ΤΟ ΣΑΡΑΝΤΑΛΕΙΤΟΥΡΓΟ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ-21. Τὸ μαρτύριο τῆς μετανοίας «Τμηθεὶς μεληδὸν», Αρχιμανδρίτου Σεβαστιανού Δ.Τοπάλη

 

Λ

ίγες μέρες πρὶν ἀπὸ τὴν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ σὰν ἄστρο ἐκ τῆς Περσίας ἑορτάζει ὁ Μεγαλομάρτυρας Ἰάκωβος ὁ Πέρσης (27 Νοεμβρίου). Εἶναι ὁ Ἅγιος ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ στὴν ἀληθινὴ μετάνοια τῶν ἡμερῶν γιὰ νὰ φθάσουμε στὴν Βηθλεέμ, στὸ σπήλαιο, ὅπου ὁ Χριστὸς γεννᾶται. Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ἔζησε τὸν δ΄ μ.Χ. αἰῶνα ἐπὶ βασιλέως Ἀρκαδίου. Ἦταν κάτοικος τῆς Περσικῆς πόλεως Βηθλαβὰ καὶ ἐκλεκτὸς ἀξιωματοῦχος τοῦ βασιλέα Ἰσδιγέρδη τῆς Περσίας. Πιέστηκε ἀπὸ τὰ ἀνάκτορα καὶ παρασύρθηκε στὴν ἄρνηση τῆς πίστεως. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ τὸ ἔμαθε ἡ μητέρα του καὶ ἡ γυναίκα του καὶ λυπήθηκαν πολύ. Ὅταν βρέθηκε στὸ σπίτι του οἱ θεοφιλεῖς αὐτὲς γυναῖκες τοῦ μίλησαν μὲ σκληρότητα καὶ τοῦ ἀνακοίνωσαν ὅτι δὲν θέλουν νὰ τὸν ξέρουν καθόλου μετὰ ἀπ’ αὐτὴν τὴν ἄθλια προδοσία. Κινήθηκαν μὲ πόνο ψυχῆς καὶ προσευχὴ ἀγάπης πιστεύοντας πὼς ὁ τρόπος αὐτὸς θὰ ἔφερε τὴν μετάνοιά του. Πράγματι τὸ πικρὸ αὐτὸ πλῆγμα ὁδήγησε εἰς ἑαυτὸν τὸν Ἰάκωβο. Συναισθάνθηκε τὸ λάθος του καὶ μὲ δάκρυα ζήτησε συγχώρηση ἀπὸ τὸν Θεό. Ἀποφάσισε νὰ ἐξαγνιστεῖ μὲ τὴν ὁμολογία του ἐνώπιον τοῦ βασιλιᾶ, ἐκεῖ στὸν τόπο καὶ στοὺς ἀνθρώπους τοῦ παλατιοῦ, ὅπου ἀρνήθηκε τὸν Χριστό. Προσῆλθε στὸν βασιλέα καταδικάζοντας τὸν ἑαυτό του γιὰ τὸ μεγάλο λάθος του καὶ διεκήρυξε τὴν πίστη του εὐθαρσῶς. Ὁ Ἰσδιγέρδης ἐξεπλάγη γιὰ τὴν μεταστροφή του καὶ προσπάθησε μὲ πολλὲς ὑποσχέσεις καὶ ἀπειλὲς νὰ τὸν πείσει νὰ ἀποκηρύξει ξανὰ τὸν Χριστό. Ὅμως ἐκεῖνος ἔμεινε σταθερὸς καὶ ἀμετακίνητος. Μὲ δάκρυα στὰ μάτια του φώναζε «εἶμαι Χριστιανὸς καὶ Χριστιανὸς θέλω νὰ πεθάνω». Τὸν ὑπέβαλλαν σὲ σκληρὰ βασανιστήρια. Ἔκοβαν κομμάτι-κομμάτι τὸ σῶμα του, τὰ χέρια του, τοὺς βραχίονες, τὰ πόδια του, τοὺς μηρούς… τὸ μαρτύριο ἦταν φοβερὸ καὶ οἱ πόνοι ἀφόρητοι. Εἶχε λουστεῖ στὸ αἷμα του, πῆρε βάπτισμα αἵματος, βάπτισμα μετανοίας. Σταθερὰ ὁμολογοῦσε τὸν Χριστὸ καὶ προσευχόταν. Τέλος, τοῦ ἀπέκοψαν καὶ τὸ κεφάλι καὶ ἔτσι παρέδωσε τὴν ψυχή του ἐξαγνισμένη στὸν Θεό. Ὁ πρώην ἀρνητὴς Ἰάκωβος ἀναδείχτηκε ὁ Μεγαλομάρτυρας διὰ τῆς ἀληθοῦς μετανοίας του.

Ὅταν μιλᾶ κανεὶς γιὰ τὴν μετάνοια δὲν εἶναι εὔκολο νὰ τὴν ὁρίσει. Πιὸ εὔκολο εἶναι νὰ διαστρέψει τὴν ἔννοιά της, νὰ ζεῖ μὲ τὴν ψευδαίσθησή της καὶ νὰ τὴν κόβει ἐγωιστικὰ στὰ μέτρα του, παρὰ νὰ τὴν βιώσει ὁλόκληρη. Ἡ ἁμαρτία εἶναι πολύμορφη καὶ ὕπουλη καὶ κάθεται σὰν βδέλλα πάνω στὸ κορμὶ καὶ στὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου. Στὸ πρόσωπο τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου βρίσκει κανεὶς τὸν ὁρισμὸ τῆς ἀληθοῦς μετανοίας. Εἶναι τόσο ἁπλό, ἀλλὰ καὶ τόσο δύσκολο. Μετάνοια σημαίνει νὰ ὁμολογήσεις τὸν Χριστὸ στὸν τόπο ὅπου ἁμάρτησες καὶ Τὸν ἀρνήθηκες, σηκώνοντας ὅλη τὴν εὐθύνη τῆς πράξεώς σου. Μετάνοια εἶναι νὰ φυτέψεις τὴν ἀντίστοιχη ἀρετὴ στὸν τόπο ὅπου ξερίζωσες τὴν ἁμαρτία.

Καὶ ὅταν ἡ μετάνοια ἀρχίζει νὰ ἀνατέλλει μέσα ἀπὸ τὸν κορεσμὸ καὶ τὰ ξυλοκέρατα τῆς ἁμαρτίας, τότε χώνεται ὁ πονηρὸς γιὰ νὰ τὴν ματαιώσει μὲ ἡμίμετρα καὶ συναισθηματισμούς. Ἡ μετάνοια δὲν εἶναι ἕνα πένθος μόνο ἐσωτερικὸ καὶ μία ὁμολογία τοῦ λάθους, ἀλλὰ καὶ μαρτυρία μιᾶς νέας ζωῆς. Εἶναι ἕνας δρόμος μαρτυρίου, νὰ γυρίσεις δηλ. πίσω σὲ μία ἀποκατάσταση τῶν λαθῶν. Εἶναι ἕνα ἀναίμακτο μαρτύριο νὰ ξεπεράσεις τοὺς ἐγωισμοὺς καὶ τὴν ντροπὴ καὶ τὴν ἀπελπισία καὶ τὰ λόγια τοῦ κόσμου καὶ νὰ φυτέψεις ἕνα λουλούδι ἐκεῖ ἀπ’ ὅπου ἕνα ἀγκάθι ξερίζωσες. Ἡ μετάνοια εἶναι ὁ γυρισμὸς ἀπὸ τὴν χώρα τοῦ σκότους. Εἶναι μία ὁμολογία πίστεως.

Ὁ ἀντίδικος διάβολος, ὅταν δεῖ τὴν μετάνοια στὸν ἄνθρωπο, τοῦ βάζει προσκόμματα καὶ δυσκολίες μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ τοῦ τὴν ματαιώσει. Τὸ χειρότερο εἶναι ἡ ἔγνοια ποὺ δημιουργεῖται στὸ ἄτομο πῶς νὰ ἀποκαταστήσει τὸ λάθος του. Εἶναι ἕνα μαρτύριο ἐσωτερικό, καθὼς φοβᾶται μὴν ἐκτεθεῖ στοὺς ἄλλους, μὴν τὸ μάθουν καὶ μὴν ἀναγκαστεῖ νὰ ἀποκαταστήσει ὅσα ἔβλαψε. Εἶναι τὸ μαρτύριο τῶν ἡμίμετρων καὶ τῶν φόβων στὴν μετάνοια. Μία γυναίκα θὰ ἤθελε νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὶς ἐνοχὲς ποὺ γδέρνουν ἀνελέητα τὴν ψυχή της γιὰ μία ἔκτρωση, γι’ αὐτὸ καὶ πλησιάζει στὴν ἐξομολόγηση, ἀλλὰ ποτὲ δὲν θὰ ἤθελε νὰ κάνει ἕνα ἄλλο παιδὶ στὴ θέση αὐτοῦ ποὺ σκότωσε. Ἕνας ἄνδρας θὰ ἤθελε νὰ συγχωρηθεῖ γιὰ τὴν μοιχεία του καὶ νὰ ξεφύγει ἀπὸ τὶς ἐνοχές του, ἀλλὰ δύσκολο εἶναι νὰ ζήσει τὴν ζωὴ τῆς ἀλλαγῆς καὶ ἐκεῖ ποὺ ἔσπερνε τὸν θάνατο τῆς ἁμαρτίας νὰ σπείρει τὴν χαρὰ τῆς τεκνογονίας κάνοντας τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Κανεὶς δὲν θέλει νὰ ταπεινωθεῖ καὶ νὰ πάρει τὸν δρόμο τῆς ἀγάπης καὶ τῆς συγχώρησης, γιὰ νὰ φέρει τὴν εἰρήνη στὶς μαλωμένες καρδιές, ἐκεῖ στὸν ἴδιο τόπο ὅπου πρὶν ἔσπερνε διχόνοιες καὶ ὀργή. Ποιός ἀναλαμβάνει τὶς εὐθύνες του σὲ κάποιο λάθος ποὺ γίνεται στὴν ἐπιχείρηση; Κι αὐτὰ ἀκόμη τὰ παιδιὰ ἔχουν μάθει νὰ κρύβονται καὶ νὰ μὴν ἀναλαμβάνουν τὸ λάθος τους οὔτε καὶ μὲ εἰλικρίνεια νὰ ὁμολογοῦν καὶ νὰ ἀποκαθιστοῦν. Ὅλα τὰ θέλουν ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς νὰ γίνουν καὶ νὰ μὴν ἐκτεθοῦν καὶ νὰ μὴν ταπεινωθοῦν. Τὴν μετάνοιά τους ὅλοι τὴν θέλουν στὰ μέτρα τους καὶ μὲ τὸ δικό τους θέλημα. Λίγοι εἶναι αὐτοὶ ποὺ σηκώνουν τὸ μαρτύριο τοῦ ἑαυτοῦ τους καὶ παίρνουν τὸ δρόμο τῆς πραγματικῆς ἐπιστροφῆς καὶ ἀλλαγῆς. Μετάνοια εἶναι νὰ φυτέψεις τὴν ἀρετὴ ἐκεῖ που ἡ ἁμαρτία ἄφησε τὴν κοπρία της.

Ὁ Κύριος μας ὁ Ἰησοῦς Χριστός, μετὰ τὴν ἀνάστασή Του βρισκόμενος στὴν Τιβεριάδα θάλασσα ρωτᾶ ἐπὶ τρεῖς φορὲς τὸν Πέτρο ἂν Τὸν ἀγαπᾶ καὶ τότε τοῦ δίνει τὴν φροντίδα γιὰ νὰ ποιμαίνει τὰ πρόβατά Του. Τρεῖς φορὲς ὁ Πέτρος ὁμολόγησε τὴν ἀγάπη του καὶ τὴν ἀφοσίωσή του στὸν Χριστό, γιὰ νὰ ξεπλύνει τὴν τριπλή του ἄρνηση μπροστὰ στὶς δοῦλες τοῦ Καϊάφα. Δημόσια ἀρνήθηκε καὶ δημόσια ὁ Κύριος τὸν στριμώχνει γιὰ νὰ ὁμολογήσει ἐνώπιον τῶν ἄλλων μαθητῶν. Ὅσο φιλάνθρωπος εἶναι ὁ Θεὸς καὶ συγχωρεῖ, ἄλλο τόσο ἀπαιτεῖ τὴν ὑπεύθυνη ὁμολογία καὶ ἀποκατάσταση.

Ὁ Κύριος ἀγαπᾶ τὸν ἁμαρτωλὸ καὶ τὴν ὥρα ἀκόμη τῆς ἁμαρτίας τοῦ βάζει λογισμοὺς μετανοίας καὶ ἐπιστροφῆς, ἀλλὰ δὲν νταντεύει οὔτε ἀμνηστεύει, παρὰ ἀπαιτεῖ τὴν καθάρια εὐθυνοκεντρικὴ μετάνοια. Ἡ μετάνοια τοῦ Ζακχαίου ἔχει τὴν λεβεντιά της, διότι ὄχι μόνο δημόσια ὁμολόγησε τὶς ἀδικίες του, ἀλλὰ παράλληλα ἀπέδωσε στὸ διπλάσιο τὰ κλοπιμαῖα καὶ τὴν μισή του περιουσία τὴν μοίρασε στοὺς φτωχούς. Πῶς ἦταν δυνατὸν νὰ μὴν πάει στὸ σπίτι του ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς γιὰ νὰ τὸν ἐπισκεφθεῖ; Ὄντως ὁ Κύριος, λέγει ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος, εἶναι «μανικὸς ἐραστὴς» τῶν ψυχῶν αὐτῶν ποὺ μετανοοῦν μὲ τὸν τολμηρὸ καὶ «ξεδιάντροπο» αὐτὸ τρόπο.

Οἱ Νεομάρτυρες εἶναι οἱ ἅγιοι ποὺ μαρτύρησαν τὴν ἐποχὴ τῆς Τουρκοκρατίας. Σὲ ἕνα μεγάλο ποσοστὸ ἀπὸ αὐτοὺς βρίσκουμε πολὺ ἔντονα τὴν ἰδιαίτερη αὐτὴ μετάνοια. Βλέπουμε πὼς κάποια δύσκολη ὥρα βρέθηκαν σὲ πίεση ἀνελέητη καὶ ἀρνήθηκαν τὸν Χριστὸ καὶ ἐνέδωσαν στὸν μουσουλμανισμὸ ἀπὸ φόβο. Ὅμως μετὰ ἀπὸ καιρό, ὅταν ἔζησαν τὴν προσωπική τους μετάνοια, ἔνιωσαν τὴν εὐθύνη νὰ ὁμολογήσουν τὸν Χριστὸ στὸν ἴδιο τόπο καὶ μπροστὰ στοὺς ἴδιους ἀνθρώπους, ἐνώπιον τῶν ὁποίων ἀλλαξοπίστησαν βλάσφημα. Ἔτσι, μὲ ἰδιαίτερο ζῆλο καὶ μὴ φοβούμενοι τὸν θάνατο ὁμολογοῦσαν, καὶ μὲ τὸ αἷμα τοῦ μαρτυρίου τους ξέπλεναν τὴν ἄρνησή τους ἐνώπιον Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων. Θὰ μποροῦσαν νὰ μείνουν μόνο στὴν ἐξομολόγησή τους καὶ τὴν συγχώρηση ποὺ πῆραν ἀπὸ τὸν Πνευματικό τους καὶ νὰ βολευτοῦν στὴν οἰκογένειά τους ἢ σὲ κάποιο μοναστήρι. Ὅμως ἡ μετάνοιά τους δὲν εἶναι βόλεμα. Ἡ ἁμαρτία τους εἶχε δημοσιοποιηθεῖ καὶ οἱ ἀλλόδοξοι καυχιόνταν γιὰ τὴν πτώση των, γι’ αὐτὸ καὶ τίμια φερόμενοι μὲ τὸν ἑαυτό τους καὶ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς Ὀρθοδόξους ἀδελφοὺς ἀποκαθιστοῦσαν τὸ λάθος τους μὲ τὴν δημόσια ὁμολογία τους. Αὐτὸ σήμαινε θάνατο ἀνθρωπίνως, ὅπως καὶ γινόταν, ἀλλ’ ὅμως ἦταν καὶ ὁ δρόμος γιὰ τὸν Παράδεισο καὶ τὸ ἀντάμωμα τοῦ Θεοῦ.

Ἔτσι καὶ οἱ ἁμαρτίες, μετὰ ἀπὸ τὴν ὁμολογία τους ἔχουν καὶ τὴν ἀποκατάστασή τους. Ἐκεῖ φαίνεται ἡ γνησιότητα τῆς μετανοίας καὶ ἡ ἀγαθὴ εἰλικρίνεια τοῦ ἀνθρώπου. Δὲν φοβᾶται μήπως χάσει τὸ ὄνομά του καὶ οὔτε σκέφτεται πὼς θὰ τὸν ἀπορρίψουν καὶ θὰ τὸν φτύσουν. Χαίρεται κι ἂν πέσουν πάνω του χίλιοι διωγμοί, ἀκόμη κι ἂν σηκώσει καὶ μαρτύριο αἵματος. Εἶναι ἡ λύτρωσή του καὶ ἡ χαρά του. Χαίρεται νὰ βάζει τὸν κόπο του καὶ νὰ μὴ λυπᾶται τὸν ἑαυτό του κάνοντας τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐκεῖ ποὺ στὴν πρὸ Χριστοῦ ζωή του ἔσπερνε τὴν ἁμαρτία. Ὁ Κύριος ἀγαπᾶ ἐκείνους ποὺ ἀληθινὰ μετανοοῦν χωρὶς νὰ λογιάζουν τὴν ζωή τους.

Ἡ μετάνοια εἶναι δύσκολο ἔργο καὶ γι’ αὐτὸ ἡ προσευχὴ τῶν Ἁγίων ὅλων τῶν αἰώνων ἦταν ἐναγώνια γιὰ νὰ τοὺς δώσει ὁ Θεὸς «μετάνοιαν ὀλόκληρον».