Γράφει ο κ.Δημήτριος Ρίζος
Ἑορτάζομε καὶ φέτος τὸν ἔνδοξο Μακεδονικὸ Ἀγώνα.
Ὁ Μακεδονικὸς Ἀγώνας στὴν ἔνοπλή του μορφή, ποὺ τοποθετεῖται χρονικὰ ἀπὸ τὸ 1904 μέχει τὸ 1908, εἶναι ἡ ἀντίδρασις τῶν Ἑλλήνων στὴν βουλγαρικὴ προσπάθεια γιὰ ἐπικράτησι στὴν Μακεδονία.
Με τὸν Μακεδονικὸ Αγώνα ὄχι μόνον ἀναχαιτίσθηκε ἡ βουλγαρικὴ ἀπειλὴ, ἀλλὰ προετοιμάσθηκε καὶ ἡ ἀπελευθέρωσις τῆς Μακεδονίας, ποὺ ὁλοκληρώθηκε μὲ τοὺς Βαλκανικοὺς πολέμους τοῦ 1912-13.
Ἡ Μακεδονία στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας ἦταν χωρισμένη σὲ τρία Βιλαέτια· 1. τῆς Θεσσαλονίκης, 2. τοῦ Μοναστηρίου καὶ 3. του Κοσσυφοπεδίου. Σ’ αὐτὸν τὸν γεωγραφικὸ χῶρο, γιὰ πολλοὺς αἰῶνες γίνονταν μετακινήσεις καὶ ἐγκαταστάσεις λαῶν καὶ πληθυσμῶν, ποὺ εἶχαν τελικὰ ἀναμίξει Ἕλληνες, Τούρκους καὶ Βουλγάρους, καὶ ποὺ ὅλοι αὐτοὶ συμβίωναν κάτω ἀπὸ τὴν Ὀθωμανικὴ κυριαρχία.
Ὅμως ἀπὸ τὸ 1872, καὶ ὕστερα ἀπὸ τὸ Σχίσμα, ἔδωσαν οἱ Τοῦρκοι στὴν Βουλγαρία δικαίωμα νὰ ἁπλωθῆ καὶ νὰ ἐπεκταθῆ ἡ Βουλαγρικὴ Ἐξαρχία σὲ μεγάλη ἔκτασι, καὶ σὲ μέρη ὅπου δὲν ὑπῆρχε βουλγαρικὸς πληθυσμός.
Τότε, ἄρχισαν νὰ τοποθετοῦνται Βούλγαροι ἱερεῖς καὶ δάσκαλοι σὲ κάθε χωριό, γιὰ νὰ καλλιεργήσουν, μὲ ἄφθονο χρυσό, καὶ νὰ διαδώσουν, ἀκόμη καὶ μὲ τὴν βία τὴν βουλγαρικὴ ἐθνικὴ ἰδέα.
Ἡ προσπάθεια αὐτὴ τῶν Βουλγάρων θὰ ἐνταθῆ ἀκόμη περισσότερο ὕστερα ἀπὸ τὴν ἀποτυχία τους νὰ δημιουργήσουν τὴν Μεγάλη Βουλγαρία τῆς συνθήκης τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τὸ 1878. Ἡ συνθὴκη προέβλεπε μία Βουλγαρία ποὺ θὰ ἔφθανε ἀπὸ τὸν Εὔξεινο μέχρι τὸ Δυρράχιο. Ὅμως ἕνα χρόνο μετά, ἡ συνθήκη αὐτὴ ἀνατράπηκε ἀπὸ τὸ Συνέδριο τοῦ Βερολίνου. Παρ’ ὅλα αὐτὰ γυναῖκες φοροῦσαν, γιὰ πολὺ καιρό, μαντίλες μὲ τὸν χάρτη τῆς Μεγάλης Βουλγαρίας.
