Η Πεντηκοστή, 16ος αι, Ι.Μ.Σταυρονικήτα, υπό Θεοφάνους του Κρητός
Γράφει ο Γεώργιος Χατζής:
Αντιγράφω από τον Φώτη Κόντογλου: [1]
“Υπερώον. Και μέσα εις αυτό οι δώδεκα Απόστολοι κάθονται εις ημικύκλιον, κατά την τάξιν αυτών, ήγουν πρώτοι ο Πέτρος και Παύλος εις το μέσον, κατόπιν ο Αντρέας και ο Σίμων, και καθεξής οι νεώτεροι.
Και άνωθεν αυτών φαίνεται ο ουρανός εις σχήμα τοξοειδές και δώδεκα ακτίνες εκπορευόμεναι προς αυτούς, και επάνω από την κεφαλήν του καθενός εξ αυτών γλώσσαι ωσεί πυρός καθεζόμεναι. Φαίνονται δε οι Απόστολοι ως συζητούντες μεταξύ αυτών.
Κάτωθεν του καθίσματος, επάνω εις το οποίον είναι καθισμένοι, εικονίζεται μορφή γέροντος με στέμμα εις την κεφαλήν και με οξύ ή στρογγυλό γένειον, κρατών με τας δύο χείρας του σινδόνι, μέσα εις το οποίον φαίνονται δώδεκα ειλητάρια, ήγουν χαρτιά τυλιγμένα. Ο γέρων ούτος παριστά τον κόσμον, τα δε χαρτιά τους δώδεκα κλήρους όπου εκληρώθη η οικουμένη να κηρυχθεί ο λόγος του Θεού από τους Αποστόλους…
… Σημείωσε ότι οι δώδεκα Απόστολοι εις όλον το Δωδεκάορτον και εις τα άλλας υποθέσεις του Ευαγγελίου δεν φέρουν φωτοστέφανον, παρεκτός μόνο εις την Πεντηκοστήν, κατά την οποίαν επεφοίτησεν εις αυτούς το Πνεύμα το Άγιον και ηγιάσθησαν. Μάθε ακόμα ότι καλώς ζωγραφίζεται εις την εικόνα της Πεντηκοστής το Πνεύμα εν είδει περιστεράς, διότι με τούτο το σχήμα εφανερώθη μόνον εις την Βάπτισιν, ενώ ενταύθα παρίσταται ως εγράψαμεν άνωθεν”
Με τα απλά λόγια αυτά, ο μεγάλος λόγιος και εικονογράφος από το Αϊβαλί μας περιγράφει με ακρίβεια, βασιζόμενος στην παράδοση, πώς πρέπει να εικονίζεται η εικόνα της Πεντηκοστής, και τι πρέπει να προσέχουμε, ώστε να μην υποπίπτουμε σε δογματικές αστοχίες. Δεν ασχολείται με το ύφος της εικόνας (αυτό μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον ζωγράφο, την εποχή, ή την περιοχή και τον εικαστικό πολιτισμό του) αλλά δίνει σημασία στο περιεχόμενό της.
Δυστυχώς σήμερα πολλοί τείνουμε να παραβλέπουμε την δογματική ακρίβεια στην εικονογραφία, αντιγράφοντας και εισάγοντας άκριτα και χωρίς βαθιά γνώση της παράδοσης, ότι μας φαντάζει όμορφο ή εντυπωσιακό, δηλαδή ότι “μας γυαλίσει στο μάτι”.
Έτσι, φτάσαμε σε πολλές εικόνες να παριστάνουμε την Θεοτόκο στο μέσον των Αποστόλων, κάτι που είναι λάθος. Διότι ενώ κατά την ιστορική ακρίβεια, πιθανότατα ήταν παρούσα στο γεγονός (Πραξ.1,14), δεν έλαβε η ίδια το αποστολικό χάρισμα της κήρυξης του Ευαγγελίου στην Οικουμένη[2]. Έτσι λοιπόν αυτή η εξεικόνιση είναι άστοχη, και πρέπει να αποφεύγεται, καθότι μάλλον αποτελεί Βατικάνεια επιρροή.
Η Πεντηκοστή, μέσα 20ου αι, υπό Στεφάνου επισκόπου Αρσινόης.
Αντί της Θεοτόκου το σωστό είναι να εικονίζεται ο Παύλος, ο οποίος ενώ δεν ήταν ιστορικώς παρών κατά την Πεντηκοστή, ωστόσο έλαβε αργότερα το Πνεύμα όπως οικονομήθηκε για αυτόν, και έτσι έγινε ο δωδέκατος απόστολος.
Ακόμα σε πολλές εικόνες της Πεντηκοστής πάνω από το υπερώο παριστάνεται η Αγ.Τριάδα κατά τον Βατικάνειο τρόπο (με τον νέο Υιό, τον γηραιό Πατέρα και το Πνεύμα ως περιστέρι) κάτι που είναι εντελώς λανθασμένο, αλλά αυτό ίσως αποτελέσει αντικείμενο μιας ξεχωριστής συζήτησης.
[1] Φ.Κόντογλου, Έκφρασις της Ορθοδόξου εικονογραφίας, τόμος Α’ σελ 184-185.
[2] Λ.Ουσπένσκι, Η εικόνα στο φως της Ορθόδοξης ερμηνείας. εκδ.Αρμός 1999
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου