ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ 2021 (ΙΙ) του Δημητρίου Π. Ρίζου Δρ. Θεολογίας

 

Σήμερα θὰ δοῦμε τὰ σχετικὰ μὲ τὴν Βάπτισι τοῦ Κυρίου, ὅπως τὰ καταγράφει ὁ εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος, ὁ ὁποῖος ξεκινάει τὸ εὐαγγέλιό του ἀμέσως μὲ τὴν Βάπτισι τοῦ Κυρίου

 

1,1 Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. 2 Ὡς γέγραπται ἐν τοῖς προφήταις, ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου, ὃς κατασκευάσει τὴν ὁδόν σου ἔμποσθέν σου· 3 φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ,

4 ἐγένετο Ἰωάννης βαπτίζων ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ κηρύσσων βάπτισμα μετανοίας εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν. 5 καὶ ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν πᾶσα ἡ Ἰουδαία χώρα καὶ οἱ Ἰεροσολυμῖται, καὶ ἐβαπτίζοντο πάντες ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ ὑπ’ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. 6 ἦν δὲ ὁ Ἰωάννης ἐνδεδυμένος τρίχας καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, καὶ ἐσθίων ἀκρίδας καὶ μέλι ἄγριον. 7 καὶ ἐκήρυσσε λέγων· ἔρχεται ὁ ἰσχυρότερός μου ὀπίσω μου, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς κύψας λῦσαι τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων αὐτοῦ. 8 ἐγὼ μὲν ἐβάπτισα ὑμᾶς ἐν ὕδατι, αὐτὸς δὲ βαπτίσει ὑμᾶς ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ.

Στὴν σειρὰ τῶν εὐαγγελίων τὸ κατὰ Μᾶρκον εἶναι δεύτερο, μετὰ ἀπὸ τὸ κατὰ Ματθαῖο, καὶ ἀκολουθοῦν τὸ κατὰ Λουκᾶ καὶ τέλος τὸ κατὰ Ἰωάννη. Πρέπει νὰ σημειώσωμε ὅτι τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι ἕνα, διότι ἕνας εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ἀληθινὸς Θεός, καὶ ἕνα εἶναι τὸ ἄγγελμα τῆς σωτηρίας. Γιὰ αὐτὸν τὸν ἕνα Σωτήρα ἄφησαν γραπτὲς μαρτυρίες τέσσερις συγγραφεῖς. Ὁ καθένας διέσωσε καὶ κατέγραψε τὴν δική του μαρτυρία γιὰ τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος γιὰ τὸν ὁποῖο δὲν λέμε τὸ εὐαγγέλιο τοῦ Μάρκου, ἀλλὰ τὸ εὐαγγέλιο ποὺ γράφτηκε ἀπὸ τὸν Μᾶρκο, τὸ κατά Μᾶρκο εὐαγγέλιο. Σημειώνεται ἀκόμα ὅτι ὁ Ματθαῖος ἄρχισε νὰ παρουσιάζη τὸν Κύριο μὲ τὴν γενεαλογία καὶ τὴν γέννησί του. Ὁ Μᾶρκος βάζει ὡς ἀρχὴ τὸν Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο. Ὁ Λουκᾶς πηγαίνει πιὸ πίσω καὶ παρουσιάζει στοιχεῖα γιὰ τὴν γέννησι καὶ τοῦ Προδρόμου. Ὁ Ἰωάννης δὲν ἀσχολεῖται παρὰ μὲ τὴν θεολογικὴ πλευρὰ τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου.

Ἀρχὴ λοιπὸν τοῦ εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ, κατὰ τὸν εὐαγγελιστὴ Μᾶρκο, εἶναι ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος. Δὲν τὸ λέγει αὐθαίρετα, ἀλλὰ στηρίζεται στοὺς προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, οἱ ὁποῖοι προφήτευσαν καὶ γιὰ τὴν προετοιμασία ποὺ θὰ γινόταν ἀπὸ τὸν Πρόδρομο, ὥστε ὁ λαὸς νὰ ἀναγνωρίση καὶ νὰ ὑποδεχθῆ τὸν Μεσσία.

Ἦταν γραμμένο πράγματι στὶς προφητεῖες ὅτι ὁ Θεὸς θὰ στείλη τὸν ἄγγελό του, προτοῦ νὰ κάνη τὴν ἐμφάνισί του ὁ Μεσσίας, καὶ αὐτὸς ὁ ἄγγελος θὰ ἄνοιγε τὸν δρόμο γιὰ νὰ περάση ὁ Σωτήρας. Βλέπετε ὅτι ὁ προφήτης Μαλαχίας, ποὺ τὴν καταγράφει, ὀνομάζει τὸν Πρόδρομο “Ἄγγελο”, καὶ αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ ἡ Ἐκκλησία μας ὅταν εἰκονίζει τὸν Πρόδρομο τοῦ ἔχει φτερὰ ἀγγέλου.