Στὴν ἀρχὴ ὁ ἐκβουλγαρισμὸς γινόταν μὲ κηρύγματα καὶ μὲ προσηλυτισμὸ. Στὴν συνέχεια χρησιμοποιήθηκε βία καὶ ἐξαναγκασμὸς γιὰ νὰ δηλώνουν οἱ κοινότητες προσχώρησι στὴν νέα βουλγαρικὴ ἐθνικὴ ἐκκλησία. Ἔτσι οἱ ναοὶ ἁρπάζονται. Ἕλληνες πρόκριτοι, δάσκαλοι καὶ ἱερεῖς δολοφονοῦνται καὶ τὰ σπίτια τους καίγονται. Παρ’ ὅλα αὐτὰ τὸ μεγαλύτερο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τῆς Μακεδονίας παραμένει πιστὸ στὸ Πατριαρχεῖο καὶ τὸν Ἑλληνισμμό, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὴν γλῶσσα ποὺ μιλοῦσε, καὶ παρὰ τὴν βία, ποὺ μὲ ἀγριότητα ἀσκήθηκε ἀπὸ τὶς ἔνοπλες ὁμάδες τῶν Βουλγάρων κομιτατζήδων.
Γιὰ τὸν Ἑλληνισμὸ τῆς Μακεδονίας ὁ κίνδυνος ἦταν ἡ Βουλγαρία. Καὶ ἐνῶ γινόταν προσπάθεια ἀποτινάξεως τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ δουλείας, στὸ τέλος τοῦ 19ου αἰώνα ἔγινε προσπάθεια καὶ κατὰ τῶν Βουλγάρων, ποὺ, ὡς ὄργανα τοῦ Πανσλαυισμοῦ θέλησαν νὰ ἐπικρατήσουν, στὴν ἀρχὴ μὲ τὴν προπαγάνδα, καὶ μετὰ μὲ τὴν βία. Ἔτσι ὁ ἀγώνας τοῦ Ἑλληνισμοῦ ἦταν διμέτωπος, ἐναντίον τοῦ Τούρκου κατακτητοῦ καὶ ἐναντίον τοῦ σλαύου ἐπιβουλέα.
Ἐναντίον λοιπὸν τῆς Βουλγαρικῆς, κυρίως, λαίλαπας καὶ τῆς ἀπειλῆς ἐκβουλγαρισμοῦ τῶν πάντων, πῶς ἀπάντησε ὁ Ἑλληνισμός;
Ἀπάντησε:
Α΄. Μὲ τὸν ἴδιο τὸν ἑλληνικὸ πληθυσμό.
Ἡ συμμετοχὴ τοῦ ἐντοπίου πληθυσμοῦ τῆς Μακεδονίας στὸν ἀγώνα ἦταν πολύπλευρη. Οἱ κάτοικοι τῆς ὑπαίθρου, ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιά, ἐνίσχυσαν τὸν ἀγώνα, ὄχι μόνον συμμετέχοντας ἐθελοντικὰ στὰ ἔνοπλα ἑλληνικὰ σώματα, ἀλλὰ καὶ στὴν ὀργάνωσι, ὡς ὁδηγοὶ καὶ πληροφοριοδότες. Δὲν θὰ μποροῦσε νὰ εὐοδωθῆ ἕνας ἕνοπλος ἀγώνας χωρὶς τὴν ὑποστήριξι ἀπὸ τὸ πλῆθος τοῦ λαοῦ. Αὐτὸ εἶναι ἕνα στοιχεῖο ποὺ δὲν τὸ τονίζουμε ὅσο πρέπει.
Οἱ ἐντόπιοι εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ἐξασφάλισαν τὰ σώματα καὶ φρόντισαν γιὰ τὸν ἐφοδιασμό τους σὲ τρόφιμα καὶ πυρομαχικά, καθὼς καὶ γιὰ τὴν περίθαλψι τὼν τραυματιῶν καὶ τὴν φυγάδευσί τους. Αὐτὰ ἔκαναν οἱ κάτοικοι τῆς ὑπαίθρου.
Ἀλλὰ καὶ οἱ κάτοικοι τῶν ἀστικῶν κέντρων εἶχαν τὴν δική τους συμμετοχὴ στὸν Ἀγώνα. Οἱ ἔμποροι, οἱ βιοτέχνες καὶ οἱ ἐπιχειρηματίες ἀντιμετώπισαν μὲ ἐπιτυχία τὸν δικό τους πόλεμο, τὸν οἰκονομικό, καὶ κατόρθωσαν νὰ ἐπιβληθοῦν.
Μία ἄλλη κατηγορία ἦταν οἱ γιατροί, ποὺ ἀξιοποίησαν τὸ ἐπάγγελμά τους καὶ τὶς γνωριμίας τους, γιὰ νὰ σώσουν ἀγωνιστὲς ποὺ εἶχαν συλληφθῆ, καὶ γιὰ νὰ περιθάλψουν τραυματίες.
Πλήρωσε ὅμως ἀκτιρβὰ ὁ πληθυσμὸς τὴν συμμετοχὴ του στὸν ἀγώνα. Πέρα ἀπὸ τοὺς 700 καί, ποὺ σκοτώθηκαν ἀπὸ τὰ ἔνοπλα σώματα, δολοφονήθηκαν ἀπὸ τοὺς κομιτατζῆδες 600 πατριαρχικοὶ στὸ Βιλαέτι Θεσσαλονίκης καὶ 650 στὸ Βιλαέτι Μοναστηρίου.
Β΄. Μὲ τὴν Ἐκκλησία.
Ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰώνα, μὲ τὴν φωτισμένη παρουσία τοῦ Ἰωακείμ Γ΄ στὸν πατριαρχικὸ θρόνο τῆς ΚΠόλεως, τοποθετοῦνται στὴν Μακεδονία ἱεράρχες νέοι, μορφωμένοι, δραστήριοι καὶ ἱκανοί, εὐαίσθητοι στὰ μηνύματα τῶν καιρῶν. Οἱ πιὸ γνωστοὶ καὶ ἐπιφανεῖς εἶναι ὁ Γερμανὸς Καραβαγγέλης στὴν Καστοριά, ὁ ὁποῖος ἐξελίχθηκε σὲ συντονιστὴ τοῦ Μακεδονικοῦ ἀγώνα στὴν περιοχὴ Καστοριᾶς καὶ Κορρεστίων. Ὁ Ἰωακεὶμ Φορόπουλος στὸ Μοναστήρι, ποὺ στάθηκε ὁ ἀναδιοργανωτὴς τῶν σχολείων καὶ τῶν συλλόγων τῆς περιοχῆς. Ὁ Στέρανος Δανιηλίδης στὰ Βοδενά. Ὁ Χρυσόστομος Καλαφάτης στὴν Δράμα, αὐτὸς ποὺ μετέπειτα ἔγινε Ἐθνομάρτυρας στὴν Σμύρνη. Γιὰ νὰ μείνουμε μόνο σ’ αὐτούς.
Οἱ ἱεράρχες ἐκμεταλλεύονταν τὴν δύναμί ποὺ τοὺς ἔδινε ἡ θέσι τοὺς ἀπέναντι στὶς τουρκικὲς ἀρχὲς καὶ συνέχιζαν τὴν κοινωνικὴ καὶ μορφωτικὴ δραστηριότητα τῆς Ἐκκλησίας, σὲ συνεργασία μὲ τὴν Ἑλληνικὴ κοινότητα, ἐνῶ συγχρόνως μετέτρεπαν τὶς Μητροπόλεις σὲ κέντρα τοῦ ἀγώνα, καὶ τὰ μοναστήρια σὲ καταφύγια ἀνταρτῶν καὶ ἀποθῆκες ὁπλισμοῦ.
Ἀλλὰ καὶ τοῦ λοιποῦ κλήρου ἡ συμμετοχὴ ἦταν καθολική. Γι’αυτὸ στὴν ἀρχὴ ἦταν ὁ κύριος στόχος τῶν κομιτατζήδων, Καὶ ὅταν οἱ συνθῆκες δὲν ἐπέτρεπαν τὴν παραμονὴ τους στὸ χωριὸ, τότε εἴχαμε τοὺς Ἱερεῖς-ἀντάρτες νὰ συνοδεύουν τὰ ἔνοπλα σώματα καὶ νὰ συμμετέχουν σ’ αὐτά.
Γ΄. Μὲ τὰ Σχολεῖα.
Τὰ σχολεῖα εἶναι ἡ μεγαλύτερη δύναμι ἐθνικῆς ἀφυπνίσεως καὶ αὐτοσυνειδησίας.
Τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα τῆς Μακεδονίας στάθηκαν ἡ καλύτερη ἀπόδειξις τῆς ἐθνογραφικῆς συστάσεως τοῦ πληθυσμοῦ καὶ δὲν ἀμφισβητήθηκαν ποτέ. Ὁ ἀριθμὸς τῶν Ἑλληνικῶν Σχολείων καὶ ἡ θέσις τῆς Ἐλληνικῆς ἐκπαιδεύσεως ἀντιστοιχοῦσαν στὴν δύναμι καὶ τὶς ἀδυναμίες τοῦς Ἐλληνισμοῦ τῆς Μακεδονίας. Ἐκεῖ ὅπου ὑπῆρχαν πυκνὰ τὰ Ἐλληνικὰ σχολεῖα, ὁ Ἑλληνισμὸς ἦταν ἰσχυρότερος. Τὰ Ἑλληνικὰ σχολεῖα ἦταν πολυάριθμα στὰ κέντρα. Ἀλλὰ καὶ στὴν ὕπαιθρο οἱ Ἑλληνικὲς Κοινότητες μὲ ὑπερηφάνια συντηροῦσαν τὰ δικά τους Σχολεῖα.
Σὲ ἀρκετὰ χωριὰ ὐπῆρχαν συγχρόνως ἑλληνικὰ καὶ βουλγαρικὰ Σχολεῖα. Στὰ βόρεια τῆς Ἄνω Μακεδονίας, περιοχὲς ποὺ σήμερα εἶναι ἐκτὸς Ἑλληνικῆς ἐπικρατείας, ὑπερίσχυαν τὰ βουλγαρικὰ, ἐνῶ νοτιώτερα τὰ Ἐλληνικὰ εἶχαν ἀπόλυτη ὑπεροχή. Στὶς ἐνδιάμεσες περιοχὲς γινόταν ἔντονος ἀνταγωνισμός, ἀλλὰ μὲ σοβαρή ὑπεροχὴ τῶν Ἑλληνικῶν.
Γύρω στὰ 1900 ὑπῆρχαν πάνω ἀπὸ 1000 ἑλληνικὰ σχολεῖα στὴν Μακεδονία μὲ περισσότερους ἀπὸ 70.000 μαθητές. ἐνῶ τὴν ἴδια ἐποχὴ τὰ βουλγαρικὰ δὲν ὑπερέβαιναν τὰ 500 μὲ σύνολο μαθητῶν 18.00 μαθητές, στὰ τρία βιλαέτια Θεσσαλονίκης, Μοναστηρίου καὶ Κοσσόβου.
Τὰ στοιχεῖα γιὰ τὰ σχολεῖα καὶ τὸν ἀριθμὸ τῶν μαθητῶν δὲν ἀμφισβητοῦνται, διότι δὲν εἶναι ἀπὸ Ἑλληνικὲς πηγές, ἀλλὰ ἀπὸ τουρκικὲς καὶ ξένες.
Ἡ συμβολὴ τῶν ἐκπαιδευτικῶν στὸν ἀγώνα ἦταν διπλῆ, Κάτω ἀπὸ δύσκολες συνθῆκες, συχνα μὲ τὸ ὅπλο κάτω ἀπὸ τὸ προσκέφαλο, ὁ δάσκαλος ἤ ἡ δασκάλα μοίραζαν τὸν χρόνο τους στὴν διδασκαλία τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐθνικὴ παρουσία μέσα στὴν κοινότητα.
Δ΄. Μὲ τὶς ἐθνικοπολιτιστικὲς ὀργανώσεις.
Ὅταν στὸ τέλος τοῦ 1902 τοποθετήθηκε στὸ Προξενεῖο Μοναστηρίου ὁ Ἴων Δραγούμης, ἄριστος χρήστης τῆς Δημοτικῆς, συνδέθηκε μὲ τὸν Ἀρχύριο Ζάχο, τὸν Ἀριστοτέλη Ματλῆ, τὸν Φίλιππο Καπετανόπουλο, τὸν Θεόδωρο Μόδη, καὶ ἴδρυσαν τήν «Μακεδονικὴ Ἄμυνα». Ἄλλη παρόμοια ὀργάνωσις ἦταν «Κεντρικὸς Μακεδονικὸς Σύλλογος», καθὼς καὶ ἡ ἐταιρεία «Ὁ Ἑλληνιμός». Σπουδαῖο ἔργο πρόσφερε ὁ «Μακεδονικὸς Ὅμιλος» καὶ ἡ «Ἐπίκουρος τῶν Μακεδόνων Ἐπιτροπή». Βεβαίως κορυφαία ὀργάνωσις καὶ μὲ στρατιωτικὸ τμῆμα συγκροτήθηκε τὸ 1904, ἀπὸ τὸν Δημήτριο Καλαποθάκη, διευθυντὴ τῆς ἐφημερίδος «ΕΜΠΡΟΣ», τό «Μακεδονικὸ Κομιτάτο».
Ἴσως ἐδῶ πρέπει νὰ ἀναφερθῆ καὶ ἡ ἀσφαλιστικὴ ἐταιρεία «ΑΜΟΙΒΑΙΑ» τῆς Θεσσαλονίκης, ποὺ δὲν ἦταν ἄλλο παρὰ καμουφλαρισμένη ὀργάνωσις γιὰ τὴν ἐνίσχυσι τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα.
Πάντως πρέπει νὰ σημειωθῆ ὅτι ὑπῆρχαν, καὶ ὅτι ἦταν μεγάλη καὶ σημαντικὴ ἡ συμβολή τους, μορφωτικοὶ σύλλογοι σὲ ὅλες τὶς πόλεις τῆς Μακεδονίας. Ὑπῆρχαν τὰ ἀγαθοεργὰ ἱδρύματα τῶν Ἑλληνικῶν Κοινοτήτων. Ἀκόμα, τὰ Νοσοκομεῖα, τὰ Ὀρφανοτροφεῖα, διάφορα ἐργαστήρια κορασίδων, καὶ βεβαίως οἱ φιλόπτωχες ἀδελφότητες.
Ὅλα τὰ παραπάνω ἐπιτελοῦσαν τὸ ἔργο τους, γιὰ τὸ ὁποῖο συγκροτήθηκαν, ἀλλὰ παράλληλα ἀπέβλεπαν στὸν κοινὸ ἀγώνα καὶ στὴν προσπάθεια τοῦ Ἑλληνισμοῦ νὰ ἀντιταχθῆ στὸν ἐκβουλγαρισμὸ τῆς Μακεδονίας.
4. Τέλος μὲ τὰ ὅπλα.
Γιὰ μᾶς εἶναι τιμὴ μεγάλη τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἔνοπλος Μακεδονικὸς ἀγώνα κατὰ τῶν Τούρκων καὶ τῶν Βουλγάρων ἄρχισε πολὺ νωρίτερα ἀπὸ τὸ 1904, χρονιὰ ποὺ θεωρεῖται ἐπισήμως ἀπὸ τὴν Πολιτεία ὡς ἀρχή. Ἐδῶ στὰ μέρη μας ὁ Μακεδονικός ἀγώνας ἄρχισε πρὸς τὸ τέλος τοῦ 1901, ὅταν ὁ Κώττας ἀπὸ τὴ Ρούλια μὲ λίγους ὁπαδούς του βγῆκε στὸ βουνὸ καὶ ξεκίνησε νὰ δουλεύη καὶ νὰ πολεμάη γιὰ τὴν Ἑλληνικὴ ὑπόθεσι. Τὸν Καπετὰν Κώττα, ποὺ δίκαια χαρακτηρίζεται Πρῶτος Μακεδονομάχος, τὸν ἀκολούθησαν καὶ ἄλλοι ντόπιοι ἀρχηγοὶ, πολὺ πρὶν καταφθάσουν ὁπλαρχηγοὶ ἀπὸ τὴν ἤδη ἀπελευθερωμένη νότια Ἑλλάδα. Τέτοιοι ντόπιοι ὁπλαρχηγοὶ μὲ μικρὰ ἀνταρτικὰ σώματα ἦταν ὁ Παῦλος Κύρου ἀπὸ τὸ σημερινὸ Ἀνταρτικό, ὁ Δημήτριος Νταλίπης ἀπὸ τὸ Γαῦρο, ὁ Βαγγέλης Νάτσης ἀπὸ τὰ Ἀσπρογεια, καὶ πολλοὶ ἄλλοι
Τὰ σώματα αὐτὰ, ἀφοῦ ἑδραιώθηκαν στὴν περιοχὴ Φλώρινας-Καστοριᾶς ἐπέκτειναν τὴν δράσι τους στὸ Μορίχοβο, τὸ Περιστέρι καὶ τὸ Μοναστήρι. Στὴν ἀρχὴ βέβαια φάνηκε νὰ ἦταν μία πρᾶξις αὐτοάμυνας τῶν ἐντοπίων στὶς βουλγαρικὲς ἐνέργειες. Μὲ τὴν δολοφονία ὅμως τοῦ ἥρωα Παύλου Μελᾶ ὁ Μακεδονικὸς ἀγώνας ἔγινε ὑπόθεσις τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὅλου, ἐλεύθερου καὶ ἀλύτρωτου. Ὡς καὶ ἡ κυβέρνησις Θεοτόκη προσανατολίσθηκε, ἀναγκασμένη ἐκ τῶν πραγμάτων, στὴν ἐνεργὸ συμμετοχὴ μὲ τὴν ἀποστολὴ εἰδικῶν ἐκπροσώπων στὰ ἑλληνικὰ προξενεῖα τῆς Μακεδονίας, ἀλλὰ καὶ στὴν ἐνίσυσι τῶν ἀνταρτικῶν σωμάτων. Καὶ μετὰ τὸ 1904 ὁ ἀγώνας γενικεύθηκε σὲ ὅλη τὴν Μακεδονία, καὶ κράτησε μέχρι τὸ 1908, ὅταν ἔγινε τὸ κίνημα τῶν Νεοτούρκων, καὶ τότε θεωρητικὰ λογαριάζεται τὸ τέλος τοῦ ἕνοπλου Μακεδονικοῦ Ἀγώνα, τὸν ὁποῖον τώρα ἑορτάζομε.
Ἑορτάζομε καὶ τιμοῦμε ὅλους τοῦς Μακεδόνες, καὶ ὅσους συνεργάσθηκαν, γιὰ τὴν ἄμυνα τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Μακεδονίας: Τὶς πανελλήνιες ὀργανώσεις καὶ τὶς τοπικές ἐθνικὲς ἐπιτροπές, ἱδρύματα καὶ συλλόγους. Τὰ Ἑλληνικὰ προξενεῖα τῆς Μακεδονίας ποῦ συντόνιζαν τὸν ἀγώνα. Τὸ ἀνώνυμο πλῆθος ποὺ ἔδωσε τὴν ζωή του καὶ τὸ αἷμα του. Τὴν Μεγάλη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μὲ τὶς Μητροπόλεις καὶ τὶς Ἑλληνικὲς Κοινότητες μὲ τὰ Σχολεῖα τους ποὺ ἔπαιξαν σημαντικὸ ρόλο γιὰ νὰ διασφαλισθῆ ἡ Ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας, ποὺ ἦταν, εἶναι, καὶ θὰ εἶναι Ἑλληνική.
Ζήτω ἡ Μακεδονία μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου