Τὰ Ἕπτὰ Μυστήρια - Βασιλικής Σ. Βασιλοπούλου

2. ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΧΡΙΣΜΑΤΟΣ

Τὸ μυστήριον τοῦ Χρίσματος εἶναι ἕνα ἐκ τῶν ἑπτὰ μυστηρίων τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας. Εἶναι θεοσύστατος τελετή, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁν βαπτισθεὶςὶ χρίεται ὑπὸ τοῦ ἱερέως μὲ Ἅγιον Μύρον σὲ διάφορα μέρη τοῦ σώματός του, γιὰ νὰ ἐνισχυθῆ καὶ ἁγιασθῆ πνευματικῶς στὴν κατὰ Χριστὸν ζωήν, ἡ ὁποία ἀρχίζει μετὰ τὸ ἱερὸν Βάπτισμα.

Ἄν καὶ τὸ μυστήριον τοῦ Χρίσματος εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένον μὲ τὸ Βάπτισμα, θεωρεῖται ὅμως μυστήριον ἰδιαίτερον, διακεκριμένον καὶ ἀνεξάρτητον, τὸ ὁποῖον ἔχει τὴν ἀρχήν του ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Κύριον, διότι οἱ ἀπόστολοι μετέδιδαν τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στοὺς βαπτισμένους Χριστιανοὺς θέτοντας τὰ χέρια τους στὰ κεφάλια τῶν βαπτιζομένων, ἐνῶ ταυτόχρονα γινόταν ἐπίκλησις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Ἑβρ. στ ́2). Ἐπομένως τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, περὶ τῶν ὁποίων κάνει λόγον ὁ Χριστὸς (Ἰω. ζ ́ 37-39), μετεδίδοντο στοὺς βαπτισμένους ὄχι διὰ τοῦ Βαπτίσματος, ἀλλὰ διὰ τελετῆς ἰδιαιτέρας, διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν, ἡ ὁποία ἐτελεῖτο μετὰ τὴν εὐχὴν καὶ μετὰ τὸ Βάπτισμα. Μαρτυρίαν δὲ ἄμεσον περὶ τοῦ θεοστάτου τοῦ μυστηρίου αὐτοῦ ἀποτελεῖ καὶ ἄλλο χωρίον στὸ βιβλίον τῶν Πράξεων (Πρξ. ιθ ́ 2-6), τὸ ὁποῖον λέγει: «... καὶ εὐρὼν [ὁ Παῦλος] μαθητάς τινας εἶπε πρὸς αὐτούς ̇ εἰ Πνεῦμα Ἅγιον ἐλάβετε πιστεύσαντες; οἱ δὲ εἶπον πρὸς αὐτόν ̇ ἀλλʼ οὐδὲ εἰ Πνεῦμα Ἅγιόν ἐστιν ἠκούσαμεν. Εἶπέ τε πρὸς αὐτούς ̇εἰς τί οὖν ἐβαπτίσθητε; οἱ δὲ εἶπον ̇ εἰς τὸ Ἰωάννου βάπτισμα. Εἶπε δὲ ὁ Παῦλος ̇ Ἰωάννης μὲν ἐβάπτισε βάπτισμα μετανοίας τῷ λαῷ λέγον εἰς τὸν ἐρχόμενον μετʼ αὐτὸν ἵνα πιστεύσωσι, τοῦτʼ ἔστιν εἰς τὸν Ἰησοῦν Χριστόν ̇ἀκούσαντες δὲ ἐβαπτίσθησαν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, καὶ ἐπιθέντας αὐτοῖς τοῦ Παύλου τὰς χεῖρας ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐπʼ αὐτούς». Ἀφοῦ πρῶτα ἐβαπτίσθησαν, ὕστερα διὰ τῆς ἐπιθέσεως (=τοποθετήσεως) τῶν χειρῶν τοῦ Παύλου ἦλθε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἐπʼ αὐτούς. Ἐπίσης μαρτυρίαν περὶ τοῦ Χρίσματος ἀποτελεῖ τὸ χωρίον Β ́ Κορ. α ́ 21-22, ὅπου ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει: «Ὁ δὲ βεβαιῶν ἡμᾶς οὐν ὑμῖν εἰς Χριστὸν καὶ χρίσας ἡμᾶς Θεός, ὁ καὶ σφραγισάμενος ἡμᾶς καὶ δοὺς τὸν ἀρραβῶνα τοῦ Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν».

Τὰ ὡς ἄνω γραφικὰ χωρία ἀρκοῦν, γιὰ νὰ ἐπιβεβαιώσουν τὸ θεοσύστατον τοῦ μυστηρίου τοῦ Χρίσματος, διότι εἶναι φύσει ἀδύνατον οἱ ἀπόστολοι νὰ προέβαιναν σὲ κάποια πρᾶξιν χωρὶςὶ τὴν ἐντολὴν τοῦ Κυρίου καὶ μάλιστα ἀμέσως μετὰ τὴν Πεντηκοστήν. Ἄρα τὸ μυστήριον τοῦ Χρίσματος εἶναι θεοσύστατον καὶ ἰδιαίτερον καὶ τελεῖται ἀμέσως μετὰ τὸ βάπτισμα. Καὶ τὸ μὲν μυστήριον τοῦ Βαπτίσματος ἀποτελεῖ τὴν ἐπίσημη εἴσοδο τοῦ βαπτισθέντος στὴν χριστιανικὴν Ἐκκλησίαν καὶ τοῦ δίνει τὸ δικαίωμα τῆς παραμονῆς του ἐφʼ ὅρου ζωῆς στοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας, ἀπαλλάσσει τοῦτον ἀπὸ τὸ προπατορικὸν ἁμάρτημα, τοῦ δίνει χριστιανικὸν ὄνομα καὶ εἶναι ἀπαραίτητον μέσον σωτηρίας γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Τὸ δὲ μυστήριον τοῦ Χρίσματος εἶναι ἀπαραίτητον καὶ ὑποχρεωτικὸν καὶ μὴ ἐπαναλαμβανόμενον καὶ ἀποτελεῖ τὸ ἐφόδιον καὶ τὸ ἰσχυρὸν μέσον, γιὰ νὰ ξενικήση ὁ βαπτισθεῖς τὴν πνευματικὴν ζωὴν καὶ γιὰ τὴν στερέωσιν τῶν βημάτων του σὲ ὅλον τὸν πνευματικόν του βίον.

Ὁ πνευματικὸς βίος καὶ ὁ ἀγὼν στὸν ὁποῖον εἰσῆλθε μὲ τὸ βάπτισμα ὁ νέος Χριστιανὸς ἔχει ἄμεση ἀνάγκη ἀπὸ τὴν ζωογόνο χάρι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὴν ὁποίαν χάριν λαμβάνει μὲ τὸ μυστήριο τοῦ Χρίσματος. Τὰ χαρίσματα δὲ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατὰ τὸν προφήτην Ἡσαΐαν εἶναι ἑπτά:

«Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας... πνεῦμα φόβου Θεοῦ» (ια ́ 2, 3). Καὶ τὰ μὲν τρία πρῶτα παρέρχονται πρὸς φωτισμὸν τοῦ λογικοῦ, τὰ δὲ ἄλλα τέσσαρα παρέρχονται πρὸς ἐνίσχυσιν τῆς βουλήσεως.

Νὰ σημειώσουμε ὅμως ὅτι ἄν καὶ τὸ μυστήριον τοῦ Χρίσματος εἶναι ὑποχρεωτικὸν καὶ τὰ ἀποτελέσματά του εἶναι ἱερά, ὑπάρχουν καὶ ἄλλα μυστήρια ἄνευ τῶν ὁποίων ἡ σωτηρία εἶναι ἀδύνατη, ὅπως τὰ μυστήρια τοῦ Βαπτίσματος, τῆς Μετανοίας καὶ τῆς Εὐχαριστίας ̇ ἀλλὰ καὶ τὰ ὑπόλοιπα μυστήρια βοηθοῦν «εἰς τελείωσιν τῆς σωτηρίας». Τὸ Χρῖσμα λοιπὸν ἀνήκει εἰς τὴν δευτέραν κατηγορίαν. Ἐὰν παραδείγματος χάριν ἕνας βαπτισμένος δὲν ἐπρόλαβε νὰ λάβη τὸι μυστήριον τοῦ Χρίσματος καὶ ἐν τῷ μεταξὺ πεθάνη, δὲν σημαίνει ὅτι δὲν θὰ σωθῇ.

Αἰσθητὰ σημεῖα τοῦ Χρίσματος εἶναι τέσσερα ̇ α) τὸ Ἅγιον Μύρον (τὸ ὁποῖον περὶ τὸν 5ο αἰῶνα ἀντικατέστησε τὴν ὑπὸ τῶν ἀποστόλων ἤ τῶν ἐπισκόπων ἐπίθεσι τῶν χειρῶν), β) ἡ χρῖσις τῶν διαφόρων μερῶν τοῦ σώματος μὲ τὸ Ἅγιον Μύρον, γ) ἡ κατὰ τὴν χρῖσιν φράσις «σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύματος ἁγίου, ἀμήν», ποὺ λέγει ὁ ἱερεύς, καὶ δ) ἡ εὐχὴ γιὰ νὰ ἀποσταλῆ στὸν νεοφώτιστο τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.

Ἡ μετάδοσις τοῦ Χρίσματος

Ἡ μετάδοσις τοῦ μυστηρίου τοῦ Χρίσματος γίνεται ἀμέσως μετὰ τὸ ἱερὸν Βάπτισμα. Ἡ κανονικὴ σειρὰ τὼν πράξεων ἔχει ὡς ἑξῆς: Μετὰ τὴν βάπτισι ψάλλεται τὸ «Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καὶ ὦν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι», γίνεται ἡ ἀπόμαξις τοῦ νεοφωτίστου, ἀκολούθως ἐνδύεται μὲ τὴν λευκὴν «ἐμφώτιον ἐσθῆτα», κατόπιν λαμβάνει ὁ ἱερεὺς τὸ φιαλίδιον ποὺ περιέχει τὸ Ἅγιον Μύρον καὶ χρίει τὸ νήπιον «ποιῶν τύπον σταυροῦ ἐπὶ τοῦ μετώπου καὶ τῶν ὀφθαλμῶν καὶ τῶν μυκτήρων καὶ τοῦ στόματος καὶ τῶν ὤτων καὶ τοῦ στήθους καὶ τῶν χειρῶν καὶ τῶν ποδῶν λέγων: “Σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύματος Ἁγίου ̇ ἀμήν”» (ἐκ τοῦ Εὐχολογίου). Ἡ φράσις αὐτὴ ἐπαναλαμβάνεται σὲ κάθε χρῖσιν.

Ὡς πρὸς τὸν χρόνον τῆς μεταδόσεως τοῦ μυστηρίου τοῦ Χρίσματος, ὅπως ἀναφέραμε, ἡ Ἐκκλησία μας στηριζόμενη στὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὴν Ἱερὰ Παράδοσι τοποθετεῖ τοῦτο ἀμέσως μετὰ τὸ ἱερὸ Βάπτισμα. Τὸ μαρτυροῦν ἄλλωστε τὰ βασικὰ ἁγιογραφικὰ χωρία τὰ ἀναφερθέντα στὴν ἀρχὴ τοῦ κεφαλαίου.

Καὶ ὁ Τερτυλλιανὸς ἀργότερα μαρτυρεῖ ὅτι «ἐξερχόμενοι ἐκ τοῦ λουτροῦ τοῦ βαπτίσματος χριόμεθα διʼ ἡγιασμένου ἐλαίου, κατὰ τὴν ἀρχαίαν συνήθειαν». Καὶ ὁ 48ος κανὼν τῆς ἐν Λαοδικείᾳ συνόδου λέγει καθαρά: «ὅτι δεῖ τοὺς φωτιζομένους μετὰ τὸ Βάπτισμα χρίεσθαι χρίσματι ἐπουρανίῳ». Πολλὲς δὲ πατερικὲς μαρτυρίες μποροῦν νὰ ἐπιβεβαιώσουν τὴν μετάδοσιν τοῦ μυστηρίου τοῦ Χρίσματος ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα. Ἄλλωστε τὴν πιὸ ἐπίσημη μαρτυρία τῆς μεταδόσεως τοῦ μυστηρίου τὴν ἔχουμε ἀπὸ τὴν βάπτισιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. «Καὶ εὐθέως ἀναβαῖνον ἀπὸ τοῦ ὕδατος εἶδε σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ Πνεῦμα ὡς περιστερὰν καταβαίνον ἐπʼ αὐτόν» (Μαρκ. Α ́ 10).

Ἡ τελετὴ τοῦ καθαγιασμοῦ τοῦ Ἁγίου Μύρου

Ὁ καθαγιασμὸς τοῦ Ἁγίου Μύρου τελεῖται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο κατὰ τὴν θείαν Λειτουργίαν τῆς Μεγάλης Πέμπτης. Ἡ ὔλη δὲ τοῦ Ἁγίου Μύρου κατὰ τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν ἀποτελεῖται ἀπὸ ἔλαιον, οἶνον καὶ σαράντα περίπου ἀρωματικὲς οὐσίες ἀπὸ φυτά, ποὺ συμβολίζουν τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ̇ «ὁ δὲ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πραότης, ὁμόνοια, ἐγκράτεια» (Γαλ. ε ́ 22). Τὸ Ἅγιον Μύρον καθαγιάζεται ὑπὸ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου μαζὶ μὲ τοὺς ἀρχιερεῖς τῆς περὶ αὐτὸν ἱερᾶς συνόδου. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος λαμβάνει τὸ Ἅγιον Μύρον ἐκ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου τιμῆς ἕνεκεν.

Ἄρα Μύρον Ἅγιον ἤ «Μύρον μυστικὸν» καλεῖται τὸ ἀναμεμιγμένο μὲ ἀρωματώδεις οὐσίες ἔλαιον, τὸ ὁποῖον εὐλογεῖται σὲ εἰδικὴ τελετὴ καὶ προορίζεται κυρίως γιὰ τὴν χρῖσι τῶν νεοφωτίστων, ὥστε νὰ μεταδοθοῦν εἰς αὐτοὺς τὰ χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατὰ τὸ μυστήριον τοῦ Χρίσματος.

«ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ»