Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Αγ. Ιω. Χρυσοστόμου, τόμος Α΄ Κεφάλαιο 4: Η ΓΕΝΕΤΗΣΙΑ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ Η ΑΓΩΓΗ ΤΗΣ

 

Α΄) Η ΓΕΝΕΤΗΣΙΑ ΕΠΙΘΥΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΜΦΥΤΗ ΚΑΙ ΕΡΓΟ ΘΕΟΥ

 Κατά το Χρυσ. η γενετήσια επιθυμία είναι έμφυτη. “Ο νέος έχει μέσα του η γενετήσια φωτιά, η οποία - θα μπορούσε να πει κανείς - παρουσιάζεται σαν φυσική ανάγκη” (ΕΠΕ  30,676).

“Δεν είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα η ερωτική επιθυμία, που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δύο συζύγους, αλλά  ο  Θεός εφύτεψε την επιθυμία αυτή μέσα στην ανθρώπινη φύση” (“Ουκ έστι τούτο ανθρώπινουν, αλλ’ ο Θεός τους έρωτας τούτους εγκατέσπειρε”). (MG 51,230. 59,462, 61,562. 62, 690).

Είναι βιολογική ανάγκη (“ανάγκη φύσεως”) (MG 48, 551). “Η σαρκική ηδονή είναι φυσική και έχει σπαρεί και  φυτευθεί βαθιά μέσα στο σώμα μας” (MG 62, 633).

“Η επιθυμία των σωμάτων σπάρθηκε μέσα στη φύση μας...  Και όταν ένας συνευρεθεί με γυναίκα σύμφωνα με το νόμο, κανείς δεν μπορεί να τον κατηγορήσει μέχρι τα γηρατειά” (MG 62, 689).

“Ο Θεός την επιθυμίαν των σωμάτων ενέθηκε” (MG59,462). “Δεν υπάρχει τίποτε στο σώμα μας, που να είναι άτιμο, αφού είναι έργο Θεού... Τα γεννητικά όργανα... τα κατασκεύασε η σοφία του Θεού... Είθε να εξαφανισθούν οι αχαλίνωτοι, που δυσφημούν τα δημιουργήματα του Θεού” (MG 61,258).

 

Β΄) Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΗΣΙΑΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ

 Σκοπός της γενετήσιας επιθυμίας κατά τον άγιο Ιεράρχη είναι: “Παιδοποιΐα και βίου σύστασις”. Ιδού τι γράφει: “Η γενετήσια επιθυμία δόθηκε για τεκνογονία και συγκρότηση της ζωής, όχι για μοιχεία όχι για νύχια και πορνεία και ασέλγεια” (MG 61,669). Τίποτε δε στηρίζει τόσο τη ζωή μας, όσο ο “έρως ανδρός και γυναικός” (MG 62,136).

“Ο Θεός εφύτεψε μέσα μας τη σαρκική επιθυμία με σκοπό την τεκνογονία, εξασφαλίζοντας έτσι με τα παιδιά τη διαδοχή των γονέων, χωρίς να εμποδίζει εκείνον που το επιθυμεί, να βαδίζει την ανώτερη ζωή της εγκράτειας” (MG  59,462. 61, 562- 563. 53,153). “Μην κατηγορείς την ερωτική επιθυμία για γάμο σου δόθηκε, για τεκνογονία σου χορηγήθηκε (MG 62, 20, 386)

Οι κόποι και οι ιδρώτες για την εγκράτεια είναι πολλοί (MG 61,153-154) για αυτό σκοπός του γάμου και της ικανοποιήσεως της επιθυμίας αυτής είναι η εκτόνωση της  φιληδονίας του και εκείθεν παρηγοριά, αφού επιτρέπεται να γίνεται χρήση αυτής μέχρι τα γηρατειά (MG 62,689. 54,517- 518). Επαναλαμβάνοντας ο Χρυσόστομος τους λόγους του Αποστόλου Παύλου: “Είναι προτιμότερο να έρχεται κανείς σε γάμο, παρά να καίγεται από τη φλόγα της σαρκικής επιθυμίας” (Α΄Κορ. ζ΄9), γράφει: Η γενετήσια επιθυμία είναι επιτακτική… Γι’ αυτό και δεν την κατεδίκασε (ο Απ. Παύλος)... “Για τις σαρκικές ανάγκες σας”, λέγει, “ας έχει ο καθένας τη γυναίκα του” (Α΄ Κορ. ζ΄ 2 - ΜG 61,562-563). “Τα γενετήσια όργανα… είναι χρήσιμα για την τεκνογονία και τη διαδοχή  του γένους μας” (MG 61,258).

 

Γ΄) ΑΞΙΑ ΚΑΙ ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΓΝΟΤΗΤΑΣ 

Η αγνότητα είναι θαυμαστό και σπάνιο κατόρθωμα (MG 58,504). Οι εγκρατείς νέοι είναι αγαπητοί από τους γονείς, σεβαστοί από τους ανθρώπους, περιζήτητοι ως γαμπροί και αγαπητοί από το Θεό (MG 54,652). Η εγκράτεια κάνει το νέο χαριτωμένο (MG 58,583).

“Το δρόμο της αγνότητας τον γνώρισε η ανθρώπινη φύση από τότε που ο Χριστός γεννήθηκε από την παρθένο Μαρία (MG 49, 407).

Η αγνότητα είναι προϋπόθεση επιτυχίας στο γάμο. Όταν ένας νέος και μία νέα προσέρχονται στο γάμο αγνοί, “ο συζυγικός έρωτας γίνεται θερμότερος, η εύνοια προς τη γυναίκα είναι περισσότερο γνήσια... και μέσα σε εκείνη την οικογένεια θα μπουν η  ειρήνη, η ομόνοια και όλα τα αγαθά” (MG 54,642. 62,546).

Οι εγκρατείς νέοι απολαμβάνουν πολλά αγαθά και διαπρέπουν το στρατιωτικό και το δημόσιο βίο (...”Προστίθει και τας εν στρατεία ευδοκιμήσεις και εν τοις πολιτικοίς πράγμασιν”) (ΕΠΕ 30,698). Ο νέος ”που σήκωσε το ζυγό της αγνότητας... έχει τη δύναμη να αποφεύγει επιβλαβείς συναναστροφές... να χαλιναγωγεί τη μανιασμένη φύση... και είναι άξιος για αναρίθμητους επαίνους” (MG 47, 378).

Οι αγνοί και σώφρονες νέοι αποφεύγουν όλες τις ταλαιπωρίες και τους εξευτελισμούς των ασελγών και των ασωτων και “παίρνουν ολόκληρη τη ζωή τους με ψυχική άνεση και με μεγάλη πνευματική ελευθερία” (MG 60, 504).,

“Τίποτε  δεν μας είναι τόσο απαραίτητο, για να δούμε το Θεό, όσο η αρετή της αγνότητας” (MG  57, 227. Βλ. και Ματθ. ε΄ 8).

“Ο εγκρατής  απολαμβάνει την άριστη και γλυκύτερη από άπειρες τέτοιες ηδονές, γιατί τιμάται με την... αγαθή συνείδηση και τα λαμπρά τρόπαια της νίκης… Σκέφτεται στοχαστικά και δεν αφήνει καν να γεννηθεί η ερωτική  παραζάλη…. Υποφέρει από κάποια πίεση, που φέρνει ο αγώνας για να συγκρατήσει μία τέτοια ορμή,  αλλά ο πόρνος πολεμιέται συνεχώς… και δεν μπορεί να υποφέρει τον οίστρο της ακολασίας. Με τον εγκρατή γίνεται ό,τι ακριβώς και με τον ιππέα, που συγκρατεί με το χαλινάρι οδηγεί με πολλή τέχνη άγριο και αφηνιασμένο άλογο” (MG 61,320-321).

 

Δ΄) Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΓΝΟΤΗΤΑΣ

 Ο Χρυσόστομος δεν αποκρύπτει τις μεγάλες δυσκολίες που παρουσιάζει ο αγώνας για τη διατήρηση της αγνότητας, η οποία ισοδυναμεί με το θαύμα. “Είναι  χάρισμα υπερφυσικό και όχι ανθρώπινο” (MG 47,514). Είναι θαυμαστό και σπάνιο κατόρθωμα (MG 58, 504). Στο σημείο αυτό είναι σύμφωνος με τους Νηπτικούς Πατέρες  κατά τους οποίους: Η άγνοια (η αγνότητα) “υπέρ φύσιν εστί” (Κασσιανός ο Ρωμαίος, ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ, τ. Α’, σελ. 63).

Κατά τη γνώμη του αγίου Πατρός: “Η ερωτική επιθυμία είναι μεν φυσική, δεν είναι όμως απαραίτητη η ικανοποίησή της, γιατί πολλοί την κατανίκησαν και δεν καταστράφηκαν” (MG 59,403).

Την αλήθεια ότι η εγκράτεια  όταν είναι θεληματική, δεν βλάπτει την υγεία την έχουν υποστηρίξει πολλοί και μεγάλοι επιστήμονες πολλών ειδικοτήτων και ιατρικά συνέδρια. Η ιστορία άλλωστε, παλαιά και σύγχρονη, εγνώρισε αγίους κληρικούς και λαϊκούς, άνδρες και γυναίκες, αφιερωμένους στην υπηρεσία της Εκκλησίας και του λαού, καθώς και επιστήμονες και άνδρες των Γραμμάτων και των Τεχνών, εξαιρετικά δημιουργικούς, που ήρθαν γαμοι και εγκρατείς (βλ. Ασπιώτη Α., Ψυχίατρου, Η σεξουαλική σφαίρα και ο νέος άνθρωπος).

Για να γίνει κατορθωτή η αγνότητα, χρειάζονται κατά το Χρυσόστομο: “Η  εφαρμογή των εντολών του Θεού και το βασικότερο από όλα να μην ξεθαρρεύουμε με τον εαυτό μας… Αν η ψυχή δεν είναι ανάλογα προετοιμασμένη…, θα αυτοκαταστραφεί γρήγορα. Χρειαζόμαστε λοιπόν σκέψη  καθαρή σαν το διαμάντι,  μάτι ακοίμητο,  μεγάλη υπομονή, ισχυρά ψυχικά τείχη, εξωτερικούς τοίχους και σιδερένιες αμπάρες, άγρυπνους και γενναίους φυλακές, και πριν από όλα αυτά την άνωθεν βοήθεια” (ΕΠΕ 29,524- 526, MG 48, 551). Χωρίς τη Χάρη του Θεού μάταια κοπιάζει ο νέος και οιοσδήποτε ηλικιωμένος.

 

Ε΄) ΔΥΣΚΟΛΗ Η ΧΑΛΙΝΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΗΣΙΑΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ 

Στην πραγματεία του “Περί παρθενίας” (κζ΄, 1) ο Χρυσόστομος γράφει τα εξής περισπούδαστα: “Γνωρίζω τη μεγάλη δυσκολία του πράγματος, γνωρίζω  την ένταση αυτών των αγωνισμάτων, γνωρίζω τη σκληρότητα του πολέμου... Διότι είναι υποχρεωμένος να περπατάει κανείς επάνω στα αναμμένα κάρβουνα και να μην καίγεται, να βαδίζει επάνω στο ξίφος και να μην πληγώνεται... Η μάχη διεξάγεται με μία βιολογική ανάγκη... Το χώμα και η στάχτη αγωνίζονται να εξισωθούν με τους αγγέλους που ζουν στον ουρανό, και η φθορά συναγωνίζεται την αφθαρσία” (ΕΠΕ  29, 524- 526- MG 48, 551).

“Τίποτε δεν ενοχλεί τόσο την ηλικία της νεότητας, όσο ο έρωτας των σωμάτων” (MG 62, 684). Απαιτείται μεγάλος κόπος, για να νικήσει κανείς “την λυσσώδη σαρκική επιθυμία” (MG 53, 207- 208),  γιατί η τυραννική αυτή η επιθυμία είναι φυτεμένη μέσα στη φύση μας (MG 62, 63). “Η  ερωτική επιθυμία είναι πάθος δυνατότερο από την οργή και τη φιλαργυρία”. Παρουσιάζεται σαν “ανάγκη” επιτακτική (MG 61, 153- 154, 562- 563). 

Ο Χρυσόστομος παρουσιάζει τις ηδονές με φοβερούς “δημίους”, οι οποίοι “καταξεσκίζουν”  την ψυχή διαμέσου των ματιών και των αυτιών” και “μαστιγώνουν τη διάνοια με φοβερό μαστίγιο”. Αν μάλιστα προσβάλλουν τους νέους, η μάχη είναι άνιση ανάμεσα στις ηδονές και στη θέληση του νέου.  Είναι “σαν να μάχεται το καμίνι με τα καλάμια. Καθόσον η νεότητα φλέγεται από τις ηδονές, γιατί είναι επιρρεπέστερη  σε αυτές Και πιο τρυφερή και άπειρη στους σκοπούς της αγνότητας” (MG50, 745-746). Και στην Β΄ ομιλία του “Περί Άννης”  σημειώνει: “Ας  απομακρύνουμε τους νέους... από την ακολασία, γιατί αυτός ο πόλεμος είναι σκληρός και τίποτε δεν ενοχλεί τόσο αυτή την ηλικία, όσο αυτό το πάθος” (MG 54, 652).

Πιστεύει επίσης ότι “το να αποβάλει κάνεις παλαιά ερωτική συμπάθεια”  είναι “από τα  πλέον δύσκολα πράγματα”. Αλλά και μετά το γάμο “δεν είναι δυνατόν να χαλιναγωγεί κάνεις τη σάρκα και να εγκρατεύεται”. Αν η γυναίκα θέλει να εγκρατεύεται,  υπάρχει ο κίνδυνος ο άνδρας “να νικηθεί από τη μοιχεία” (MG 47, 379. 58, 768).

Εν τούτοις, “όταν φιλοσοφώμεν, ασθενή ποιούμεν την τυραννίδα” (Αν ζούμε πνευματική φιλοσοφημένη, κάνουμε ασθενέστερη την  τυραννική αυτή επιθυμία) (MG 59, 462). Μόνον η φωτιά του Αγίου Πνεύματος μπορεί να καταγράψει τις πονηρές αυτές επιθυμίες (MG 58,504).

  

ΣΤ΄) ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΠΟΥ ΕΞΑΠΤΟΥΝ ΤΗ ΓΕΝΕΤΗΣΙΑ ΕΠΙΘΥΜΙΑ

  Κατά του Χρυσ. η γενετήσια επιθυμία δεν καίει λιγότερο από τη φωτιά. εκείνα που την εξάπτουν και την φουντώνουν είναι τα εξής:

- Τα όμορφα πρόσωπα, τα οποία γίνονται παγίδα (MG 55,182), όταν τα βλέπει κανείς με πονηρό και ακόλαστο βλέμμα (MG 50,677. 55,75. 62,384). “Γιατί εξετάζεις την ξένη ομορφιά; Γιατί περιεργάζεται σε πρόσωπο, που δεν είναι δικό σου (δηλαδή της γυναίκας σου); (MG 55,182),  ερωτά ο συγγραφέας. 

- “Τα αισχρά θεάματα και ακούσματα”, τα οποία μολύνουν την καρδιά (ΕΠΕ  30,690. MG 55,75. 54,462. ΕΠΕ 10,586. MG 57,426). “Ένα παθιασμένο τραγούδι υποβαθμίζει τη ζωηρότητα της ψυχής” (MG 48, 992-993).

- Οι σαρκικές επιθυμίες επαναστατούν χειρότερα, όταν βρίσκεται κανείς ανάμεσα σε κοσμικούς ανθρώπους (MG 48, 992- 993).

- “Η οσμή των αρωμάτων, που ήρθε στην όσφρησή μας από γυναίκες που πορνεύουν στο δρόμο”, μπορεί να μας αιχμαλωτίσει (MG 48, 992- 993).

- “Οι  σχέσεις με γυναίκες μπορούν διακόψουν την πορνεία της ψυχής προς τον ουρανό… Το  βλέμμα όχι μόνον της ακόλαστης, αλλά και της σεμνής γυναίκας αναστατώνει την ψυχή του άνδρα” (MG 48,684). “Η συγκατοίκηση με γυναίκες…  είναι πολύ ευχάριστη και δημιουργεί έρωτα πολύ πιο δυνατό από εκείνον που φέρνει η συγκατοίκηση που γίνεται μετά από νόμιμο γάμο” (MG 47,495).

-  Οι διάφορες αφορμές που δίνουμε στη γενετήσια επιθυμία έχουν ως αποτέλεσμα να παραλύει σάρκα από τη φιληδονία. “Τα φυτά, όταν σαπίσουν, βγάζουν σκουλήκια αντί για καρπούς. έτσι και η έμφυτη σαρκική επιθυμία, αν την ποτίσεις υπερβολικά, γεννάει ανάρμοστες και χυδαίες ηδονές” (MG 63, 208).

- Ο τρυφηλός βίος, τα συμπόσια και ιδιαίτερα το κρασί και η μέθη “ καταστρέφουν την καθαρότητα του νου, υψώνουν τη φλόγα της σαρκικής επιθυμίας, ανάβουν καμίνι, εξαγριώνουν το θηρίο” (MG 55,75, 54,642).

 

Ζ΄) ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΦΙΛΗΔΟΝΙΑΣ, ΤΗΣ ΜΟΙΧΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗς ΑΚΟΛΑΣΙΑΣ

Η γενετήσια επιθυμία, όταν “αφεθεί αχαλίνωτη, οδηγεί πολλές φορές στην πορνεία  και στη μοιχεία” (MG 55,491). Η σαρκική επιθυμία έχει πολύ μεγάλη δύναμη πάνω στον άνθρωπο.  Τον διαφεντεύει όπως η κυρία την υπηρέτρια. Η ακολασία τυραννεί το ανθρώπινο γένος και πολλές φορές κατέστρεψε ολόκληρους λαούς. Οι γυναίκες π.χ. των Μαδιανιτών συνέλαβαν αιχμαλώτους τους Ιουδαίους, αφού τους άναψαν την ερωτική επιθυμία και τους υποδούλωσαν με την ομορφιά τους (MG 61,158. 62,356).

Ο Χρυσόστομος ονομάζει την γενετήσια ορμή “τυραννίδα” (MG 47,404,415. 59,476). “Ένας εραστής θα προτιμούσε άπειρες φορές να σφαγεί  για την αγαπημένη του” (MG 55,105).  Όσοι είναι ερωτευμένοι με πόρνες γυναίκες συχνά ραπίζονται και χλευάζονται από τη φίλη πόρνη, ατιμάζονται και περιφρονούνται από τους ανθρώπους, αγρυπνούν, εγκαταλείπουν και σπίτι και γονείς και φίλους, γίνονται καταγέλαστοι και αισχροί, ξοδεύουν τα χρήματά τους και καταντούν στην ανέχεια και την εγκατάλειψη (MG 59, 431). Η υποδούλωση στις γυναίκες εξευτελίζει τους άντρες (MG 58, 603).  Κανείς δε θέλει για γαμπρό του ένα ασελγή νέο (MG 54,652).

Οι μοιχοί  για μία σύντομη ευχαρίστηση έχουν διαρκή φόβο. “Φοβούνται τα παρόντα και τρέμουν τα μέλλοντα. Υποπτεύονται φίλους και εχθρούς, και εκείνους που γνωρίζουν τις πράξεις τους και εκείνους που έχουν παντελή άγνοια. Και από την αγωνία δεν απαλλάσσονται ούτε όταν κοιμούνται, γιατί η ένοχη συνείδησή τους τους ξαναφέρνει στο νου όνειρα γεμάτα από φόβους” (MG  60, 504). Από τη μοιχεία προέρχονται “καβγάδες και βρισιές και αναστατώσεις των οικογενειών και καθημερινοί διαπληκτισμοί. Από αυτή την αιτία ο έρωτας προς τη γυναίκα σιγά- σιγά ξεθωριάζει και μαραίνεται” (MG 54, 642- 643). Οι μοιχοί  μοιάζουν με τους μεθυσμένους και τους τρελούς (MG 48, 927). “Η πόρνη είναι ξίφος ακονισμένο… Το στόμα της είναι φαρμακερό… Γεμίζει τις ψυχές των εραστών με συγκρούσεις και αναστατώσεις και υποκινεί συνεχώς διαμάχες και φιλονικίες” (MG 49,149. 55,118).

Τα σαρκικά πάθη συσκοτίζουν τη διορατική ικανότητα του νου και της ψυχής και “δεν αφήνουν τους ακόλαστους να ιδούν λίγο μακρύτερα, ούτε το γκρεμό, ούτε την κόλαση, ούτε την απειλή… Κι’ όταν ακόμη φτάνουν στα αυτιά τους από όλες τις κατευθύνσεις σωτήρια διδάγματα, επειδή η ψυχή τους έχει κυριευθεί από αυτό το πάθος, κλείνουν τα αυτιά τους σε όλα τα λόγια αυτού του είδους” (MG 62,510. 61,92).

Ο ερωτευμένος δεν υπολογίζει καμία δυσκολία και δε λογαριάζει κανένα κίνδυνο (MG 54,481). “Ο ανθρώπινος έρωτας συνοδεύεται συχνά από φθόνο και κακότητα” (MG 60,619).

Στην ένσταση ότι ο φιλήδονος απολαμβάνει, ενώ ο εγκρατής υποφέρει, ο Χρυσόστομος απαντά: “Αν εξετάσει κανείς καλύτερα τα πράγματα, θα ιδεί ότι συμβαίνει το αντίθετο, διότι η καταπίεση, η στεναχώρια και η ταραχή κατέχουν περισσότερο αυτόν που πορνεύει. Διότι και το σώμα του συγκλονίζεται και η ψυχική του κατάσταση είναι χειρότερη από την τρικυμισμένη θάλασσα, αφού δεν μπορεί ποτέ να αντισταθεί στην επιθυμία, αλλά πολεμιέται συνεχώς από αυτή, όπως καταδιώκονται οι δαιμονισμένοι από τα πονηρά πνεύματα…  Εκείνος που υποχωρεί, για να αποφύγει τον κόπο της εγκράτειας, παρασύρεται από την άλογη ορμή και φέρεται παντού” (MG 61,320).

Ο Χρυσόστομος διερωτάται, αν είναι ηδονή αυτή που ικανοποιείται με τόση ντροπή, αφού συνοδεύεται από φιλονεικίες, από συγκρούσεις ανάμεσα στους αντεραστές, από κατηγορίες που εκτοξεύει ο ένας εναντίον του άλλου, από περιφρόνησης της ερωμένης και από σπατάλη περιουσιών. Υπογραμμίζει ακόμη ότι η ηδονή αυτή σβήνει αμέσως μετά τη συνουσία, αλλά και “κατά τη διάρκεια αυτής ο εραστής δεν απολαμβάνει πραγματικά την ηδονή, γιατί βρίσκεται σε σύγχυση και ταραχή και κατέχεται από οίστρο και μανία, από μεγάλο σπασμό και Ψυχικό βρασμό” (MG 47, 346-347).

Εκείνος που δε χαλιναγωγεί τη σαρκική ορμή, “ανατρέπει τη φυσική τάξη και, ενώ είναι άνδρας, γίνεται δούλος των γυναικών” (MG  47,311). Κάθε παράνομη συμβίωση οδηγεί στη δουλοπρέπεια (MG 47,510).

Η δουλεία τέλος στις σαρκικές ηδονές απομακρύνει από το Θεό. “Ο σοφός Σολομών…, υπηρετώντας τα θελήματα των γυναικών, απομακρύνθηκε από το Θεό των πατέρων του… Οι φιλήδονοι δεν μπορούν να αρέσουν στο Θεό, γιατί παρασύρονται από τις σαρκικές ηδονές και δεν φροντίζουν καθόλου για την ασώματη και πνευματική ψυχή τους” (MG 47, 311. 53, δύο 209).

 

Η΄) ΓΕΝΕΤΗΣΙΑ ΑΓΩΓΗ

Είναι αδύνατον να χαλιναγωγήσει κάνεις -  ιδιαίτερα ο νέος - τη γενετήσια επιθυμία και να αποφύγει την ακολασία, αν δεν έχει ζωντανή πίστη και δε ζει έντονη πνευματική ζωή. Κι’ αυτό  γιατί “η γενετήσια ορμή μετά το 15ο έτος της ηλικίας είναι πάρα πολύ δυνατή” (ΕΠΕ  30, 688- 690).

Οι απόψεις του Ιερού Χρυσοστόμου για τη χαλιναγώγηση της ορμής και τη σεξουαλική αγωγή των νέων, παρόλο που διατυπώθηκαν σε άλλη και για άλλη εποχή, εν τούτοις παρουσιάζουν και σήμερα εξαιρετικό ενδιαφέρον. Τα μέτρα που προτείνει είναι τα εξής:

- Ο βαθύς σεβασμός και ο φόβος του Θεού (MG 55,75. 61, 452-453, 494-495).

- Οι συνεχείς προσευχές που γίνονται με ζήλο, επιμέλεια και κατάνυξη (MG55,75. ΕΠΕ 30,642,692,694)

- Ο τακτικός εκκλησιασμός (ΕΠΕ 30,692).

- Οι ευσεβείς σκέψεις (MG 55,75.

- Η  πνευματική διδασκαλία MG 54,620).

- Η  συναναστροφή με αγίους άνδρες (MG 55,75)  και ιδιαίτερα με τον Προϊστάμενο της Εκκλησίας (ΕΠΕ 30,696-698). Πράγματι όσοι νέοι συνδέονται με σοβαρούς πνευματικούς και “γέροντες”, σώζονται από τη “λύσσα” της ακολασίας.

- Η αγρυπνία, η νηστεία  με μέτρο και το λιτό φαγητό MG  55,75,63,  66-67). “Να μάθει να νηστεύει... τουλάχιστον την Τετάρτη και την Παρασκευή” (ΕΠΕ  30,692- 694. 29, 524- 526. MG  48,551).

- Οι έπαινοι της εγκράτειας από τους γονείς των αγνών νέων από τους κληρικούς (ΕΠΕ  30, 696- 698).

- Η απασχόληση των νέων με συνεχή εργασία.  Ο Χρυσόστομος,  μιλώντας για την εποχή του, διαφορετική βεβαίως από τη δική μας, γράφει ότι “στις αγροτικές περιοχές ανθεί η σωφροσύνη. Και αιτία είναι η κουραστική ζωή των γεωργών”. Χαρακτηρίζει δε την καλλιέργεια της γης “ως σχολείο της αρετής και της αγνότητας” MG 49, 188- 189).  Ο νέος που γυρίζει κατάκοπος στο σπίτι και γνωρίζει ότι το πρωί πρέπει να ξυπνήσει νωρίς, δεν έχει διάθεση για ολονύκτιες διασκεδάσεις.  Αν η σάρκα των νέων αφηνιάζει σήμερα, είναι γιατί σιτίζονται καλά, διασκεδάζουν πολύ και κοπιάζουν ελάχιστα.

- Η  υπενθύμιση ότι ο Θεός στους εγκρατής υπόσχεται αιώνια αγαθά (MG 55,75. 61, 452- 453. ΕΠΕ  30, 676, 696, 698).

- Η  υπόσχεση των γονέων στο γιο, ότι θα τον αφήσω κληρονόμο της περιουσίας τους, αν μείνει σώφρων, και ότι θα το βρουν ενάρετη γυναίκα (ΕΠΕ 30,676, 696, 698). Σήμερα βεβαίως έχουν αλλάξει οι συνθήκες της ζωής και οι νέοι δεν περιμένουν να τους βρουν οι γονείς νύφη.

- “Ας δημιουργούμε γύρω του μία άνετη και ευχάριστη ατμόσφαιρα και ας το φιλοτιμούμε (το παιδί) με πολλά δώρα, ώστε να μπορεί η ψυχή του να υποφέρει τη στέρηση των αισχρών θεαμάτων” (ΕΠΕ 30,690-692). Η ανωτέρω σύσταση του Χρυσοστόμου έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα. Όταν οι γονείς διοργανώνουν οικογενειακές γιορτές, καλούν τα ξαδέρφια και καλούς φίλους των παιδιών, για να διασκεδάσουν σε ένα όμορφο και σεμνό οικογενειακό περιβάλλον, τα δε  νιώθουν ακοινώνητα  και απομονωμένα, δε διαμαρτύρονται, τουλάχιστον τα πρώτα εφηβικά χρόνια, και δε ζητούν άλλες ύποπτες τέρψεις έξω από το σπίτι.

- Ο  μεγάλος Ιεράρχης συνιστά ακόμη στους γονείς να οδηγούν τα παιδιά “σε λιβάδια και λαμπρά οικοδομήματα” (ό.π.). Η οργάνωση οικογενειακού τουρισμού, η επίσκεψη αρχαιολογικών χώρων και ωραίων τοπίων ευχαριστεί και σήμερα τα παιδιά μέχρι τα πρώτα εφηβικά χρόνια. Οι έφηβοι των 16 ετών και άνω στις ημέρες μας αποφεύγουν την παρουσία των γονέων τους στις εκδρομές τους και προτιμούν τη συντροφιά φιλικών προσώπων ιδιαίτερα του αλλου φύλου. Εξαιρέσεις υπάρχουν, αλλά οι περισσότεροι γονείς βλλέπουν το κατρακύλισμα των μεγάλων παιδιών τους και δεν έχουν κανένα μέσον να αντιδράσουν. Τότε πλέον ας υψώνουν τα χέρια τους στον ουρανό και ας ικετεύουν το Θεό να φυλάξει τα παιδιά τους από μεγάλες πτώσεις, και ο Θεός, ο Μεγάλος Παιδαγωγός, έχει τρόπους να τα παιδαγωγήσει και να  κάμει το θαύμα Του, να τα επαναφέρει κοντά Του και κοντά στους γονείς τους. 

Ο Χρυσόστομος συνιστά σεξουαλική αγωγή των παιδιών να γίνεται από τους γονείς, πού είναι οι πρώτοι και φυσικοί παιδαγωγοί των παιδιών. Ιδού τι γράφει στην παρ. 22 της γνωστής πραγματείας του “Περί  κενοδοξίας και όπως δει τους γονέας ανατρέφειν τα τέκνα”: “Το μεγαλύτερο πειρασμό στις ψυχές των νέων τον προξενεί ο έρωτας. Είναι ανάγκη, προτού να γευθεί η ανηθικότητα, να διδάξεις στο παιδί σου να προσέχει, να γρηγορεί,  να αγρυπνεί στις προσευχές και μπροστά από κάθε λόγο και πράξη του να κάνει το σημείο του Σταυρού” (ΕΠΕ  30, 642). Ο  ίδιος άλλωστε δεν εδίσταζε  σε πολλές ομιλίες του να ενημερώνει με πολύ ρεαλισμό τους ακροατές του πάνω σε διάφορες πτυχές του γενετήσιου θέματος.  Ιδού τι γράφει, μεταξύ άλλων, στην ομιλ. ΛΖ΄, παρ. 4 εις την Α΄ προς Κορ. επιστολή: “Δε  θέλω να καλλωπίζομαι με σεμνά λόγια, αλλά να κάνω σεμνούς τους ακροατές μου… Γιατί και ο γιατρός, όταν θέλει να καθαρίσει την πληγή που πυορροεί, δεν προσέχει πώς θα διατηρήσει καθαρά τα χέρια του, αλλά πως θα απαλλάξει τον άρρωστο από τη γεμάτη πύον πληγή” (MG 61,320).

Για τον εξαγνισμό (sublimation)  του ενστίκτου προτείνει να γεμίζουμε τη ζωή των εφήβων με “αναγκαίες ασχολίες” και μάλιστα και κοπιαστικές (MG 55, 75. 63, 66- 67).  Όπως σημειώνει ο Χρυσόστομος “Η ψυχή συνήθως βρίσκεται σε δράση. Όταν πάψεις να διοχετεύεις τη δραστηριότητά της σε αγαθά έργα, επειδή δε μπορεί να μένει αργή, αναγκάζεται να ασχοληθεί με άλλα πονηρά έργα” (MG 61, 452-453). Σαν τέτοια αγαθά έργα αναφέρει, μεταξύ άλλων, τη βοήθεια ατόμων που έχουν ανάγκη για την προστασία των αδικουμένων (MG 61, 452- 453). Οι νέοι που δεν ασχολούνται με τίποτε “οδηγούνται σαν αιχμάλωτοι εκεί που διατάζει ο διάβολος” (MG 54, 519).

Για τον ίδιο σκοπό θεωρεί απαραίτητες ο Χρυσόστομος και τις “αναγνώσεις” καταλλήλων βιβλίων, στα οποία ασφαλώς συγκαταλέγεται και η Αγία Γραφή, η απόκτηση της οποίας όμως τότε ήταν πολυδάπανη (MG 63,66- 67.  61,452-453).

Επειδή από τις γενετήσιες παρεκτροπές “γεννιούνται όλα τα κακά” (“εντεύθεν άπαντα τίκτεται τα κακά”), γι’  αυτό ο σοφός Ιεράρχης εκλιπαρεί τους γονείς να επιμελούνται τη σωφροσύνη των νέων”, ώστε να αναδειχθεί παιδιά τους “αθλητάς” του  Χριστού (MG 54, 517- 519. ΕΠΕ  30, 676- 678, 692, 700). Διπλή πρέπει να είναι η φροντίδα των γονέων: “Να προφυλαχθεί το παιδί, ώστε να μην ασελγήσει άλλος επάνω του, και αυτό να μην διαφθείρει κόρες” (ΕΠΕ  30, 688- 690).  Δυστυχώς, τόσο στην εποχή του Χρυσοστόμου όσο και στη δική μας εποχή ελάχιστοι γονείς φροντίζουν για την αγνότητα των νέων. Ο ιερός Πατήρ οδύρεται: “Ουδείς περί παρθενίας αυτοίς διαλέγεται, ουδείς περί σωφροσύνης”. (ΕΠΕ 30, 638).

Η έγκαιρη σύναψη γάμου, τον οποίον νομοθέτησε ο Θεός, απομακρύνει το νέο από την παράνομη συνουσία, του δίνει παρηγοριά, τον απαλλάσσει από κόπους και ιδρώτες και τον βοηθεί να συγκρατεί τα σκιρτήματα της σάρκας του (MG 54, 517- 518. 61, 153-154). “Τι να την κάνω λοιπόν, θα πει κάποιος, όταν πορνεύει; Πάντρεψέ την,  εξάλειψε τις αιτίες της πορνείας” (MG 62,110). “Η νόμιμη γυναίκα απαλλάσσει τον άνδρα από τους οίκους ανοχής, τον βοηθεί μαζί με σωφροσύνη, θα τα παραλάβει τον φυσικό ερωτικό πόθο” (MG 62,499). 

Ο Χρυσόστομος συνιστά να μνηστεύονται νωρίς οι νέοι. “Εφόσον δε μπορεί από την εφηβική ηλικία να έχει η γυναίκα, ας έχει από την ηλικία αυτοί μνηστή, ώστε να φιλότιμη είτε να φαίνεται καλός. Αυτό το μέτρο αρκεί, για να τον προφυλάξει από κάθε ηθική παρεκτροπή” (ΕΠΕ 30,696). Η εγκράτεια των μνηστευμένων ήταν τότε εύκολη,Γιατί επικρατούσαν αυστηρές αρχές. Σήμερα ατυχώς είναι η έχουν συχνότατα και πριν από τη  μνηστεία  και κατά τη διάρκεια της μνηστείας ολοκληρωμένες σχέσεις. 

- Οι συμβουλές οι προτροπές, οι εκφοβισμοί και οι απειλές (MG 54,517- 518, 652. ΕΠΕ  30,642). 

- “Οι θείες υμνωδίες”. ‘Οταν ψάλλει και ύμνοι κάνεις το Θεό, απομακρύνει κάθε πονηρή σκέψη (ΕΠΕ 30,676).

- Η διήγηση στα μικρότερα παιδιά ευχάριστων ιστοριών ιδιαίτερα ιστοριών της Αγίας Γραφής, όπως η ιστορία του Ιωσήφ, που παρέμεινε αγνός, αν και βρέθηκε σε δεινό πειρασμό (ΕΠΕ 30,676,690-692,696-698. MG 54,413). Και ο Χρυσόστομος προσθέτει: “να συζητάς μαζί του για την επουράνια Βασιλεία, καθώς και για τους άντρες που  διέπρεψαν παλαιά για την αγνότητά τους, τόσο τους ειδωλολάτρες, όσο και τους Χριστιανούς” (ΕΠΕ 30,690-692).

- Η αποφυγή των αισχρών θεάτρων, θεαμάτων και ακουσμάτων, καθώς και της  αισχρολογίας “συμβάλλει πολύ στη διατήρηση της σωφροσύνης” (MG 60,505-506. 54,642. ΕΠΕ 30,676-678,692).  Τα παιδιά και τους εφήβους που έχουν αδυναμία στα αισχρά θεάματα, ο σοφός ιεράρχης υποδεικνύει να τους μεταχειριζόμαστε με τον εξής τρόπο, ο οποίος από παιδαγωγική άποψη θεωρείται άριστος: - “Παιδί μου, δεν αρμόζουν σε ελεύθερους ανθρώπους τα αισχρά εκείνα θεάματα, τα οποία βλέπει κανείς γυμνές γυναίκες να αισχρολογούν… Αυτά που γίνονται εκεί δεν αρμόζουν στην αξιοπρέπειά σου. Μαζί με τα λόγια αυτά ας γεμίζουμε με φιλιά το παιδί και ας το αγκαλιάζουμε και ας τον σφίγγουμε επάνω μας, ώστε να το δείχνουμε τη μεγάλη μας αγάπη. Με αυτά ας μαλακώνουμε την ψυχή του” (ΕΠΕ  30,690- 692). Ο Χριστός έδειξε συμπάθεια προς την πόρνη και της επέτρεψε να ασπασθεί και να μυρώσει τα πόδια Του (MG 61, 278),

- Η αποφυγή της παρατηρήσεων προσώπων του άλλου φύλου με φιλήδονο και ακόλαστο βλέμμα (MG 50,421,677. 60,505-506). “Όποιος διαπράξει τη μοιχεία μέσα στην καρδιά του, γρήγορα θα τολμήσει και τη σαρκική μοιχεία” (MG 58,768-769. 53,189-190). Δεν υποφέρει κανείς τόσο πολύ, όταν δε βλέπει ωραία γυναίκα, όσο υποφέρει, όταν την βλέπει και φλέγεται από την επιθυμία της. Πρέπει “να πετάμε τον αντίπαλο έξω από το σπίτι μας, προτού να γίνει δυνατός” (MG 60,505-506. 63,484). “Τείχισόν σου τους οφθαλμούς, περίφραξόν σου το όμμα, τίθει νόμον τοις οφθαλμοίς” (MG 55,182).

“Ένας νέος, που κάθεται ανάμεσα σε πολλούς, μπορεί με τα ερωτικά του βλέμματα να αποπλανήσει όποια γυναίκα θέλει” (ΕΠΕ 30,676-678). “Αν θέλεις να βλέπεις και να τέρπεσαι, κοίταζε τη γυναίκα σου και αγάπα την ερωτικά συνεχώς. Κανείς νόμος δεν το εμποδίζει” (MG 57,257).

- Ο νέος να μην έχει σχέσεις με καμία γυναίκα, εκτός από τη μητέρα του, και να αποφεύγει τις νέες κοπέλες περισσότερο από τη φωτιά. Οι γυναίκες που βοηθούν στο σπίτι να είναι γερόντισσες (MG 54,642. ΕΠΕ  30,672, 676- 678).  Ο νέος πρέπει να αποφεύγει επίσης τους χώρους, όπου συχνάζουν ή λούονται γυναίκες (ΕΠΕ  30,676).

- Ο έφηβος έχει ανάγκη σε αυτό το θέμα από “το χαλινάρι του φόβου” (MG 54,517- 518). Όταν γνωρίζει ότι παρακολουθείται από γονείς και εκπαιδευτικούς, θα είναι διστακτικός να προχωρήσει στις σχέσεις του.

- Η σχέση της μέλλουσας κρίσης και των αιωνίων τιμωριών, που περιμένουν τους ακόλουθούς τους (MG  55,75. 61,452- 453. ΕΠΕ  30,688-690).

- Η αποφυγή των απολαύσεων, του τρυφηλού βίου, της μέθης και των κοσμικών επιθυμιών (MG 62,110. ΕΠΕ  30,700).

- Η μητέρα πρέπει να μάθει την κόρη της να αποφεύγει την πολυτέλεια, τον καλλωπισμό των πορνών και την ελαφρότητα, γιατί όλα αυτά σπρώχνουν στον πειρασμό (ΕΠΕ 30,700). 

- Ο πατέρας “να μη δίνει πολλά χρήματα” στα παιδιά, γιατί μπορεί να γίνουν γι’ αυτά πηγή διαφθοράς (ΕΠΕ 30,676-678).

 

Θ΄) ΑΛΛΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΓΕΝΕΤΗΣΙΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ, ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥΣ ΠΟΙΜΕΝΕΣ 

 - Συμβουλεύουμε, αλλά δε διαπομπεύουμε τους ασελγείς (MG  62,103).

- Η γυναίκα μπορεί να διατηρήσει τη σωφροσύνη της ευκολότερα από τον άνδρα, καθόσον η γενετήσια επιθυμία είναι σε αυτή ασθενέστερη (MG  62,659).

- Τα συνήθη αίτια των ηθικών παρεκτροπών, εκτός από την ομορφιά, Είναι η συνήθεια, τα κολακευτικά λόγια, Η απραξία, η αργία και η τεμπελιά (MG  61,451).

- Η  ερωτική απογοήτευση μπορεί να οδηγήσει στην αυτοκτονία (MG  61,479).

- Τίποτε δεν είναι τόσο βαρύ και δυσβάσταχτο από ένα νέο, όσο η γυναίκα που τον έχει ερωτευθεί, ενώ αυτός την απεχθάνεται (MG  60,342).

- Ο έρωτας δεν κρύβεται. Οι ερωτευμένοι εκδηλώνουν στους άλλους το αίσθημά τους (MG 55,159).

- Τρία είναι τα αίτια του έρωτα:  η ομορφιά, κάποια μεγάλη ευεργεσία η η Θέρμη αγάπη του άλλου προσώπου (MG 55,160).

- Μπορεί “να απολαμβάνει κανείς την ομορφιά της γυναίκας του… Επειδή ο Θεός έφτιαξε τη ζωή μας επίπονη και κοπιαστική, μας χάρισε και κάποια παρηγοριά... Η ομορφιά γίνεται μέσω διέγερσης της αγάπης, συγκρατεί τα πάντα” (MG 56,195).

- “Η σαρκική ερωτική επιθυμία δεν πρέπει να κατακυριεύει τις εντός της ψυχής μας ορθές λογικές σκέψεις” (MG 53,166).

- “Η ακολασία έχει την έδρα της στην πονηρή διάθεση της ψυχής και στις απρόσεκτες σκέψεις” και όχι στο σώμα (MG 58,600), το οποίον απλώς εκτελεί τις εντολές που του δίνονται. 

- “Ο έρωτας της γυναίκας είναι αχόρταστος” (MG 56,373). Δεν είναι αμαρτία η γενετήσια επιθυμία, αυτή καθ’ εαυτή, αλλά η έξω από το γάμο ικανοποίησή της (MG 60,508).

- Στην εποχή του Χρυσοστόμου όποιος συλλαμβανόταν για μοιχεία ή άλλες  αισχρότητες, φιλακιζόνταν (MG 48,858).

- Η παρθενική ζωή, που δε συνοδεύεται από αγάπη και ευσπλαχνία, είναι κάτι το πολύ σκοτεινό (MG 58,713).

- Η ανηθικότητα δε συνίσταται στην ένωση των δύο σωμάτων, αλλά την εσωτερική διάθεση και στους πονηρούς λογισμούς, που οδήγησαν στην ανήθικη σχέση (MG 61,155).

- Η ασέλγεια μαρτυρεί η έλλειψη αγάπης. Αν αγαπούσε πραγματικά ο νέος που ασελγεί, θα νομιμοποιούσε τις σχέσεις του (MG 61,286).

- “Η μοιχεία δεν είναι αποτέλεσμα φυσικής επιθυμίας, αλλά παρά φύσιν προσβλητικής ακολασίας” (MG 61,669γ΄).

- Η δική μας νωθρότητα, η θέα ωραίων προσώπων και τα άσεμνα θεάματα γίνονται αιτία να ανάψει φλόγα της σεξουαλικής επιθυμίας και να καταποντισθεί η σκέψη μας (MG 55,75).

- Δύο είναι οι επιλογές του άγαμου Χριστιανού. Ή να μείνει αγνός ή να συνάψει γάμο (MG 63,210). Οιαδήποτε άλλη ικανοποίηση του γενετήσιου ενστίκτου είναι αντίθετη με το θέλημα του Θεού.

 

Ι΄) ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Κλείνοντας το καυτό θέμα που αναφέρεται στη γενετήσια σφαίρα του νέου ανθρώπου, είμαι υποχρεωμένος ως άνθρωπος, ως οικογενειάρχης, ως Θεολόγος και Παιδαγωγός να τονίσω εκείνο που είναι της πείρας δίδαγμα:

Οποιαδήποτε προσπάθεια για την προφύλαξη των νέων από την ακολασία μακριά από την εκκλησία αποτελεί καθαρή ματαιοπονία. Η ορθόδοξη εκκλησία μας χορηγεί Χάρη υπερφυσική στο νέο που αγωνίζεται, αλλά και συγχωρεί και ανορθώνει και αναγεννά τον νέο και κάθε άνθρωπο σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκεται. “Μπαίνει κανείς στην εκκλησία γεμάτος άπειρα αμαρτήματα, ομοφυλόφιλος, άρπαγας, πλεονέκτης, μοιχός, αφού έζησε κάθε κακία και νεκρώθηκε και ήδη από την αμαρτία. Τον παραλαμβάνει Χάρη του Αγίου Πνεύματος μέσα στην κολυμβήθρα του Βαπτίσματος και τον κίναιδο τον μεταβάλλει σε γιο του Θεού, και αυτόν που είχε νεκρωθεί από τις αμαρτίες των ζωογονεί…, μη ζητώντας ευθύνες για τα παραπτώματα” (MG  63,530).  Είναι φανερό ότι τα ανωτέρω  λόγια τα απηύθυνε ο ιερός Πατήρ σε αβάπτιστους ειδωλολάτρες. Οι ήδη βαπτιζόμενοι Χριστιανοί που αμαρτάνουν, μπορούν να αναγεννηθούν πνευματικά με το φιλάνθρωπο μυστήριο της Μετανοίας και Εξομολογήσεως.

  

Κεφ. 4 - Εισαγωγικά κεφάλαια, Η γενετήσια επιθυμία και η αγωγή της, (σελ. 55-67), Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Αγ. Ιω. Χρυσοστόμου, τόμος Α΄, Αγαθότητα-Αχαριστία, Βασιλείου Δ. Χαρώνη με συνεργασία Ουρανίας Α. Λαναρα, Αθήνα 1993.