν.
