ΤΡΙΩΔΙΟ-ΠΑΣΧΑ-ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟ του Δημητρίου Π. Ρίζου Δρ Θεολογίας

 

Ακίνητες εορτές είναι αυτές που γίνονται κάθε χρόνο στην ίδια ημερομηνία, π.χ. Χριστούγεννα, Θεοφάνεια, Ευαγγελισμός , κ.ά.

Κινητές είναι αυτές που γίνονται σε διαφορετικές ημερομηνίες, π.χ. το Πάσχα. Το Πάσχα γίνεται πάντα ημέρα Κυριακή αλλά κάθε χρόνο σε διαφορετική ημερομηνία.

Το Πάσχα για μας τους Ορθοδόξους χριστιανούς είναι η μεγαλύτερη εορτή, και εορτάζεται σύμφωνα με τους κύκλους του ηλίου και της σελήνης. Η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος όρισε να γίνεται το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής (ανοιξιάτικης) ισημερίας, η οποία γίνεται στις 20 ή 21 Μαρτίου.

Οι αστρονόμοι υπολογίζουν και ορίζουν αυτήν την Κυριακή, και η Εκκλησία με βάσι αυτήν την Κυριακή, την Κυριακή του Πάσχα, καθορίζει τον κύκλο των λεγομένων κινητών εορτών.

Οι δέκα εβδομάδες πριν από το Πάσχα είναι η περίοδος του Τριωδίου και οι οκτώ εβδομάδες μετά το Πάσχα είναι η περίοδος του Πεντηκοσταρίου. Το Τριώδιο αρχίζει με την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και φτάνει μέχρι το Μεγάλο Σάββατο. Γίνεται το Πάσχα και αρχίζει το Πεντηκοστάριο που φθάνει μέχρι την Κυριακή των Αγίων Πάντων.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΡΙΩΔΙΟ;

Για κάθε εορτή υπάρχουν τροπάρια χωρισμένα σε εννέα ομάδες, που αποτελούν τον Κανόνα της εορτής ή του αγίου. Η κάθε ομάδα του Κανόνα λέγεται Ωδή. Στο διάστημα των εβδομάδων πριν από το Πάσχα οι περισσότεροι Κανόνες δεν έχουν δεν έχουν εννέα Ωδές, αλλά τρεις. Οι Κανόνες είναι τριώδιοι. Και το εκκλησιαστικό βιβλίο που έχει αυτές τις ακολουθίες λέγεται Τριώδιο. Αλλά και η χρονική περίοδος που χρησιμοποιείται αυτό το βιβλίο λέγεται Τριώδιο. Το ανοίγομε αυτό το βιβλίο την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου. Γι’αυτό λέγεται από τον κόσμο η φράσις «Άνοιξε το Τριώδιο». Επειδὴ όμως στις πρώτες  Κυριακές είναι και η Κυριακή των Απόκρεω, για τὸν κόσμο, που είναι μακρυά από την Εκκλησία, το· «άνοιξε το τριωδιο» σημαίνει χοροί, καρναβάλια και μασκαράδες.

Για τους πιστούς όμως το· «Ἀνοιξε το Τριώδιο» δηλώνει τον καιρό για πιο έντονη πνευματική ζωή, για περισσότερη νηστεία και προσευχή και κυρίως αληθινή μετάνοια. Είναι η μεγάλη προσπάθεια και προετοιμασία για να εορτάσουμε χριστιανικά, σύμφωνα με το θέλημα του Θεού, την μεγάλη εορτή της Αναστάσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, το Πάσχα. Γι΄αυτό και το Τριώδιο έχει ένα χαρακτηριστικό επίθετο, λέγεται Κατανυκτικό.

Δεν μου είναι εύκολο να το πω απλά για να καταλάβαιτε τι είναι η Κατάνυξις. Όταν ο πιστός κάνει πνευματικό αγώνα, δηλαδή νηστεύει, προσεύχεται, στρέφει τον νού και την καρδιά του στον άγιο Θεό, την Παναγία, τους Αγίους, προσπαθεί να έχει θεϊκές σκέψεις μακρυά από την αμαρτία, τότε ο Θεός στέλνει την χάρι του και έρχεται στην καρδιά του μια ζέστη, μια χαρά που του φέρνει και δάκρυα, και αισθάνεται να είναι κοντά του ο Θεός, ζεί μια άλλη κατάστασι. Δεν κρατάει για πολύ. Μας δίνει ο Θεός τόσο μόνον όσο να καταλάβουμε την παρουσία του και να μείνη στην καρδιά μας η επιθυμία να είμαστε πάντα μαζί του, και να αναλογιζόμαστε· ότι αν αυτό το σύντομο βίωμα είναι τόσο ευχάριστη κατάστασις, πόσο πιο μεγάλη θα πρέπει να είναι στην βασιλεία του Θεού, στον ουρανό; Είναι σαν να μας δίνει ένα μεζέ από το πλούσιο πνευματικό τραπέζι του, για να καταλάβουμε τι ετοίμασε ο Θεός για τους πιστούς του. Αυτὰ ζουν οι ασκητές και στερούνται τα πάντα με την ελπίδα της αιώνιας βασιλείας του. Αυτά έχουν στον νου τους οι Μάρτυρες και προσπερνούν με υπομονή τους πόνους  από τα βασανιστήρια, διότι τους περιμένει η αιώνια χαρά κοντά στον Θεό.

Το Τριώδιο είναι ο τόπος και ο τρόπος για να ζήσουμε πιο κοντά στον Θεό.  

Κατάνυξις είναι να κλαίς για τις αμαρτίες του και να παρακαλάς τον Θεό να σου συγχωρήση τις αμαρτίες. Να το πω με ένα παράδειγμα· Η συγκίνησις σας είναι γνωστή. Από διάφορες αιτίες έρχεται η συγκίνησις, από μια εορτή, συνάντησι, επίσκεψι σε χώρους ἰερούς ή πολιτιστικούς, από μία είδησι, από συγγενικά μας πρόσωπα, κτλ. Ζούμε μία διαφορετική κατάστασι, και που μας αρέσει.

Και η κατάνυξις είναι μια κατάστασις, θα έλεγα παρόμοια, αλλά δεν έχει την ίδια αιτία και ρίζα. Είναι βίωμα που μας συνδέει με τον Θεό, είναι δώρο του Θεού.

Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει: Κατάνυξις είναι ένας βασανισμός παντοτεινός και συνεχής, που βιάζει τον λογισμό (την σκέψι) του πιστού, να εξετάζη με φόβο και τρόμο τις αμαρτίες του και να τις εξομολογήται στον Θεό με θάρρος μέσα του. Αυτός ο βασανισμός ζητάει να ανάψη μια καυστική φλόγα στην καρδιά του αμαρτωλού να κλαίη για τις αμαρτίες πάντοτε με μεγάλη λύπη και να παρηγοριέται με την ελπίδα της μετανοίας του.

Το Τριώδιο με τα εξαίρετα τροπάρια και την σειρά των εορτών και τα σχετικά αποστολικά και ευαγγελικά αναγνώσματα είναι το πιο κατάλληλο για να μας φέρη στην κατάνυξι.