Ο πολλαπλασιασμός των πέντε άρτων στην έρημο είναι η προτύπωση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας

 

Το Ορθόδοξο καλοκαίρι είναι γνωστό για τις πολλές εορταστικές; πανηγύρεις. Συνήθεια είναι, ιδίως κατά τον Εσπερινό, να τελείται η ακολουθία της Αρτοκλασίας. Γιατί τελείται η ακολουθία της Αρτοκλασίας;

Η λέξη Αρτοκλασία είναι σύνθετη. Από την λέξη άρτος και το ρήμα κλάω που σημμαίνει θραύω, διαμελίζω. Ας το κρατήσουμε αυτό, θα μας χρησιμεύσει παρακάτω.

Η ακολουθία της Αρτοκλασίας είναι μια σύντομη δέηση και η ευλογία των άρτων διά της ευχής. Η ευχή της ευλογίας των άρτων «Κύριε Ιησού Χριστέ, ο ευλογήσας τους πέντε άρτους εν τη ερήμω και εξ αυτών πεντάκις χιλιάδας άνδρας χορτάσας, αυτός ευλόγησον και τους άρτους τούτους…..» , μας φανερώνει ότι η Αρτοκλασία γίνεται για την μετοχή στο γεγονός του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων στην έρημο , που εποίησε ο Ιησούς, και χόρτασαν πέντε χιιλιάδες άνθρωποι.

Ας δούμε κάποια σημεία από την διήγηση του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων.

1) Οι μαθητές λέγουν στον Χριστό να πει στο πλήθος να φύγει να πάει να βρει φαγητό να φάει, επειδή στην έρημο που βρίσκονταν δεν υπήρχε η δυνατότης για να φάνε τόσοι άνθρωποι. Ο Χριστός τους απαντά: Δεν έχουν ανάγκη να πάνε να βρουν τροφή διότι θα τους δώσετε ΕΣΕΙΣ φαγητό για να φάνε.

2) Ο Χριστός τους λέει να του φέρουν τους πέντε άρτους=ψωμιά που είχαν και τα δύο ψάρια. (Η λέξη ΙΧΘΥΣ από τα πρώτα εκκλησιαστικά χρόνια δήλωνε τον Ιησού Χριστό. Είναι η ακροστυχίδα του Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ.) Ο Χριστός ευλόγησε τους πέντε άρτους και τους δύο ιχθείς=ψάρια και αφού έκλασε=έκοψε σε κομμάτια τους άρτους και έδωσε τα κομμάτια στους μαθητές και οι μαθητές στους ανθρώπους. Από αυτά τα κλάσματα=κομμάτια έφαγαν και χόρτασαν οι χιλιάδες άνθρωποι και περίσευσαν και δώδεκα κοφίνια γεμάτα από τους άρτους.

Ας ξεκινήσουμε την ανάλυση από το δεύτερο σημείο της διήγησης του Ματθαίου (Ματθ. 14,15-20). Ο Χριστός έκλασε=διαμέλισε σε κομμάτια τους άρτους, αφού τους ευλόγησε. Αν πάμε στο Ματθαίον 26, 17-29, εκεί όπου ο Ματθαίος μας διηγείται τα περί του Μυστικού Δείπνου, γράφει: «Ενώ δε αυτοί έτρωγαν, πήρε ο Ιησούς τον άρτο και αφού ευχαρίστησε, τον Θεό Πατέρα, έκλασε=έκοψε σε κομμάτια το άρτο και έδωσε στους μαθητές λέγοντας: λάβετε φάγετε τούτο εστί το σώμα μου» (Ματθ. 26,26).

Βλέπουμε δύο ομοιότητες μεταξύ του πολλαπλασιασμού των πέντε άρτων και του λεγόμενου ως Μυστικού Δείπνου. Και στις δύο διηγήσεις ο Χριστός αφού πρώτα ευχαρίστησε τον Θεό Πατέρα, εν συνεχεία έκλασε=έκοψε τους/τον άρτο και έδωσε στους μαθητές. Με την διαφρά ότι στην περίπτωση του Μυστικού Δείπνου συμπλήρωσε τον λόγο του λέγοντας: «λάβετε φάγετε, τούτο εστί το Σώμα μου». Σύμφωνα με τους Πατέρες ο Μυστικός Δείπνος είναι η παράδοση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας στους μαθητές και δι’ αυτών σε όλους τους χριστιανούς.

Ο πολλαπλασιασμός των πέντε άρτων στην έρημο είναι η προτύπωση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας. Η λέξη Αρτοκλασία είπαμε ότι είναι σύνθετη από την λέξη άρτος και το ρήμα κλάω=διαμελίζω. Στην Καινή Διαθήκη, το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας αναφέρεται ως «κλάσις του άρτου». Γράφει ο Λουκάς στο βιβλίο των Πράξεων: «Οι πρώτοι χριστιανοί με υπομονή και ζήλο άκουαν την διδασκαλία των Αποστόλων, ζούσαν σε κοινωνία αγάπης μεταξύ τους ¨εν τη κλάσει του άρτου¨ μεταλάμβαναν δηλαδή στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και προσεύχονταν». (Πραξ. 3,42). Ο Παύλος γράφει: «Τον άρτον όν κλώμεν ουχί κοινωνία του σώματος του Χριστού εστί;» (Α’ Κορ. 10,16). Τον άρτον τον οποίο κόβουμε δεν είναι κοινωνία=μετοχή στο σώμα του Χριστού; Ο Λουκάς στο ευαγγέλιό του στην διήγηση για την πορεία προς την πόλη Εμμαούς, όπου ο Λουκάς και ο Κλεόπας συμπορεύθηκαν με τον Αναστάντα Χριστό, χωρίς όμως να τον καταλάβουν από την αρχή, γράφει: «Και αφού έκατσε μαζί τους ο Ιησούς στο τραπέζι του φαγητού, πήρε τον άρτο, τον ευλόγησε ¨και κλάσας¨ έδωσε σ’ αυτούς. Την στιγμή αυτή, όταν είδαν τον τρόπο της ευλογίας και την ¨κλάσει¨ του άρτου άνοιξαν οι οφθαλμοί τους και εγνώρισαν ότι ήταν ο Ιησούς» (Λουκ. 24,30-31). Έτσι στην Καινοδιαθηκική Λειτουργική γλώσσα η φράση «κλάσει του άρτου» φανερώνει το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Στην Θ. Λειτουργία επαναλαμβάνουμε ακριβώς τα ίδια λόγια και τρόπο. Στην ευχή της Αναφοράς, πριν τον καθηγιασμό του άρτου και του οίνου, λέμε: «…λαβών άρτον εν ταις αγίαις και αχράντοις αυτού χερσίν, ευχαριστήσας και ευλογήσας, αγιάσας, κλάσας, έδωκε τοις αγίοις αυτού μαθηταίς και αποστόλοις ειπών: λάβετε φάγετε, τούτο μου εστί το Σώμα, το υπέρ ημών κλώμενον εις άφεσιν αμαρτιών» Και λίγο αργότερα, αφού πει ο ιερέας «Πρόσχωμεν, τά άγια τοις αγίοις», παίρνει στα χέρια του τον άρτο=σώμα του Χριστού και τον κόβει σε κομμάτια λέγοντας: «Μελίζεται και διαμελίζεται ο αμνός του Θεού, ο μελιζόμενος και μη διαιρούμενος, ο πάντοτε εσθιόμενος και μηδέποτε δαπανόμενος, αλλά τους μετάχοντας αγιάζων». Δηλαδή, Κόβεται σε κομάτια και διαμελίζεται ο Χριστός, αυτός που και αν κόβεται σε κομμάτια δεν διαμελίζεται ο ίδιος, αφού σε κάθε ελάχιστο κομμάτι του Σώματος του Χριστού που λαμβάνουμε βρίσκεται όλος ο Χριστός. Αυτός ο Χριστός που τον τρώμε σε κάθε Θεία Ευχαριστία, αλλά ποτέ δεν τελειώνει. Ας θυμηθούμε ότι εκεί στη έρημο, στον πολλαπλασιασμο των πέντε άρτων, έφαγε όλος ο κόσμος και περίσευσαν δώδεκα κοφίνια. Ο αριθμός δώδεκα συμβολίζει το όλον, την καθολικότητα σε όλους τους λαούς. Δηλαδή, στην έρημο οι άρτοι δεν τελείωναν ποτέ, όπως ο Χριστός, που ενώ τρώγεται σε κάθε Θεία Ευχαριστία, εν τούτοις δεν δαπανάται. Γιατί ο Χριστός είναι το όλον.

Εκεί στην έρημο, όταν οι μαθητές είπαν στον Ιησού, άσε το πλήθος να φύγει να πάει να βρει τροφή, ο Χριστός τους απάντησε: Δεν είναι ανάγκη να βρει τροφή, θα τους δώσετε εσείς. Εδώ ο Χριστός εννοεί και την ολοκληρωτική τροφή που είναι ο ίδιος, τον οποίο μεταδίδει η Εκκλησία διά του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, αλλά και την υλικη τροφή=κάθε ανάγκη του ανθρώπου, την οποία την καλύπτουν τα άλλα μέλη. Δηλαδή, αν κάποιο μέλος της Εκκλησίας δεν έχει φαγητό να φάει, τρέχουν τα άλλα μέλη να του δώσουν. Αν δεν έχει ρούχα ή ότι άλλο αναγκαίο σπεύδουν τα άλλα μέλη να του προσφέρουν από τα δικά τους.

Η ακολουθία της Αρτοκλασίας είναι πρόγευση στη μετοχή του Μυστηρίου της Εκκλησίας, στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Εκεί όπου «ίνα πάντες εν ώσι» (Ιω. 17,21). Όλοι είμαστε και ζούμε ως ένα σώμα και ο κάθε άνθρωπος συνειδοτοποιείται ως «αλλήλων μέλη» ως μέλος των άλλων.

Όταν λοιπόν εγώ πάω άρτους στην Εκκλησία για να τελεσθεί η Αρτοκλασία και δίνω κάποια ονόματα δικών μου να διαβαστούν, τότε ιδιοτεύω και εγκληματώ κατά της φύσης της Εκκλησίας. Διότι από τη φύση της η Εκκλησία είναι το ¨εμείς¨, ενώ εγώ πάω ως ιδιότης, για να έχω εγώ και η δικοί μου υγεία ή ότι άλλο. Δεν τελείται γι’ αυτό η αρτοκλασία. Η Αρτοκλασία τελείται στον Εσπερινό για να μας δείξει ότι σκοπός της εορτής, όλων των ακολουθιών, της Θείας Λειτουργίας και γενικώς των πάντων που συμβαίνουν μέσα στην Εκκλησία, είναι το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας=η ενότητα πάντων διά της αγάπης σε ένα σώμα=μια κοινωνία.

π. Παναγιώτης Βαρδουνιώτης

πηγή: https://simeiakairwn.wordpress.com/