ΤΟ ΕΝΔΥΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ 1. Ὀνομασίες τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας, Αρχιμανδρίτου Σεβαστιανού Δ. Τοπάλη

 

Ἕνα δεύτερο σκαλοπάτι γιά τό ἀνέβασμα τῆς πίστεως εἶναι ἡ γνώση γιά τίς ὀνομασίες πού δίδουν οἱ Ἀπόστολοι καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας στό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, οἱ ὁποῖες χαρακτηρίζουν τήν ὑπόστασή του καί τόν σκοπό του.

Εὐχαριστία

Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας συνήθως ὀνομάζουν τό Μυστήριο «Εὐχαριστία». Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι ἡ ἀνάμνηση ὅλων τῶν εὐεργετημάτων τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο.

‘’Γι’ αὐτό καί ὁ Ἀπ. Παῦλος ἔλεγε, ‘’εὐχάριστοι γίνεσθε’’. Διότι φυλακή ἄριστη τῆς εὐεργεσίας εἶναι ἡ μνήμη τῆς εὐεργεσίας, καί  μάλιστα ἡ συνεχής εὐχαριστία. Γι’αὐτό καί τά φρικώδη μυστήρια, ἡ Θεία Λειτουργία, τά γεμάτα ἀπό πολλή σωτηρία, πού τελοῦνται σέ κάθε σύναξη, καλοῦνται Εὐχαριστία, διότι εἶναι ἀνάμνηση πολλῶν εὐεργετημάτων καί ἐκεῖ φαίνεται τό κεφάλαιο τῆς πρόνοιας καί τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καί ὅλα αὐτά μᾶς προετοιμάζουν γιά τήν εὐχαριστία. Γι’αὐτό καί ὁ ἱερέας ἀναπέμπει δεήσεις γιά τήν οἰκουμένη καί γιά τά πρίν καί γιά τά νῦν, καί μᾶς προστάζει νά εὐχαριστοῦμε γιά ὅσα ἔγιναν ἀπό παλαιά καί ὅσα πρόκειται νά γίνουν, τήν ὥρα πού βρίσκεται μπροστά μας ἡ θυσία…

‘’Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Παῦλος ἔλεγεν· Εὐχάριστοι γίνεσθε. Φυλακὴ γὰρ εὐεργεσίας ἀρίστη ἡ τῆς εὐεργεσίας μνήμη, καὶ διηνεκὴς εὐχαριστία.  Διὰ δὴ τοῦτο καὶ τὰ φρικώδη μυστήρια, καὶ πολλῆς γέμοντα τῆς σωτηρίας, τὰ καθ' ἑκάστην τελούμενα σύναξιν, Εὐχαριστία καλεῖται, ὅτι πολλῶν ἐστιν εὐεργετημάτων ἀνάμνησις, καὶ τὸ κεφάλαιον τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας ἐνδείκνυται, καὶ διὰ πάντων παρασκευάζει εὐχαριστεῖν. …Διὸ δὴ καὶ ὁ ἱερεὺς ὑπὲρ τῆς οἰκουμένης, ὑπὲρ τῶν προτέρων, ὑπὲρ τῶν νῦν, ὑπὲρ τῶν γενηθέντων ἔμπροσθεν, ὑπὲρ τῶν μετὰ ταῦτα ἐσομένων εἰς ἡμᾶς εὐχαριστεῖν κελεύει, τῆς θυσίας προκειμένης ἐκείνης. ….^[1]

 

 

Ποτήριον εὐλογίας

 

Τό Μυστήριο προσφέρεται ὡς εὐχαριστία γιά τίς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ. Ὀνομάζεται ἀπό τόν Ἀπ. Παῦλο καί  ‘’ποτήριον εὐλογίας’’, καθώς λέει ’’τὸ ποτήριον τῆς εὐλογίας ὃ εὐλογοῦμεν…^[2]. Τήν ὥρα ἐκείνη ξετυλίγονται μπροστά μας ὅλες οἱ δωρεές τοῦ Θεοῦ σάν μία ἱερή ἀνάμνηση. Ἡ πιό μεγάλη καί ἀσύλληπτη εἶναι ἡ εὐχαριστία γιά τήν Θυσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ  Θεοῦ χάριν τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ Θεία Λειτουργία δέν εἶναι μία ἁπλῆ προσευχή εὐχαριστίας στόν Θεό, ἀλλά μία εὐχαριστιακή ἀποδοχή τῆς ἀγάπης αὐτῆς καί τῆς Θυσίας τοῦ Χριστοῦ, μέ τό νά γίνεται ἀποδεκτή προσωπικά καί ὀντολογικά στήν κάθε ψυχή, μέ τό νά κατοικεῖ  μέσα στήν ὕπαρξη τοῦ πιστοῦ ὁ ἴδιος ὁ Θεός διά τοῦ Σώματός Του καί τοῦ Αἵματός Του, μία Θυσία πού εἶναι συνέχεια τοῦ Σταυροῦ καί τοῦ Γολγοθά.

Ἡ εὐχαριστία φτάνει στό ἀποκορύφωμά της μέ τήν θυσία τοῦ ἰδίου τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Τό ποτήριο τῆς εὐλογίας εἶναι αὐτό τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ πού ἔρρευσε ἀπό τήν πλευρά Του. Στά χέρια μας κρατοῦμε τό ποτήριο τῆς Εὐλογίας καί ἀνυμνοῦμε τόν Θεό καί Τόν εὐχαριστοῦμε καί Τόν δοξάζουμε, πού μέ αὐτό τό Αἷμα Του πού ἔχυσε στό Σταυρό, μᾶς λύτρωσε καί μᾶς τό δίνει γιά νά πίνουμε.

Ἔτσι ἑρμηνεύει τόν λόγο αὐτό ὁ Ἱερός Χρυσόστομος:

‘’Τό ποτήριο τῆς εὐλογίας πού εὐλογοῦμε δέν εἶναι κοινωνία τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ; Μέ πολλή πίστη καί φόβο τό εἶπε ὁ Ἀπ. Παῦλος. Κι αὐτό πού λέγει εἶναι το ἀκόλουθο, ὅτι αὐτό πού περιέχει τό ἅγιο ποτήριο εἶναι τό Αἷμα πού ἔρρευσε ἀπό τήν πλευρά τοῦ Κυρίου καί εἶναι αὐτό πού κοινωνοῦμε. Τό ὀνόμασε δέ ποτήριο εὐλογίας, διότι κρατώντας αὐτό στά χέρια μας ἔτσι Τόν ἀνυμνοῦμε, βλέποντας μέ θαυμασμό καί ἔκπληξη τήν ἀνείπωτη αὐτή δωρεά, διότι καί αὐτό τό αἷμα Του ἔχυσε ὁ Χριστός γιά νά μή μείνουμε στήν πλάνη καί ὄχι μόνο ἔχυσε τό Αἷμα Του ἀλλά καί σέ ὅλα τά παιδιά Του τό ἔδωσε. Ὥστε κι ἄν αἷμα ἐπιθυμεῖς, λέγει ὁ Χριστός, μήν προστρέξεις στόν εἰδωλικό βωμό πού σφάζουν ἄλογα ζῶα, ἀλλά στό δικό μου θυσιαστήριο καί πιές ἀπό τό δικό μου Αἷμα. Τί πιό θαυμαστό; Τί πιό φιλόστοργο; Πές μου.’’

Τὸ ποτήριον τῆς εὐλογίας, ὃ εὐλογοῦμεν, οὐχὶ κοινωνία τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ ἐστι; Σφόδρα πιστῶς καὶ φοβερῶς εἴρηκεν. Ὃ γὰρ λέγει, τοῦτό ἐστιν, ὅτι Τοῦτο τὸ ἐν τῷ ποτηρίῳ ὂν, ἐκεῖνό ἐστι τὸ ἀπὸ τῆς πλευρᾶς ῥεῦσαν, καὶ ἐκείνου μετέχομεν. Ποτήριον δὲ εὐλογίας ἐκάλεσεν, ἐπειδὴ αὐτὸ μετὰ χεῖρας ἔχοντες, οὕτως αὐτὸν ἀνυμνοῦμεν, θαυμάζοντες καὶ ἐκπληττόμενοι τῆς ἀφάτου δωρεᾶς, εὐλογοῦντες ὅτι καὶ αὐτὸ τοῦτο ἐξέχεεν, ἵνα μὴ μείνωμεν ἐν τῇ πλάνῃ· καὶ οὐ μόνον ἐξέχεεν, ἀλλὰ καὶ πᾶσιν ἡμῖν αὐτοῦ μετέδωκεν. Ὥστε εἰ αἵματος ἐπιθυμεῖς, φησὶ, μὴ τὸν τῶν εἰδώλων βωμὸν τῷ τῶν ἀλόγων φόνῳ, ἀλλὰ τὸ θυσιαστήριον τὸ ἐμὸν τῷ ἐμῷ φοίνισσε αἵματι. Τί τούτου φρικωδέστερον; τί δὲ φιλοστοργότερον; εἰπέ μοι.^[3]

 

Κοινωνία

 

Ὁ Ἀπ. Παῦλος  ὀνομάζει τό Ἱερό Μυστήριο «Κοινωνία» λέγοντας, ’’τὸ ποτήριον τῆς εὐλογίας ὃ εὐλογοῦμεν, οὐχὶ κοινωνία τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ ἐστι; τὸν ἄρτον ὃν κλῶμεν, οὐχὶ κοινωνία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἐστιν;^[4] Καί ἑρμηνεύει ὁ Ἱερός Χρισόστομος λέγοντας ὅτι δέν μετέχουμε  μόνο καί μεταλαμβάνουμε, ἀλλά καί ἑνωνόμαστε μέ τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Γι’ αὐτό καί ὀνομάζεται κοινωνία. Ὅπως ὁ Χριστός ἑνώθηκε μέ τό Σῶμα αὐτό ἔτσι καί ἐμεῖς. Καί γινόμαστε ὅλοι ἕνα Σῶμα, Σῶμα Χριστοῦ, καί μία κοινή ἀγάπη μᾶς συνέχει.

‘’Ὁ Ἄρτος πού διαμελίζουμε δέν εἶναι κοινωνία τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ; Γιατί δέν εἶπε «μετοχή»; Διότι ἤθελε κάτι παραπάνω νά δηλώσει καί νά δείξει, τήν μεγάλη ἕνωση καί συνάφεια πού ἐπειτελεῖται. Δέν κοινωνοῦμε μόνο γιά νά μετέχουμε καί νά μεταλαμβάνουμε, ἀλλά καί γιά νά ἑνωθοῦμε. Καί ὅπως τό Σῶμα ἐκεῖνο ἦταν ἑνωμένο μέ τόν Χριστό, ἔτσι καί ἐμεῖς ἑνωνόμαστε μαζί Του μέ τόν Ἄρτο αὐτό. Γιατί εἶπε ἐπιπλέον, αὐτόν πού διαμελίζουμε; Αὐτό τό βλέπεις νά γίνεται στήν Θεία Εὐχαριστία πού διαμελίζουμε τόν Ἄρτο∙ αὐτό ὅμως δέν ἔγινε ποτέ πάνω στόν Σταυρό ἀλλά ἀντιθέτως, λέγει ἡ Γραφή, ‘’κόκαλο αὐτοῦ δέν θά συντριβεῖ’’. Ἀλλά αὐτό πού δέν ἔπαθε πάνω στόν Σταυρό, αὐτό τό παθαίνει στήν Ἁγία Προσφορά τῆς Θείας Λειτουργίας γιά χάρη σου καί ἀνέχεται νά Τόν διαμελίζουν γιά νά χορτάσει ὅλους μέ τό Σῶμα Του. Ἀφοῦ εἶπε «κοινωνία τοῦ σώματος», ὁ Ἀπόστολος Παῦλος προσπάθησε νά πεῖ κάτι πού νά εἶναι πιό κοντά στήν πραγματικότητα. Γι’ αὐτό καί πρόσθεσε ὅτι οἱ πολλοί εἴμαστε ἕνας ἄρτος, δηλαδή ἕνα σῶμα. Τί κάνω λόγο γιά κοινωνία; Λέει εἴμαστε ἐκεῖνο τό ἴδιο τό σῶμα. Γιατί τί εἶναι ὁ ἄρτος; Σῶμα Χριστοῦ. Καί τί γίνονται ἐκεῖνοι πού μεταλαμβάνουν; Σῶμα Χριστοῦ. Ὄχι πολλά σώματα, ἀλλά ἕνα σῶμα. Γιατί, ὅπως ὁ ἄρτος προέρχεται ἀπό πολλούς κόκκους σιταριοῦ πού ἑνώθηκαν, καί μάλιστα κατά τέτοιο τρόπο, ὥστε νά μή φαίνωνται καθόλου οἱ κόκκοι -νά ὑπάρχουν μέσα, ἀλλά νά μή διακρίνωνται, οὔτε νά εἶναι δυνατόν νά τούς ξεχωρίσουν λόγῳ τῆς ἑνώσεως - ἔτσι κι ἐμεῖς ἑνωνόμαστε μεταξύ μας καί  μέ τόν Χριστό. Δέν τρέφεσαι λοιπόν ἀπό ἄλλο σῶμα ἐσύ καί ἀπό ἄλλο σῶμα ἐκεῖνος, ἀλλά ἄπό τό ἴδιο σῶμα τρεφόμαστε ὅλοι. Γι’ αὐτό καί πρόσθεσε ὁ Ἀπόστολος, «οἱ γάρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνός ἄρτου μετέχομεν».’’

 

      ‘’ Ὁ ἄρτος, ὃν κλῶμεν, οὐχὶ κοινωνία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἐστι; Διὰ τί μὴ εἶπε, Μετοχή; Ὅτι πλέον τι δηλῶσαι ἠβουλήθη, καὶ πολλὴν ἐνδείξασθαι τὴν συνάφειαν. Οὐ γὰρ τῷ μετέχειν μόνον καὶ μεταλαμβάνειν, ἀλλὰ καὶ τῷ ἑνοῦσθαι κοινωνοῦμεν. Καθάπερ γὰρ τὸ σῶμα ἐκεῖνο ἥνωται τῷ Χριστῷ, οὕτω καὶ ἡμεῖς αὐτῷ διὰ τοῦ ἄρτου τούτου ἑνούμεθα. Διὰ τί δὲ προσέθηκεν, Ὃν κλῶμεν; τοῦτο γὰρ ἐπὶ μὲν τῆς εὐχαριστίας ἔστιν ἰδεῖν γινόμενον· ἐπὶ δὲ τοῦ σταυροῦ οὐκέτι, ἀλλὰ καὶ τοὐναντίον τούτῳ· Ὀστοῦν γὰρ αὐτοῦ, φησὶν, οὐ συντριβήσεται. Ἀλλ' ὅπερ οὐκ ἔπαθεν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, τοῦτο πάσχει ἐπὶ τῆς προσφορᾶς διὰ σὲ, καὶ ἀνέχεται διακλώμενος, ἵνα πάντας ἐμπλήσῃ. Εἶτα ἐπειδὴ εἶπε, Κοινωνία τοῦ σώματος, τὸ δὲ κοινωνοῦν ἕτερόν ἐστιν ἐκείνου, οὗ κοινωνεῖ, καὶ  ταύτην τὴν δοκοῦσαν εἶναι μικρὰν διαφορὰν ἀνεῖλεν. Εἰπὼν γὰρ, Κοινωνία τοῦ σώματος, ἐζήτησε πάλιν ἐγγύτερόν τι εἰπεῖν· διὸ καὶ ἐπήγαγεν, Ὅτι εἷς ἄρτος, ἓν σῶμά ἐσμεν οἱ πολλοί. Τί γὰρ λέγω κοινωνίαν; φησίν· αὐτό ἐσμεν ἐκεῖνο τὸ σῶμα. Τί γάρ ἐστιν ὁ ἄρτος; Σῶμα Χριστοῦ. Τί δὲ γίνονται οἱ μεταλαμβάνοντες; Σῶμα Χριστοῦ· οὐχὶ σώματα πολλὰ, ἀλλὰ σῶμα ἕν. Καθάπερ γὰρ ὁ ἄρτος ἐκ πολλῶν συγκείμενος κόκκων ἥνωται, ὡς μηδαμοῦ φαίνεσθαι τοὺς κόκκους, ἀλλ' εἶναι μὲν αὐτοὺς, ἄδηλον δὲ αὐτῶν εἶναι τὴν διαφορὰν τῇ συναφείᾳ· οὕτω καὶ ἀλλήλοις καὶ τῷ Χριστῷ συναπτόμεθα. Οὐ γὰρ ἐξ ἑτέρου μὲν σώματος σὺ, ἐξ ἑτέρου δὲ ἐκεῖνος τρέφεται, ἀλλ' ἐκ τοῦ αὐτοῦ πάντες· διὸ καὶ ἐπήγαγεν· Οἱ γὰρ πάντες ἐκ τοῦ ἑνὸς ἄρτου μετέχομεν.^[5]

      Ὅ Ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής λέγει ὅτι μέ τήν Θεία Κοινωνία γινόμαστε ‘’σύσσωμοι καί σύναιμοι τοῦ Χριστοῦ’’, δεικνύοντας ἔτσι τό μεγαλεῖο τῆς ἕνωσης τοῦ πιστοῦ μέ τόν Χριστό. Μετά τήν Θεία Κοινωνία  γίνεται ἕνα σῶμα, Σῶμα Χριστοῦ, καί στίς φλέβες του ρέει ἕνα αἷμα, Αἷμα Χριστοῦ.  

    ‘’Ὥστε μεταλαμβάνουμε μέ πλήρη ἐπίγνωση καί πίστη Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Ἐν τύπῳ ἄρτου μᾶς δίνεται τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί ἐν τύπῳ οἴνου μᾶς δίνεται τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ὥστε, μεταλαμβάνοντας ὁ πιστός τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, νά γίνει σύσσωμος καί σύναιμος Χριστοῦ. Ἔτσι γινόμαστε καί χριστοφόροι μπαίνοντας στά δικά μας μέλη τό Σῶμα Αὐτοῦ καί τό Αἷμα Αὐτοῦ. Ἔτσι, ὅπως λέγει ὁ μακάριος Ἀπ. Πέτρος, γινόμαστε κοινωνοί Θείας Φύσεως.’’

      Ὥστε μετὰ πάσης πληροφορίας ὡς σώματος καὶ αἵματος μεταλαμβάνομεν Χριστοῦ. Ἐν τύπῳ γὰρ ἄρτου δίδοταί σοι τὸ σῶμα, καὶ ἐν τύπῳ οἴνου δίδοταί σοι τὸ αἷμα, ἵνα γένῃ, μεταλαβὼν σώματος καὶ αἵματος Χριστοῦ, σύσσωμος καὶ σύναιμος Χριστοῦ. Οὕτω γὰρ καὶ χριστοφόροι γινόμεθα, τοῦ σώματος αὐτοῦ καὶ τοῦ αἵματος εἰς τὰ ἡμέτερα ἀναδιδομένου μέλη. Οὕτω κατὰ τὸν μακάριον Πέτρον "θείας κοινωνοὶ γινόμεθα φύσεως".^[6]  

 

Ὁ Ἅγιος Δαμασκηνός λέγει ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία ὀνομάζεται «κοινωνία», γιατί κοινωνοῦμε τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ καί παράλληλα ἑνωνόμαστε ὁ ἕνας μέ τόν ἄλλον. Ἀπό τόν ἕναν Ἄρτο κοινωνοῦμε καί γινόμαστε ὅλοι μεταξύ μας ἕνα Σῶμα Χριστοῦ καί ἕνα Αἷμα Χριστοῦ. Γινόμαστε σύσσωμοι Χριστοῦ.

«Κοινωνία λέγεταί τε καὶ ἔστιν ἀληθῶς διὰ τὸ κοινωνεῖν ἡμᾶς δι᾽ αὐτῆς τῷ Χριστῷ καὶ μετέχειν αὐτοῦ τῆς σαρκός τε καὶ τῆς θεότητος, κοινωνεῖν δὲ καὶ ἑνοῦσθαι καὶ ἀλλήλοις δι᾽ αὐτῆς · ἐπεὶ γὰρ ἐξ ἑνὸς ἄρτου μεταλαμβάνομεν, οἱ πάντες ἓν σῶμα Χριστοῦ καὶ ἓν αἷμα καὶ ἀλλήλων μέλη γινόμεθα σύσσωμοι Χριστοῦ χρηματίζοντες.»^[7]   

 

Ἁγία Μετάληψις

 

 Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής ἐπιπλέον ὀνομάζει τήν Θεία Κοινωνία καί Ἁγία Μετάληψη, διότι μέ τήν μέθεξη τῶν ἁγίων Μυστηρίων γινόμαστε ἕνα μέ τόν Θεό, γινόμαστε ἀπό ἄνθρωπος Θεός.

‘’Διὰ δὲ τῆς ἁγίας μεταλήψεως τῶν ἀχράντων καὶ ζωοποιῶν μυστηρίων τὴν πρὸς αὐτὸν κατὰ μέθεξιν ἐνδεχομένην δι᾽ ὁμοιότητος κοινωνίαν τε καὶ ταὐτότητα, δι᾽ ἧς γενέσθαι Θεὸς ἐξ ἀνθρώπου καταξιοῦται ὁ ἄνθρωπος.^[8]

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός πολύ πρακτικότερος στή σκέψη του τονίζει καί ξεκαθαρίζει τά πράγματα λέγοντας ὅτι τά Τίμια Δῶρα δέν εἶναι τύπος τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ πού συμβολικά κοινωνοῦμε γιά νά θυμόμαστε τήν Σταύρωσή Του, ὅπως σήμερα πιστεύουν καί τό κηρύττουν οἱ προτεστάντικες ὁμολογίες, ἀλλά εἶναι αὐτό τό ἴδιο τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ πού σταυρώθηκε πάνω στόν Σταυρό. Κάποιοι βέβαια σχολαστικοί στήν σκέψη, ἐγγίζοντες τήν βλασφημία τόν ρωτοῦσαν ἄν τά Ἅγια ἀκολουθοῦν τόν ἴδιο δρόμο πού ἔχουν οἱ ἄλλες τροφές, δηλαδή τό στομάχι, τά ἔντερα… καί τούς ἀπαντοῦσε ὅτι δέν πρέπει νά φτάνουμε ἐκεῖ τήν σκέψη μας, διότι δέν Τόν καταναλώνουμε ἐμεῖς τόν Χριστό, ἀλλά Αὐτός μᾶς παίρνει στό Σῶμα Του.

‘’Οὐκ ἔστι τύπος ὁ ἄρτος καὶ οἶνος τοῦ σώματος καὶ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, μὴ γένοιτο, ἀλλ' αὐτὸ τὸ σῶμα καὶ αὐτὸ τὸ αἷμα εἰς σύστασιν τῆς ἡμετέρας ψυχῆς τε καὶ σώματος χωροῦν, οὐ δαπανώμενον, οὐ φθειρόμενον, οὐκ εἰς ἀφεδρῶνα χωροῦν, ἀλλ' εἰς τὴν ἡμῶν οὐσίαν τε καὶ συντήρησιν. Εἰ δὲ καί τινες ἀντίτυπα τοῦ σώματος καὶ τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου τὸν ἄρτον καὶ τὸν οἶνον ἐκάλεσαν, οὐ μετὰ τὸ ἁγιασθῆναι εἶπον, ἀλλὰ πρὶν ἁγιασθῆναι, τὴν προσφορὰν οὕτω καλέσαντες. Ἀντίτυπα δὲ τῶν μελλόντων λέγονται, οὐχ ὡς μὴ ὄντα ἀληθῶς σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, ἀλλ' ὅτι νῦν μὲν δι' αὐτῶν μετέχομεν τῆς Χριστοῦ θεότητος, τότε δὲ νοητῶς διὰ μόνης τῆς θέας.^[9]

Ὅταν κοινωνοῦμε μεταλαμβάνουμε τῆς θεότητος τοῦ Ἰησοῦ. Ἑνωνόμαστε μέ τό Σῶμα Του καί τήν θεότητά Του, καί ἑνωνόμαστε μεταξύ μας, ἀφοῦ γινόμαστε τά μέλη τοῦ ἰδίου Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

‘’Μετάληψις λέγεται· δι' αὐτῆς γὰρ τῆς Ἰησοῦ θεότητος μεταλαμβάνομεν. Κοινωνία λέγεταί τε καὶ ἔστιν ἀληθῶς διὰ τὸ κοινωνεῖν ἡμᾶς δι'αὐτῆς τῷ Χριστῷ καὶ μετέχειν αὐτοῦ τῆς σαρκός τε καὶ τῆς θεότητος, κοινωνεῖν δὲ καὶ ἑνοῦσθαι καὶ ἀλλήλοις δι' αὐτῆς· ἐπεὶ γὰρ ἐξ ἑνὸς ἄρτου μεταλαμβάνομεν, οἱ πάντες ἓν σῶμα Χριστοῦ καὶ ἓν αἷμα καὶ ἀλλήλων μέλη γινόμεθα σύσσωμοι Χριστοῦ χρηματίζοντες.’’^[10]

 

Κυριακόν δεῖπνον

 

      Μέ τήν ὀνομασία πού δίνει ὁ Ἀπ. Παῦλος, τό «Κυριακόν δεῖπνον», ἐννοεῖ τόν Μυστικό Δεῖπνο, πού τέλεσε ὁ Χριστός τήν τελευταία νύχτα καί πού τόν παρέδωσε στούς μαθητές του γιά νά τόν τελοῦν.

 ‘’Τί ἐστι, Κυριακὸν δεῖπνον φαγεῖν; Δεσποτικὸν δεῖπνον, φησὶν, οὐκ ἔστι φαγεῖν· ἐκεῖνο λέγων τὸ δεῖπνον, ὃ τῇ ἐσχάτῃ νυκτὶ παρέδωκεν ὁ Χριστὸς, ὅτε οἱ μαθηταὶ μετ᾽ αὐτοῦ πάντες ἦσαν.’’^[11]

 

Τράπεζα

 

Ὁ Ἀπ. Παῦλος τήν κατονομάζει Μυστική Τράπεζα καί λέγει ὅτι τήν παρέλαβε ἀπό τόν ἴδιο τόν Χριστό καί τήν παραδίδει σάν μία ἀκριβῆ παράδοση καί ἀκολουθία. Εἶναι τό τραπέζι τοῦ Θεοῦ, πού στήνεται σέ κάθε Θεία Λειτουργία, ὅπου παρατίθενται τά ἅγια Μυστήρια γιά νά συμμετάσχουν ὅλοι οἱ πιστοί ἀνεξαρτήτως τῆς κοινωνικῆς τους θέσεως. Οἱ ἱερεῖς προσφέρουν τά Ἅγια τό ἴδιο καί στόν φτωχό καί στόν πλούσιο καί δέν τά συστέλλουν μέχρι νά κοινωνήσει καί ὁ τελευταῖος. Μέσα στήν Θεία Λειτουργία ὅλοι εἶναι ὁμοφυεῖς καί δοῦλοι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Κι ἄν ὁ Χριστός δέν ξεχωρίζει κανέναν καί δέν ἀποβάλλει κανέναν, τότε πόσο μᾶλλον ἐμεῖς πρέπει νά ἁπλώνουμε τραπέζι πλούσιο στούς φτωχούς χωρίς νά τούς κρίνουμε;

’’Εἶτα ἐπὶ τὴν μυστικὴν τράπεζαν ἐξάγει τὸν λόγον, μειζόνως αὐτοὺς φοβῆσαι βουλόμενος. Ἐγὼ γὰρ, φησὶ, παρέλαβον ἀπὸ τοῦ Κυρίου, ὃ καὶ παρέδωκα ὑμῖν. Ποία ἀκολουθία αὕτη; Περὶ ἀρίστου διαλέγῃ κοινοῦ, καὶ μυστηρίων φρικτῶν μέμνησαι; Ναὶ, φησίν. Εἰ γὰρ τὰ πνευματικὰ ἐκεῖνα, εἰ γὰρ ἡ τράπεζα ἡ φρικώδης κοινὴ πᾶσι πρόκειται, καὶ πλουσίῳ καὶ πένητι, καὶ οὐχὶ δαψιλέστερον ἀπολαύει ταύτης ὁ πλούσιος, οὐδὲ ἔλαττον ὁ πένης, ἀλλὰ μία τιμὴ, καὶ πρόσοδος μία· καὶ ἕως ἂν πάντες μετασχῶσι καὶ κοινωνήσωσι τῆς πνευματικῆς καὶ ἱερᾶς ταύτης τραπέζης, οὐ συστέλλεται τὰ προκείμενα, ἀλλ᾽ ἑστήκασιν οἱ ἱερεῖς ἅπαντες, καὶ τὸν πάντων πενέστερον καὶ εὐτελέστερον ἀναμένοντες· πολλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῆς αἰσθητῆς τοῦτο χρὴ ποιεῖν. Διὰ τοῦτο ἐμνήσθην ἐκείνου τοῦ κυριακοῦ δείπνου.’’^[12]

      Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος ὀνομάζει τήν Θεία Κοινωνία ‘’τράπεζα εἰρήνης’’. Ἔντονος προβάλλεται ὁ προβληματισμός τοῦ Ἁγίου Πατρός γιά ὅλους, πού, ἐνῶ δέν ἔχουν εἰρήνη στήν καρδιά τους μέ τούς ἐχθρούς τους,  τρέχουν γιά νά συμμετάσχουν στό ‘’τραπέζι τῆς εἰρήνης’’.  

 

Ἐκεῖνος τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἔδωκεν ὑπὲρ τῶν μισούντων· σὺ δὲ τὸν σύνδουλον μένεις ἐχθραίνων; καὶ πῶς δύνῃ βαδίσαι ἐπὶ τὴν τῆς εἰρήνης τράπεζαν;^[13]

Βρίσκει κανείς καί διάφορες ἄλλες ὀνομασίες, ὅπως «ζωήν βρύουσα τράπεζα», «πηγή», ἀνώτερη ἀπό τήν πηγή τοῦ παραδείσου, διότι προχέει ποταμούς, ὄχι αἰσθητούς ἀλλά πνευματικούς, «μάννα», ἀνώτερο τοῦ μάννα στήν ἔρημο.

---

[1] Ἱ. Χρυσόστομος, Ὁμιλία 52 στό κατά Ματθαῖον PG  Migne 57, 331

[2] Α΄ Κορ. 10,16

[3] Ἱ. Χρυσόστομος,  In epistulam i ad Corinthios  61.199.63 - 200.14 

[4] Α΄ Κορ. 10,16

[5] Ἱ. Χρυσόστομος, In epistulam i ad Corinthios  PG MIGNE 61.200.30- 63

[6] Mystagogiae 1%19`5  4.1.1- 3.8 

[7] Ἰωάννης Δαμασκηνός Expositio fidei 86.168-170

[8] Μυσταγωγία, κεφ. ΚΔ΄, MIGNE 91, 704D

[9] Ἰωάννης Δαμασκηνός Fragmenta in Matthaeum, PG MIGNE 96.1409D

[10] Ἰω. Δαμασκηνός, Περί Ὀρθοδόξου Πίστεως, PG MIGNE,94,1153

[11] Ἱ. Χρυσόστομος, In dictum Pauli: Oportet haereses esse PG MIGNE 51.258.20

[12] Ἱ. Χρυσόστομος In dictum Pauli: Oportet haereses esse 51.259.8

[13] De proditione Judae  49.381.19

Από το βιβλίο:

 ΤΟ ΕΝΔΥΜΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΣΕΒΑΣΤΙΑΝΟΥ Δ. ΤΟΠΑΛΗ

ΑΜΥΝΤΑΙΟ 2015