Τὰ Ἑπτὰ Μυστήρια - Βασιλικής Σ. Βασιλοπούλου

7. ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΕΥΧΕΛΑΙΟΥ

Τὸ μυστήριον τοῦ Εὐχελαίου εἶναι μία μυστηριακὴ πρᾶξις, μὲ τὴν ὁποίαν ἡ Ἐκκλησία δείχνει τὴν ἀγάπη της πρὸς τὸν ἄνθρωπον καὶ τὸ στοργικὸν ἐνδιαφέρον της γιὰ τὴν ψυχικὴ καὶ σωματικὴ ὑγεία του. Εἶναι μία εἰδικὴ τελετουργία, ὅπου τὸ ἔλαιον ἁγιάζεται καὶ μὲ αὐτὸ οἱ ἱερεῖς χρίουν τὰ μέλη τοῦ σώματος τῶν ἀσθενούντων πιστῶν καὶ ἐπικαλοῦνται τὴν θείαν χάριν νὰ θεραπεύση τὶς ἀσθένειες τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος. Ἐπισημαίνουμε ὅτι τὸ Εὐχέλαιον δὲν εἶναι μία ἁπλὴ ἁγιαστικὴ τελετή, ἀλλὰ ἕνα ἀπὸ τὰ ἑπτὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μὲ σκοπὸν ἰδιαιτέρως θεραπευτικὸν καὶ ὄχι ἁπλῶς ἁγιαστικόν˙ ἐπομένως δὲν πρέπει νὰ γίνεται σύγχυσις τοῦ Εὐχελαίου μὲ τὸν ἀγιασμὸν καὶ νὰ τελῆται στὶς οἰκογένειες, μόνον καὶ μόνον «γιὰ νὰ πάρουν ἁγιασμὸ καὶ εὐλογία γιὰ τὸ καλό»˙ οὔτε νὰ γίνεται κατάχρησίς του ἄνευ λόγου˙ εἶναι ἴσως ὀρθότερον ὡς μυστήριον νὰ προτιμᾶται ἡ τέλεσίς του εἰς τοὺς ναούς.

Τὸ ἱερὸν Εὐχέλαιον συνηθίζεται σήμερον νὰ τελῆται κάθε Μεγάλη Τετάρτη στοὺς ναούς, ὥστε νὰ προετοιμασθοῦν οἱ πιστοὶ καλύτερα, γιὰ νὰ ἑορτάσουν ἐπαξίως τὸ ἅγιον Πάσχα, ποὺ εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν ἑορτῶν. Βεβαίως ἔτσι συντελεῖ τὸ μυστήριον τοῦ Εὐχελαίου στὴν ἔξαρσι καὶ τῆς ἐπομένης ἡμέρας, διότι ἡ Μεγάλη Πέμπτη εἶναι πολὺ σημαντική, γιατὶ τὴν ἡμέρα αὐτὴ ἔλαβε χώραν ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος, δηλαδὴ τελέσθηκε καὶ παραδόθηκε τὸ Πάσχα πρὶν ἀπὸ τὸ Πάσχα, ἡ πρώτη θεία Εὐχαριστία.

Τὸ μυστήριον τοῦ Εὐχελαίου τελεῖται καὶ στὸ σπίτι κάθε Χριστιανοῦ, ποὺ τὸ ἔχει ἀνάγκην καὶ πσιτεύει στὴν δύναμί του. Ὅταν μία οἰκογένεια ἔχῃ κάποιο μέλος της ἄρρωστον, καλεῖ τὸν πνευματικὸν γιατρόν, ποὺ μέσῳ τοῦ μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου ζητᾶ βοήθειαν ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Θεόν. Ἔτσι ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ μυστηρίου αὐτοῦ ἐνεργεῖ ὑπὲρ τοῦ ἀρρώστου καὶ ὑπὲρ τῶν πιστῶν, ποὺ ζητοῦν τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν ὑγεία τους τὴν σωματικὴ καὶ τὴν ψυχική.

Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὡς μέσον τῆς χάριτος διὰ τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν γιὰ ὅλους τοὺς πιστοὺς μετὰ τὸ Βάπτισμα συνέστησε τὸ ἱερὸν Μυστήριον τῆς Μετανοίας καὶ τῆς Ἐξομολογήσεως σὲ συνδυασμὸ μετὰ τῆς θείας Εὐχαριστίας, ἡ ὁποία τρέφει τὸν πιστὸν διὰ τῆς θείας τροφῆς καὶ τὸν συνδέει μὲ τὴν πηγὴ τῆς χάριτος καὶ τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ὁ Κύριος ἐπίσης ηὐδόκησε καὶ συνέστησε στοὺς μαθητές του καὶ ἀποστόλους του νὰ συστήσουν καὶ αὐτοὶ στὴν Ἐκκλησίαν καὶ ἰδιαίτερον μέσον τῆς ἰαματικῆς ἐπενεργείας ἐπὶ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, τὸ ἱερὸν μυστήριον τοῦ Εὐχελαίου, διότι διὰ τῆς χρίσεως τοῦ ἁγιασμένου ἐλαίου καὶ διὰ τῶν εὐχῶν ὁλοκληρώνεται ἀποτελεσματικὰ ἡ μετάνοια τοῦ πιστοῦ, ἡ συγχώρησι τῶν ἁμαρτιῶν του καὶ ἡ ἀντιμετώπισι τῶν ἐκ τῆς ἁμαρτίας σωματικῶν ἀσθενειῶν του, ἐφόσον ὁ Θεὸς κρίνει τοῦτο συμφέρον διὰ τὸν ἀσθενοῦντα πιστόν.

Στὸ κατὰ Μᾶρκον εὐαγγέλιον (στ΄12-13) ὑπάρχει μαρτυρία περὶ χρήσεως τοῦ ἐλαίου ὡς ἰαματικοῦ μέσου: «Ἐξελθόντες ἐκήρυξαν ἵνα μετανοῶσι καὶ δαιμόνια πολλὰ ἐξέβαλλον καὶ ἤλειφον ἐλαίῳ πολλοὺς ἀρρώστους καὶ ἐθεράπευον». Ἐδῶ φαίνεται καθαρὰ ἡ θεραπεία τῶν ἀρρώστων διὰ τῆς χρίσεως μὲ ἔλαιον˙ μὲ αὐτὴν τὴν πρᾶξιν τῶν μαθητῶν ἐδίδετο εἰδικὴ θεραπευτικὴ χάρις στοὺς πάσχοντας.

Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ ἀδελφόθεος στὴν καθολικὴ ἐπιστολή του γράφει: «Ἀσθενεῖ τις ἐν ἡμῖν; Προσκαλεσάσθω τοὺς πρεσβυτέρους τῆς ἐκκλησίας, καὶ προσευξάσθωσαν ἐπʼ αὐτὸν ἀλείψαντες αὐτὸν ἐλαίῳ ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Κυρίου˙ καὶ ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως σώσει τὸν κάμνοντα, καὶ ἐγερεῖ αὐτὸν ὁ Κύριος˙ κἄν ἁμαρτίας ἤ πεποιηκώς, ἀφεθήσεται αὐτῷ» (Ἰακ. ε΄ 14-15). Ἐδῶ λοιπὸν βλέπουμε τὴν δύναμιν ποὺ ἔχει τὸ μυστήριον τοῦτο˙ ἡ θεία χάρις ἐνεργεῖ μέσῳ τοῦ ἁγιασμένου ἐλαίου καὶ θεραπεύει τὶς ἀσθένειες ἀλλὰ καὶ τὶς ἁμαρτίες, ἀρκεῖ νὰ τὸ ζητήσουν οἱ Χριστιανοὶ μὲ εἰλικρινῆ πίστι ἀπὸ τὸν Θεὸν καὶ πλήρη μετάνοια.

Τὰ πιὸ αἰσθητὰ σημεῖα τοῦ μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου εἶναι τρία˙ α) τὸ ἁγιασμένον ἔλαιον, β) ἡ ἐπάλειψις μὲ αὐτὸ τῶν μελῶν τοῦ σώματος, καὶ γ) ἡ εὐχὴ τῆς χρίσεως. Μὲ τὸ μυστήριον αὐτὸ μεταδίδεται ἡ θεία χάρις, ἡ ὁποία σύμφωνα μὲ τοὺς ἁγίους Συμεὼν Θεσσαλονίκης, Νικόδημο Ἁγιορείτην καὶ Νεκτάριον Πενταπόλεως παρέχει ἄφεσι τῶν ἁμαρτιῶν ἀφʼ ἑνὸς καὶ θεραπεία τῆς νόσου ἀφʼ ἑτέρου. Ὅλες οἱ μαρτυρίες δείχνουν ὅτι τὸ Εὐχέλαιον πρέπει νὰ συνδυάζεται μὲ τὸ μυστήριον τῆς Μετανοίας καὶ Ἐξομολογήσεως. Βεβαίως τὸ Εὐχέλαιον δὲν ἀντικαθιστᾶ οὔτε καταργεῖ τὴν Ἐξομολόγησιν, ἀλλʼ ἀντιθέτως τὴν συμπληρώνει, ἐνισχύει δὲ καὶ ἐπαυξάνει τὰ ἀποτελέσματα τῆς εἰλικρινοῦς Μετανοίας. Καὶ ἐδῶ βλέπουμε τὴν θαυμαστὴ ἑνότητα ὅλων τῶν μυστηρίων μεταξύ τους.