Ἡ ἄλλη προφητεία εἶναι τοῦ Ἡσαΐου, καὶ εἶναι μεγαλειώδης. Ὁ προφήτης μὲ τὴν χάρι τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἶδε ἀπὸ τὰ βάθη τῶν αἰώνων τὴν κοσμοσυρροὴ στὴν ἐρημιὰ τοῦ Ἰορδάνου, νὰ ἀκούη τὴν φωνὴ τοῦ Ἰωάννου. Φωνὴ προφητικὴ ἦταν, ποὺ σημαίνει ὅτι ξεσκεπάζει, ἐλέγχει, καθοδηγεῖ. Ἀπευθύνεται σὲ ἁμαρτωλοὺς καὶ τοὺς καλεῖ σὲ μετάνοια. Γιὰ νὰ δεχθοῦν τὸν Μεσσία ἔπρεπε νὰ μποῦν στὸν ἴσιο δρόμο τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀπομάκρυνσις ἀπὸ τὸν νόμο καὶ ἡ ἔλλειψις τῆς χάριτος, τοὺς ἔβαλε σὲ δρόμος δύσβατους, ποὺ δὲν εἶχαν προορισμό. Πλανήθηκαν καὶ ἦταν ἀναγκαία ἡ διόρθωσις τῆς πορείας τους. Ὁ Πρόδρομος ὑποδεικνύει τὸν ἴσιο δρόμο, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὸν δρόμο τῆς μετανοίας. Ἔρημος δὲν εἶναι μόνον ὁ τόπος, ὅπου κηρύττει ὁ Πρόδρομος. Ἔρημος εἶναι ὁ ψυχικὸς κόσμος τοῦ λαοῦ ἀπὸ θεία χάρι, ἔρημες καρδιὲς ἀπὸ ἐλπίδα καὶ δυνατότητα σωτηρίας, ἀλλὰ μὲ δίψα γιὰ τὴν λύτρωσι. Γι’ αὐτὸ μόλις ἀκούσθηκε φωνὴ στὴν ἔρημο, ὁ προφητικὸς λόγος, ἔτρεξαν πρὸς αὐτὸν ἄνθρωποι ἀπὸ ὅλη τὴν Ἰουδαία καὶ οἱ κάτοικοι τῶν Ἰεροσολύμων. Τὰ Ἰεροσόλυμα εἶναι στὴν Ἰουδαία, ἀλλὰ τὰ ἀναφέρει ξεχωριστά γιὰ νὰ δείξη ὅτι κοντὰ στὸν λαὸ ἦρθαν καὶ οἱ σπουδαῖοι ἀπὸ τὶς τάξεις τοῦ ἱερατείου καὶ τῶν ἀρχόντων. Ὁ Ἰωάννης κήρυττε στὴν ἔρημο, ὅπου καὶ ἐξομολογοῦσε, καὶ βάπτιζε στὸν Ἰορδάνη ποταμό. Τὸ βάπτισμα ἦταν βάπτισμα μετανοίας, ὥστε προετοιμασμένοι νὰ δεχθοῦν τὸν Κύριο, ποὺ θὰ τοὺς ἔδιδε τὴν ἄφεσι τῶν ἁμαρτιῶν.

Ὁ λαὸς ἐμπιστεύθηκε τὸν Πρόδρομο, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν ὅλη διαγωγή του ἀποδείκνυε καὶ τὴν προφητική του ἀποστολή. Τὸ ντύσιμο καὶ ἡ τροφὴ ἔδειχναν ἀσκητή, ἔδειχναν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ. Ὕφασμα ἀπὸ τρίχα καμήλου δὲν εἶναι καὶ τὸ πιὸ εὐχάριστο. Δὲν παρέχει καμμία ἄνεσι στὸ σῶμα. Οὔτε καὶ ἡ τροφὴ ἀπὸ ἀκρίδες καὶ μέλι ἄγριο φανερώνει καλοπέρασι. Δύσκολα πορευόταν ὁ Πρόδρομος. Διότι στὴν ἔρημο δὲν βρίσκονται σὲ ἀφθονία οἱ ἀκρίδες, εἴτε αὐτὲς εἶναι τὸ γνωστὸ ἔντομο, τὸ ὁποῖο στὴν ἀνατολὴ καὶ μέχρι σήμερα πολλοὶ λαοὶ τὸ τρῶνε, εἴτε πρόκειται γιὰ τὶς ἄκρες ἀπὸ τὰ βλαστάρια τῶν φυτῶν. Καὶ ἀκόμα πιὸ δύσκολη ἡ ἐξασφάλισις τροφῆς ἀπὸ τὰ ἀγριομέλισσα. Στὴν ἔρημο ἡ ἔλλειψις τῆς βλαστήσεως δὲν εὐνοεῖ τὴν παρουσία φυτοφάγων ἐντόμων. Λιτὴ ἡ τροφὴ καὶ λιγοστή, ἀρκετὴ μόνον γιὰ νὰ ἐπιβιώνη ὁ προφήτης.

Ὁ εὐαγγελιστὴς διασώζει καὶ τὸ νόημα τοῦ προφητικοῦ κηρύγματος. Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸ ὅτι δὲν μιλάει γιὰ τὸν ἑαυτό του ὁ Πρόδρομος. Δὲν ἐπιδιώκει νὰ ἱδρύση σχολή, ὅπως οἱ φιλόσοφοι τῆς ἐποχῆς. Δὲν ὀργανώνει ὁπαδούς. Μόνον ὑποδεικνύει τὸν Ἐρχόμενο. Ὁ ἴδιος, ἔλεγε, δὲν εἶμαι τίποτε, ἔρχεται ὁ Ἄλλος μετὰ ἀπὸ μένα. Ἐκεῖνος εἶναι ὁ ἰσχυρός. Σᾶς ἑτοιμάζω νὰ ἀναγνωρίσετε ἐκεῖνον, νὰ δεχθῆτε καὶ νὰ τὸν ἀκολουθήσετε. Μὲ ἄκρα ταπείνωσι, μπροστὰ στὸ μεγαλεῖο τοῦ Κυρίου, τονίζει τὴν διαφορά του ἀπὸ τὸν Κύριο μὲ τὸ χαρακτηριστικὸ ὅτι, θεωρεῖ τὸν ἑαυτὸ του ἀνάξιο νὰ λύση καὶ τὸν ἱμάντα τῶν ὑποδημάτων τοῦ Κυρίου. Ἀναγνωρίζει τὸν ἑαυτό του ὄχι ἁπλῶς δοῦλο, ἀλλὰ τὸν εὐτελέστερο τῶν δούλων καὶ ἀναξιότερο γιὰ τὴν πιὸ ταπεινὴ ἐργασία. Ἔλυνε τοὺς ἱμάντες, τὰ ἁμαρτήματα τῶν ἀνθρώπων, ποὺ τοὺς κρατοῦσαν δεμένους στὸ ἅρμα τῆς ἀπωλείας, πῶς θὰ ἔλυνε ἱμάντα στὸν ἀναμάρτητο Κύριο;

Ἡ ἀπόστασις τοῦ Προδρόμου ἀπὸ τὸν Κύριο εἶναι μεγάλη καὶ στὸ βάπτισμα. Τοῦ Ἰωάννου τὸ βάπτισμα εἶναι βάπτισμα μετανοίας ποὺ γίνεται μὲ νερό. Τὸ βάπτισμα τοῦ Κυρίου εἶναι ἀπὸ τὸν οὐρανό, καὶ γίνεται “ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ”. Τὸ βάπτισμα τοῦ Κυρίου ἀναγεννᾶ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν εἰσάγει στὴν βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἡ ὁποία ἤδη ἔφθασε, ἐφ’ ὅσον ἔφθασε καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστός.

 

Η ΒΑΠΤΙΣΙΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ                                                                

9 Καὶ ἐγένετο ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις ἦλθεν ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ Ναζαρὲτ τῆς Γαλιλαίας καὶ ἐβαπτίσθη ὑπὸ Ἰωάννου εἰς τὸν ’Ιορδάνην. 10 καὶ εὐθέως ἀναβαίνων ἀπὸ τοῦ ὕδατος εἶδε σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ Πνεῦμα ὡς περιστερὰν καταβαῖνον ἐπ’ αὐτόν· 11 καὶ φωνὴ ἐγένετο ἐκ τῶν οὐρανῶν· σὺ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν σοὶ ηὐδόκησα.

Τὸν καιρὸ ποὺ ἀσκοῦσε τὸ προφητικό του καθῆκον στὴν ἔρημο, ἐμφανίσθηκε, ἀνάμεσα στὸν κόσμο, καὶ ὁ Ἰησοῦς. Ἐδῶ δὲν μπορῶ νὰ μὴ ὑπογραμμίσω ὅτι συντελεῖται μία τόσο σπουδαῖα συνάντησις καὶ ἀκολουθεῖ μία κοσμοσωτήρια πρᾶξις, καὶ ὅμως ὁ εὐαγγελιστὴς τὴν καταγράφει τόσο λιτά, τόσο ἁπλᾶ, τόσο σύντομα, τόσο ἀληθινά. Καταγράφει τὰ γεγονότα χωρὶς νὰ μᾶς παρασύρει σὲ συναισθηματισμούς. Τόσο ἁπλᾶ· Ἦρθε ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τὴν Ναζαρέτ καὶ βαπτίσθηκε ἀπὸ τὸν Ἰωάννη στὸν Ἰορδάνη. Ὅμως ἡ βάπτισις τοῦ Ἰησοῦ συνοδεύθηκε ἀπὸ θαυμαστὰ καὶ ἀποκαλυπτικὰ σημεῖα. Κατ’ ἀρχὴν δὲν εἶχε διάρκεια. Τό «εὐθέως» σημαίνει τὸ σύντομο. Βγῆκε ἀμέσως ἀπὸ τὸ νερό ὁ Κύριος. Καὶ αὐτὸ ἔχει τὴν ἑρμηνεία του. Οἱ ἄλλοι μπαίνανε στὸ νερὸ καὶ μένανε μέσα ὅσο διαρκοῦσε ἡ ἐξομολόγησίς τους. Ὅταν ὁ Κύριος μπῆκε στὸ νερό, ὡς ἀναμάρτητος ποὺ ἦταν, δὲν εἶχε νὰ ἐξομολογηθῆ τίποτε, καὶ γι’ αὐτὸ δὲν χρειαζόταν νὰ μείνη στὸ νερὸ. Ἔτσι μπῆκε καὶ βγῆκε ἀμέσως. Καὶ τότε ὁ Ἰωάννης εἶδε οὐράνια ὀπτασία. Εἶδε νὰ ἀνοίγουν οἱ οὐρανοὶ καὶ νὰ κατέρχεται τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο μὲ τὴν μορφὴ περιστεριοῦ πάνω ἀπὸ τὸν Κύριο. Δὲν εἶδε μόνο, ἀλλὰ καὶ ἄκουσε οὐράνια φωνή, τὴν φωνὴ τοῦ Πατρός, ποὺ ἐπιβεβαίωνε τὴν υἱότητα· Σὺ εἶσαι ὁ ἀγαπημένος μου υἱὸς σὲ σένα ἀναπαύομαι.

Σὲ τρεῖς μόνον στίχους παρουσιάζεται ἡ βάπτισις τοῦ Κυρίου. Ἐμεῖς ὅμως, μὲ ὁδηγὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἐπεκτείνομε τὸν λόγο, καὶ ἐπισημαίνομε, μὲ βάσι τὸ εὐαγγελικὸ κείμενο. Ὁ Ἰησοῦς ἔρχεται ἀπὸ τὴν Ναζαρὲτ καὶ εἶναι μόνος του, ὡς ἕνας κοινὸς ἄνθρωπος. Δὲν ἔχει καμμία συνοδεία. Ὁ Ἰωάννης τὸν ἀναγνωρίζει, καὶ τὰ οὐράνια φαινόμενα τὸν ἐπιβεβαιώνουν, ὥστε μὲ σιγουριὰ νὰ τὸν παρουσιάση πλέον στὸν κόσμο καὶ νὰ ὁλοκληρώση ἔτσι τὴν ἀποστολή του. Δείχνοντας μὲ τὸ χέρι του τὸν Κύριο, θὰ πῆ στὸν κόσμο ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ ἀμνὸς ποὺ σηκώνει τὴν ἁμαρτία τοῦ κόσμου. Ἀπὸ τὴν βάπτισι τοῦ Κυρίου μαθαίνομε ὅτι σὲ κάθε βάπτισι ποὺ γίνεται στὴν Ἐκκλησία μας ἀνοίγουν οἱ οὐρανοί, καὶ κατεβαίνει τὸ ἅγιο Πνεῦμα. Ἡ βάπτισις δὲν εἶναι κοσμικὸ ἢ κοινωνικὸ γεγονός, ἀλλὰ θεῖο μυστήριο, στὸ ὁποῖο κάνει τὴν παρουσία του τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο. Καὶ βεβαίως, ἂν προσέξουμε τὸ κείμενο θὰ δοῦμε ὅτι, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο δὲν εἶναι περιστέρι, ἀλλὰ στὴν βάπτισι τοῦ Κυρίου ἐμφανίσθηκε μὲ τὴν μορφὴ περιστεριοῦ, “ὡς περιστεράν”, σὰν περιστέρι. Ἔπρεπε νὰ πάρη μορφὴ ποὺ νὰ γίνεται ἀντιληπτὸ ἀπὸ ἄνθρωπο, διότι τὸν Πνεῦμα ἀλλοιῶς δὲν γίνεται καταληπτὸ ἀνθρωπίνως. Στὴν βάπτισι τοῦ Κυρίου, τέλος, γίνεται ἡ παρουσία καὶ τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὁ Πατὴρ ὁμιλεῖ, ὁ Υἱὸς βαπτίζεται καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐμφανίζεται ὡς περιστερά. Γι’ αὐτὸ καὶ λέγεται ἡ βάπτισις τοῦ Κυρίου Ἐπιφάνεια ἢ Θεοφάνεια.