ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ 2021 (Ι) του Δημητρίου Π. Ρίζου Δρ Θεολογίας

 

Γιὰ τὰ Χριστούγεννα σᾶς ἐτοίμασα καὶ σᾶς ἔστειλα κείμενα ἀπὸ τὴν Καινὴ Διαθήκη, καὶ εἴδαμε πῶς καταγράφουν τὸ γεγονὸς τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ μας οἱ δύο εὐαγγελιστὲς Ματθαῖος καὶ Λουκᾶς.

Γιὰ τὰ Θεοφάνεια θὰ κάνουμε τὸ ἴδιο, καὶ θὰ δοῦμε ὅσα καταγράφουν πάλι οἱ θεῖοι εὐαγγελιστές, κάνοντας ἀρχὴ ἀπὸ τὸν εὐαγγελιστὴ Ματθαῖο. Θὰ ἀκολουθήσουμε καὶ πάλι τὴν ἴδια τακτική, δηλ. θὰ μπορεῖτε νὰ διαβάσετε τὸ ἁγιογραφικὸ κείμενο στὸ πρωτότυπο, καὶ αὐτὸ ἔχει μεγάλη εὐλογία, θὰ ἀκολουθῆ ἡ ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοσις καὶ θὰ συμπληρώνουμε μὲ λίγα σχόλια.

Ὁ εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος στὸ τρίτο κεφάλαιο καταγράφει ὅλα τὰ γεγονότα. Αὐτὰ θὰ δοῦμε σήμερα.

 

ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ (Μθ. 3,1-12)

3,1 Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις ἐκείναις παραγίνεται Ἰωάννης ὁ βαπτιστὴς κηρύσσων ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς Ἰουδαίας. 2 καὶ λέγων· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. 3 οὗτος γάρ ἐστιν ὁ ῥηθεὶς ὑπὸ Ἡσαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· φωνὴ βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ. 4 Αὐτὸς δὲ ὁ Ἰωάννης εἶχε τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ ἀπὸ τριχῶν καμήλου καὶ ζώνην δερματίνην περὶ τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, ἡ δὲ τροφὴ αὐτοῦ ἦν ἀκρίδες καὶ μέλι ἄγριον. 5 Τότε ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν Ἱεροσόλυμα καὶ πᾶσα ἡ Ἰουδαία καὶ πᾶσα ἡ περίχωρος τοῦ Ἰορδάνου, 6 καὶ ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ὑπ᾿ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν.

7 ἰδὼν δὲ πολλοὺς τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων ἐρχομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· γεννήματα ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς; 8 ποιήσατε οὖν καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας, 9 καὶ μὴ δόξητε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς, πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραάμ· λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ. 10 ἤδη δὲ καὶ ἡ ἀξίνη πρὸς τὴν ῥίζαν τῶν δένδρων κεῖται· πᾶν οὖν δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται. 11 ἐγὼ μὲν βαπτίζω ὑμᾶς ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν· ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός μου ἐστίν, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα βαστάσαι· αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ καὶ πυρί. 12 οὗ τὸ πτύον ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ καὶ διακαθαριεῖ τὴν ἅλωνα αὐτοῦ, καὶ συνάξει τὸν σῖτον αὐτοῦ εἰς τὴν ἀποθήκην, τὸ δὲ ἄχυρον κατακαύσει πυρὶ ἀσβέστῳ.

 

3,1 Εκείνες τις ημέρες που ζούσε αφανής ο Ιησούς στην Ναζαρέτ, έκανε την εμφάνισί του ο Ιωάννης ο βαπτιστής και κήρυττε στην έρημο της Ιουδαίας, μία περιοχή που βρίσκεται στα βόρεια της Νεκράς θαλάσσης. 2 Και έλεγε· “μετανοείτε, αλλάξτε φρονήματα και ζωή, διότι η βασιλεία των ουρανών αυτήν που θα μας φέρει ο Μεσσίας, έχει πια πλησιάσει”. 3 Αυτός δε ο Ιωάννης ήταν εκείνος, για τον οποίον είχε προφητεύσει ο Ησαΐας λέγων· “φωνή ανθρώπου ο οποίος κράζει μεγαλοφώνως στην έρημο· Ετοιμάσατε τον δρόμο του Κυρίου, κάντε ίσιους και ομαλούς τους δρόμους αυτού, δηλαδή προπαρασκευάσατε τις καρδιές σας και καθαρίσατε τις ψυχές σας, για να τις επισκεφθή ο Κύριος. 4 Ο δε Ιωάννης αφοσιωμένος στον Κύριο και την αποστολή του, ζούσε ασκητική ζωή· φορούσε ένδυμα από τρίχες καμήλας και δερμάτινη ζώνη στην μέση του. Έτρωγε δε μόνον ακρίδες και μέλι, από άγρια μελίσσια. 5 Οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ και όλης της Ιουδαίας και όλης της περιοχής δεξιά και αριστερά του Ιορδάνου έβγαιναν τότε στην έρημο προς τον Ιωάννη. 6 Και βαπτίζονταν απ’ αυτόν στον Ιορδάνη, και συγχρόνως εξωμολογούνταν τις αμαρτίες τους.

7 Όταν δε ο Ιωάννης είδε πολλούς από την τάξι των υποκριτών Φαρισαίων και των υλιστών Σαδδουκαίων να έρχονται, για να δεχθούν το βάπτισμά του, τους είπε· “Γεννήματα από φαρμακερές οχιές, που έχετε από κληρονομιά από τους προγόνους σας το δηλητήριο της κακίας και της μοχθηρίας, ποιός σας ωδήγησε να αποφύγετε την δίκαιη οργή του Θεού, που θα ξεσπάση σε λίγο; 3,8 Για να σωθήτε, δεν αρκεί το βάπτισμα, αλλά πρέπει να κάμετε και έργα καλά, που θα είναι καρπός και απόδειξι της ειλικρινούς μετανοίας σας. 3,9 Και μη νομίσετε ότι μπορείτε να σωθήτε με το να λέγετε μέσα σας, και μάλιστα με καύχησι, πατέρα έχομε τον πατριάρχη Αβραάμ. Διότι σας λέγω τούτο, ότι ο Θεός μπορεί και από αυτές τις πέτρες να αναδείξη θαυματουργικά άξιους απογόνους του Αβραάμ. 10 Τώρα δε και το τσεκούρι βρίσκεται πια κοντά στην ρίζα των δένδρων. Κάθε δένδρο, που δεν κάνει καρπό καλό, κόβεται σύριζα και ρίχνεται στην φωτιά, δηλ.  αυτό θα πάθη κάθε άνθρωπος, του οποίου τα έργα δεν είναι καλά. 11 Εγώ μεν σας βαπτίζω με νερό, για να σας οδηγήσω στην μετάνοια· εκείνος όμως που έρχεται μετά από εμένα, είναι ισχυρότερός μου και δεν είμαι εγώ άξιος ούτε τα υποδήματά του να βαστάσω. Αυτός θα σας βαπτίσει με Πνεύμα Άγιο και με το πυρ της χάριτος, που κατακαίει την αμαρτία, καθαρίζει δε και ζωογονεί την ψυχή. 12 Αυτός κρατάει στο χέρι του το φτυάρι και θα καθαρίσει τελείως το αλώνι του· και το μεν σιτάρι του θα το συγκεντρώσει στην αποθήκη, δηλ. τους δικαίους και εναρέτους θα παραλάβει στην βασιλεία του, το δε άχυρο θα το κατακαύση στο άσβεστο πυρ, δηλ. τους αμετανοήτους αμαρτωλούς θα τους καταδικάσει στην γέεννα του πυρός). Ακούσατέ τα αυτά Σαδδουκαίοι και Φαρισσαίοι”.

 

1. Δίνει από την αρχή τα πληροφοριακά στοιχεία χρόνου, τόπου και ενεργούντος προσώπου.

Όταν ο Ιησούς ζούσε καὶ ανδρειωνόταν στὴν Ναζαρέτ. Καὶ ξέρομε ότι επιστρέφοντας από την Αίγυπτο ο Ιωσήφ με το παιδί και την μητέρα του εγκαταστάθηκε στην Ναζαρέτ. Εκεί μεγάλωσε μέχρι την ηλικία των 30 ετών. Δεν πήγε πουθενά, μόνον περίμενε να έρθη ο κατάλληλος καιρός για να ξεκινήση το απολυτρωτικό του έργο. Και αυτό έγινε στην ηλικία των τριάντα ετών.

Τότε εμφανίσθηκε και ο Ιωάννης στην έρημο της Ιουδαίας, στις όχθες του Ιορδάνου ποταμού.

Και ο Ιωάννης μέχρι αυτήν την ηλικία ήταν αφανής. Μεγάλωνε στην έρημο και ζούσε ασκητική ζωή. Τα ρούχα του ήταν από τρίχες καμήλας, δηλαδή καθόλου άνετα στο σώμα, και βέβαια ζώνη δερμάτινη τα συγκρατούσε. Και η τροφή του ήταν λιτή και ασκητική. Οι ακρίδες μπορεί να είναι το γνωστό έντομο, το οποίο σε πολλά μέρη της ανατολής το τρώνε μέχρι σήμερα, αλλά μπορεί να είναι και οι άκρες κορυφής και ρίζας από τα διάφορα φυτά. Σίγουρα οι μεγάλοι έχετε φάει φρέσκα ακροβλάσταρα από κληματαριά. Λιτή τροφή, σκληρή ενδυμασία μας δίνει ασκητική ζωή. Μία αναψυχή στην τροφή ήταν το μέλι από αγριομέλισσες. Αλλά η φτωχή βλάστησι στην έρημο δεν ευνοεί την πλούσια μελισσοτροφία.

Το κήρυγμά του ήταν κήρυγμα μετανοίας. Καλούσε τους ανθρώπους να ἀλλάξουν τρόπο ζωής και να προσεγγίσουν τον δρόμο του Θεού. Η ευθύτητα και αγαθοσύνη πρέπει να διακρίνη την συμπεριφορά των άνθρώπων. Και αυτό πρέπει να γίνη τώρα, διότι ἔφθασε η ώρα. Ήρθε ο καιρός. Το έργο του Ιωάννου είχε προαναγγελθεί από τον προφήτη Ησαΐα, που έλεγε για μια φωνή που θα ακουσθή στην έρημο και θα καλεί τους ανθρώπους να ακολουθούν ίσιο δρόμο και να κάνουν καλά έργα, για να βρη καθαρές τις καρδιές όταν θα έρθη ο Κύριος.

Ακροατήριο του Ιωάννου ήταν οι κάτοικοι των Ιεροσολύμων, της Ιουδαίας και από άλλα μέρη που έτρεχαν στον Ιορδάνη να ακούσουν το κήρυγμα και να βαπτισθούν εξομολογούμενοι.

Στον Ιωάννη οι άνθρωποι του έδωσαν το όνομα «βαπτιστής», επειδή βάπτιζε τον κόσμο. Αυτό το «παρατσούκλι» πήρε άλλο περιεχόμενο όταν βάπτισε τον Κύριο, και από παρατσούκλι έγινε τίμιο και ιερό χαρακτηριστικό επώνυμο του Προδρόμου.

2. Ανάμεσα στα πλήθη ήρθαν και οι επίσημοι του νόμου, οι Φαρισαίοι και οι Σαδδουκαίοι. Σε αυτούς μίλησε με σκληρή γλώσσα. Με γλώσσα προφητική που δεν χαρίζεται και δεν φοβάται να πη την αλήθεια. Τους ονόμασε γεννήματα έχιδνας, που κουβαλάνε δηλητήρια από τους προγόνους τους. Σε αυτούς δεν φθάνει η μετάνοια μόνον, αλλά πρέπει να βεβαιώνεται η μετάνοια με τα καλά έργα. Και πρέπει να σταματήσουν να καυχιώνται ότι είναι απόγονοι του Αβραάμ. Ο Παντοδύναμος Θεός μπορεί να αναστήση τέκνα του Αβραάμ και από τις πέτρες. Αυτό ισχύει και κατά γράμμα, αλλά έχει και την σημασία ότι σκληρές και αμετανόητες καρδιές μπορεί να τις μαλακώση και να μετανοήσουν, και τότε θα είναι πράγματι παιδιά του Αβραάμ.

3. Το κήρυγμα του Ιωάννου έχει και εσχατολογικό χαρακτήρα. Το εξηγώ· Εσχατολογία είναι το κήρυγμα για τα έσχατα, το τέλος του κόσμου και την κρίσι που θα κάνει ο Κύριος για να αποδώση στον καθένα ό,τι του αξίζει. Για τους αμετανόητους θα δουλέψη το τσεκούρι και η φωτιά. Για όσους δεχθούν τον λόγο του Κυριου, αυτοί είναι το σιτάρι, θα τους διασώσει στην αποθήκη του, που είναι η βασιλεία των ουρανών. Αυτά πρέπει να ακούσουν οι Φαρισαίοι, αλλά και όλοι οι άνθρωποι, όλων των εποχών. Όλους μας περιμένει η κρίσι. Εδώ χρειάζεται η μετάνοια.   

 

Η ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΣΤΟΝ ΙΟΡΔΑΝΗ

13 Τότε παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην πρὸς τὸν Ἰωάννην τοῦ βαπτισθῆναι ὑπ᾿ αὐτοῦ. 14 ὁ δὲ Ἰωάννης διεκώλυεν αὐτὸν λέγων· ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με; 15 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπε πρὸς αὐτόν· ἄφες ἄρτι· οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην· τότε ἀφίησιν αὐτόν· 16 καὶ βαπτισθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἀνέβη εὐθὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος· καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί, καὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ περιστερὰν καὶ ἐρχόμενον ἐπ᾿ αὐτόν· 17 καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα· οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα.

 

13 Τότε έρχεται ο Ιησούς από την Γαλιλαία, όπου έμενε και ασχολούνταν με την ξυλουργική τέχνη, στον Ιορδάνη προς τον Ιωάννη, για να βαπτισθή από αυτόν. 14 Ο Ιωάννης όμως τον εμπόδιζε με επιμονή και έλεγε· “εγώ, ο ατελής και αδύνατος άνθρωπος, έχω ανάγκη να βαπτισθώ από σένα, και συ, ο αναμάρτητος και τέλειος, έρχεσαι να βαπτισθής από εμένα;” 15 Τοῦ ἀπάντησε δε ο Ιησούς και του είπε· “έτσι είναι, αλλά άφησε τώρα τις αντιρρήσεις και μη φέρνεις δυσκολίες στο βάπτισμά μου, διότι έτσι πρέπει, και για μένα και για σένα, να εκπληρώσω κάθε εντολή του Θεού· μία από τις εντολές είναι και αυτή”. Τότε ο Ιωάννης τον άφησε να βαπτισθή. 16 Και ο Ιησούς, όταν βαπτίσθηκε, βγήκε αμέσως από το νερό. Και ιδού ανοίχθηκαν για χάρι του οι ουρανοί και είδε το Πνεύμα του Θεού να κατεβαίνη με την μορφή περιστεριού και να έρχεται επάνω σε αυτόν. 17 Και ιδού ακούσθηκε από τους ουρανούς η φωνή του Θεού και Πατρός, ο οποίος έλεγε· “Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπημένος στον οποίον αναπαύομαι πάντοτε πλήρως, διότι πράττει αυτό που αρέσει σε εμένα”.

 

1. Ανάμεσα στα πλήθη των ακροατών και βαπτιζομένων εμφανίσθηκε και ο Ιησούς, που ήρθε από την Γαλιλαία στον Ιωάννη για να βαπτισθή. Ο Ιωάννης είχε αντίρησι, διότι αναγνώριζε την ταπεινότητά του και θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο να βαπτίση τον τέλειο και αναμάρτητο Ιησού. Πείσθηκε όμως από τον Κύριο, όταν του είπε ότι έτσι πρέπει να γίνη σύμφωνα με την εντολή. Και μπήκε στο νερό ο Κύριος και βγήκε αμέσως, διότι δεν είχε αμαρτίες για να εξομολογηθή.

2. Την ώρα της βαπτίσεως του Κυρίου άνοιξαν οι ουρανοί και είδε το Πνεύμα του Θεού να κατεβαίνη με την μορφή περιστεριού. Το Πνεύμα δεν είναι περιστέρι, απλώς πήρε την μορφή του περιστεριού, όπως δεν είναι και φλόγα, αλλά πήρε την μορφή της φλόγας την ημέρα της Πεντηκοστής. Έπρεπε με κάποιο τρόπο να γίνη έμφανές, φανερό, όρατό από τον άνθρωπο. Στην Βάπτισι του Κυρίου πήρε την ορατή μορφή περιστεριού.

3. Ακούσθηκε και φωνή από τον ουρανό που βεβαίωνε ο Πατήρ ότι αυτός που τώρα βαπτίζεται είναι ο αγαπημένος του Υιός, που κάνει αυτό που ευχαριστεί τον Πατέρα.

4. Έχομε δηλαδή την εμφάνισι του Πατρός με την φωνή, του Υιού που βαπτίζεται και είναι ο Ιησούς, και τέλος το Άγιο Πνεύμα «εν είδει περιστεράς». Πλήρη εμφάνισι της Αγίας Τριάδος, της Θεότητος, γι αυτό και η εορτή αυτή λέγεται Φώτα, αλλά και Θεοφάνεια.

 

Δημ.Π. Ρίζος

Φλώρινα, αρχές νεόυ έτους 2021