Πῶς γίνεται τὸ Εὐχέλαιον

Ὅπως ξέρουμε, ὑπάρχει ἡ παλαιὰ συνήθεια τὸ ἱερὸν Εὐχέλαιον νὰ τελῆται μὲ ἑπτὰ ἱερεῖς, καὶ αὐτὸ παλαιότερα ἐτηρεῖτο κάπως σχολαστικά. Ὅμως ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει χαρακτηριστικὰ ὅτι, «ἄν ἕνας ἱερεὺς μόνος ἐκτελῇ ὅλα τὰ ἄλλα μυστήρια καὶ τὰ μείζονα τοῦ Εὐχελαίου, διατί καὶ μόνος δὲν δύναται νὰ ἐκτελέση τὸ θείον Εὐχέλαιον;» (Πηδάλιον, σελὶς 470, ὑποσημ. 3). Ἐπειδὴ δὲν εἶναι εὔκολον νὰ βρεθοῦν πολλοὶ ἱερεῖς, γιʼ αὐτὸ σήμερα τὸ μυστήριον τελεῖται συχνὰ ἀπὸ ἕναν μόνον ἱερέα, τὸν ὁποῖον καλοῦμε στὸ σπίτι (ἐνίοτε μαζὶ μὲ ἕναν ψάλτη). Γιὰ τὴν τέλεσι δὲ τοῦ εὐχελαίου χρειάζεται νὰ ἔχουμε στὸ σπίτι ἕνα σκεῦος (βαθὺ πιάτο ἤ κάτι παρόμοιο) μὲ ἀλεῦρι, ἑπτὰ κεριά, ἕνα ἕως ἑπτὰ βαμβακάκια (ἀνάλογα μὲ τὸν ἀριθμὸ τῶν ἱερέων ποὺ συμμετέχουν), ἕνα καντήλι ἀναμμένο, λιβάνι καὶ μίαν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ.

Στὴν τέλεσι τοῦ μυστηρίου διαβάζονται «ἑπτὰ ἀπόστολοι καὶ ἑπτὰ εὐαγγέλια», δηλαδὴ ἑπτὰ περικοπὲς ἀπὸ τὶς ἐπιστολὲς τῶν ἀποστόλων καὶ ἑπτὰ περικοπὲς ἀπὸ τὰ εὐαγγέλια. Ὅλα ἀπὸ ἑπτά, διότι ὁ ἀριθμὸς ἑπτὰ στὴν ἁγία Γραφὴ σημαίνει τὴν πληρότητα, τὸ ὅλον, ὅλον δηλαδὴ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, ὅλην τὴν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅταν λέγεται τὸ εὐαγγέλιον ἤ ἡ εἰδικὴ συγχωρητικὴ εὐχὴ στὸ τέλος τοῦ Εὐχελαίου, οἱ πιστοὶ συνηθίζουν νὰ γονατίζουν. Ὁ δὲ ἱερεὺς μετὰ τὴν εἰδικὴν αἴτησιν «ὑπὲρ τοῦ εὐλογηθῆναι τὸ ἔλαιον τοῦτο, τῆ δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ καὶ ἐπιφοιτήσει τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», δέεται καὶ ὑπὲρ τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς ἐπισκέψεως αὐτοῦ καὶ «ὑπὲρ τοῦ ἐλθεῖν ἐπʼ αὐτὸν τὴν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Καὶ ἀφοῦ τελειώση αὐτὴν τὴν δέησιν, μὲ ἁγιασμένο πιὰ ἔλαιον καὶ ἕνα βαμβάκι χρίει τοὺς πιστοὺς στὸ μέτωπον, στὰ μάγουλα καὶ τὴν σιαγόνα, ἀκόμη χρίει τὰ χέρια (παλάμες) ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν «ἵνα τῶν φαύλων ἀπέχεσθαι κακῶν». Καὶ κάθε φορὰ ποὺ χρίει τοὺς πιστοὺς ὁ ἱερεὺς λέγει: «Χρίεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ ἔλαιον ἀγαλλιάσεως εἰς ἴασιν ψυχῆς καὶ σώματος». Αὐτὴ ἡ χρίσις, σύμφωνα μὲ παλαιὰ παράδοσι, ἐπαναλαμβάνεται ἑπτὰ φορές, ἄν συμμετέχουν ἑπτὰ ἱερεῖς˙ μία φορὰ ὑπὸ ἑκάστου ἱερέως ὕστερα ἀπὸ κάθε εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα. Διὰ τοῦ ἡγιασμένου ἐλαίου διέρχεται ἡ θεία χάρις καὶ ὁ ἱερεὺς δέεται: «Κύριε, ὁ ἐν τῷ ἐλέει καὶ τοῖς οἰκτιρμοῖς σου ἰώμενος τὰ συντρίμματα τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων ἡμῶν, αὐτός, Δέσποτα, ἁγίασον τὸ ἔλαιον τοῦτο, ὥστε γενέσθαι τοῖς χριομένοις ἐξ αὐτοῦ εἰς θεραπείαν καὶ ἀπαλλαγὴν παντὸς πάθους, μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος καὶ παντὸς κακοῦ». Ἐπίσης ὁ ἱερεὺς εὔχεται λέγοντας: «Γένοιτο, Κύριε, τὸ ἔλαιον τοῦτο ἔλαιον ἀγαλλιάσεως, ἔλαιον ἁγιασμοῦ, ἔνδυμα βασιλικόν, θώραξ δυνάμεως, πάσης διαβολικῆς ἐνεργείας ἀποτρόπαιον, σφραγὶς ἀνεπιβούλευτος, ἀγαλλίαμα καρδίας, εὐφροσύνη αἰώνιος, ἵνα καὶ ἐν τούτῳ οἱ χριόμενοι τῷ τῆς ἀναγεννήσεως ἐλαίῳ φοβεροὶ ὦσιν ὑπεναντίοις καὶ λάμψωσιν ἐν ταῖς λαμπρότησι τῶν ἁγίων σου μὴ ἔχοντες σπῖλον ἤ ρυτίδα καὶ εἰσδεχθῶσιν εἰς τοὺς αἰωνίους σου ἀναπαύσεως καὶ δέξωνται τὸ βραβεῖον τῆς ἄνω κλήσεως».

Στὸ μυστήριον τοῦ Εὐχελαίου πρέπει νὰ διαβάζεται πλήρης ἡ ἀκολουθία μὲ ὅλες τὶς εὐχές, ὅπως μᾶς ἔχουν παραδοθῆ μέχρι σήμερα, γιατὶ τότε ὠφελοῦνται οἱ πιστοὶ ποὺ ζητοῦν ἀπὸ τὸν ἱερέα νὰ τελέση τὸ ἱερὸν αὐτὸ μυστήριον γιὰ τὴν θεραπείαν τῶν ἀσθενειῶν ψυχῆς καὶ σώματος, γιατὶ πάντοτε ἡ εὐχὴ τῆς πίστεως εἰσακούεται καὶ παρέχεται διὰ τοῦ ἱεροῦ Εὐχελαίου εἰς τὸν εἰλικρινῶς μετανοήσαντα ἡ ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν.

Τὸ ἀλεῦρι

Τὸ ἀλεῦρι ποὺ χρησιμοποιεῖται κατὰ τὴν τέλεσι τοῦ ἱεροῦ Εὐχελαίου χρησιμοποιεῖται ὕστερα γιὰ νὰ παρασκευασθῆ πρόσφορον, τὸ ὁποῖον θὰ προσφερθῆ στὴν Ἐκκλησία, ὅπου θὰ μεταβληθῆ σὲ Σώμα Χριστοῦ κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Λειτουργίας. Καὶ οἱ πιστοὶ ποὺ ἔκαναν τὸ Εὐχέλαιο πρέπει νὰ ἐκκλησιασθοῦν καὶ νὰ μεταλάβουν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Αὐτὴ ἡ παράδοσι, ὅπου τηρεῖται, πρέπει νὰ ἐνισχυθῆ καὶ νὰ διαδοθῆ, διότι ἀπηχεῖ τὴν ἀρχαία συνήθεια τῆς Ἐκκλησίας νὰ τελῆται τὸ Εὐχέλαιον σὲ συνάρτησι μὲ τὴν συμμετοχὴ τῶν ἀσθενούντων στὴν Θεία Εὐχαριστία.

«ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ»