Τὰ Ἑπτὰ Μυστήρια - Βασιλικής Σ. Βασιλοπούλου

5. ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ ΤΗΣ ΙΕΡΩΣΥΝΗΣ

(ἤ Χειροτονίας)

Τὸ μυστήριον τῆς Ἱερωσύνης ἔχει τὴν σύστασιν ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν Θεὸν καὶ εἶναι νομοθετημένον ἀπὸ τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Εἶναι τὸ μυστήριον κατὰ τὸ ὁποῖον διὰ τῆς ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν τοῦ ἐπισκόπου ἐπὶ τοῦ χειροτονημένου μετὰ εἰδικῆς προσευχῆς κατέρχεται ἡ θεία χάρις ἐπʼ αὐτοῦ καὶ τὸν καθιστᾶ ἄξιον λειτουργὸν τῆς ἐκκλησίας. Ὅπως εἴπαμε καὶ στὸν πρόλογο αὐτοῦ τοῦ βιβλίου, τὸ παρὸν μυστήριον τῆς Χειροτονίας εἶναι τὸ μόνον ποὺ τελεῖται ἀποκλειστικὰ ἀπὸ τὸν ἐπίσκοπο, ἐνῶ τὰ ὑπόλοιπα ἕξι μπορεῖ νὰ τὰ τελέση εἴτε ὁ ἐπίσκοπος εἴτε ὁ πρεσβύτερος˙ ὁ διάκονος δὲν ἔχει ἐξουσίαν νὰ τελέση κανένα μυστήριο. Ἐπίσης ἡ χειροτονία τελείται πάντοτε ἐν μέσῳ Θείας Λειτουργίας, ὁ δὲ χειροτονούμενος δὲν μπορεῖ ἀπὸ λαϊκὸς νὰ χειροτονηθῆ ἀπευθείας ἐπίσκοπος, ἀλλὰ πρέπει νὰ διέλθη ὅλους τοὺς βαθμοὺς τῆς Ἱερωσύνης μὲ τὴν σειράν, ἔστω καὶ ἐντὸς συντόμου χρονικοῦ διαστήματος˙ δηλαδὴ πρέπει νὰ χειροθετηθῆ ὑποδιάκονος καὶ ἐν συνεχείᾳ νὰ χειροτονηθῆ διάκονος, σὲ ἄλλη ἡμέρα νὰ χειροτονηθῆ πρεσβύτερος καὶ σὲ ἄλλη ἐπίσκοπος.

Γιὰ νὰ ἀξιωθῆ κάποιος νὰ εἰσέλθη στοὺς κόλπους τῆς Ἱερωσύνης θὰ πρέπει νὰ γνωρίζη καλὰ τὸν δρόμο ποὺ ὁδηγεῖ στὴν θέωσι. Θὰ πρέπει νὰ ἔχη πνευματικὴ καλλιέργεια, δυνατὴ θέλησι καὶ θεϊκὴ ἐπιθυμία˙ νὰ εἶναι ἀληθινὸς Χριστιανὸς καὶ ὄχι ψεύτικος˙ νὰ εἶναι ταπεινός, ἀφιλάργυρος καὶ νὰ ἔχη ἐσωτερικὴν κλῆσιν πρὸς τὸ μεγάλον αὐτὸ λειτούργημα, διότι ἡ Ἱερωσύνη δὲν εἶναι ἐπάγγελμα. Εἶναι μυστήριον καὶ μάλιστα ἀναγκαῖον γιὰ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὸν ἁγιασμὸ τῶν πιστῶν. Τὸ μυστήριον τῆς ἱερωσύνης εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεσι γιὰ ὅλα τὰ ἄλλα μυστήρια, διότι χωρὶς τὴν Ἱερωσύνη δὲν μπορεῖ νὰ τελεσθῆ κανένα ἀπὸ αὐτά, οὔτε τὸ μυστήριον τοῦ Βαπτίσματος οὔτε τοῦ Χρίσματος οὔτε τοῦ Εὐχελαίου οὔτε τῆς Θείας Ευχαριστίας οὔτε τοῦ Γάμου.

Ἡ θεία χάρις καθιστᾶ τὸν κληρικὸν ἄξιον λειτουργὸν τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε νὰ ἐπιτελῆ ὅλα τὰ μυστήρια καὶ νὰ μεταδίδη καὶ σὲ ἄλλους τὴν θείαν χάριν τὴν ὁποίαν ἔλαβε κατὰ τὴν χειροτονίαν. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὅταν ἔλεγε στοὺς ψαρᾶδες, «ἀκολουθῆστε με καὶ θὰ σᾶς κάνω ἀλιεῖς ἀνθρώπων» (Ματθ. δ΄ 19), ἔδιδε τὴν ὑπόσχεσιν ὅτι θὰ τοὺς ἀνεδείκνυε. Ἔτσι ὅταν ἐξέλεξε τοὺς δώδεκα μαθητές του, τοὺς ὠνόμασε ἀποστόλους καὶ ἔδωκε σʼ αὐτοὺς ἐντολὲς εἰδικές, τὶς ὁποῖες θὰ τηροῦσαν στὸ ἀποστολικό τους ἔργο. Μετὰ δὲ τὴν Ἀνάστασίν Του ἔστειλε σʼ αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καὶ τοὺς παρεχώρησε τὴν ἐξουσίαν τοῦ «δεσμεῖν καὶ λύειν» τὶς ἁμαρτίες, δηλαδὴ μετεβίβασε στοὺς ἀποστόλους τὴν ἀποστολὴν τὴν ὁποίαν εἶχεν ὁ ἴδιος, ὅταν τὸν ἔστειλε ὁ Πατέρας του στὴν γῆ. Μὲ ἄλλα λόγια τοὺς ἔστειλε μὲ τὸ Ἁγιον Πνεῦμα δύναμιν καὶ ἰσχὺν καὶ τοὺς ἔδωσε ἐντολὴ νὰ γίνουν συνεχιστές Του καὶ τοὺς ὑποσχέθηκε ὅτι θὰ εἶναι μαζί τους «πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος» (Ματθ. κη΄ 20). Ἀκόμη μετὰ τὴν Ἀνάστασίν Του ὁ Κύριος εἶπε στοὺς μαθητές Του: «Καθὼς ἀπέσταλκέ με ὁ Πατήρ, κἀγὼ πέμπω ὑμᾶς... Λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον˙ ἄν τινων ἀφῆτε τὰς ἁμαρτίας, ἀφιένται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται» (Ἰω κ΄ 21-23). Ὁ Ἰησοῦς λοιπὸν μὲ αὐτὰ τὰ λόγια ἐθέσπισε τὸ μυστήριον τῆς Ἱερωσύνης καὶ μετέδωσε τὴν ἐξουσίαν καὶ τὴν χάριν, ποὺ εἶχε λάβει ἀπʼ τὸν Πατέρα Του στοὺς ἀποστόλους, τοὺς ὁποίους ἄφησεν ὡς συνεχιστὰς τοῦ ἔργου Του νὰ διδάσκουν, νὰ κηρύττουν τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ διοικοῦν τὴν Ἐκκλησίαν. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέγει: «οὐχ ἑαυτῷ τις λαμβάνει τὴν τιμήν, ἀλλὰ καλούμενος ὑπὸ τοῦ Θεοῦ» (Ἑβρ. ε΄ 4). Ἐδῶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος δικαιολογεῖται ὅτι δὲν ἦλθε στὸ κήρυγμα ἀπὸ δική του θέλησι, ἀλλὰ προσεκλήθη ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὡς δοῦλος καὶ ὡς ἀπόστολος νὰ κηρύξη τὸ Εὐαγγέλιον˙ «πῶς δὲ κηρύξουσιν, ἐὰν μὴ ἀποσταλῶσιν;» (Ρωμ. ι΄ 15).

Αἰσθητὰ σημεῖα τοῦ μυστηρίου τῆς Ἱερωσύνης εἶναι δύο˙ α) ἡ ἐπίθεσις (=τοποθέτησις) τῶν χειρῶν τοῦ ἐπισκόπου στὴν κεφαλὴ τοῦ χειροτονουμένου, καὶ β) ἡ εὐχὴ τῆς χειροτονίας. Μὲ τὴν χάρι ποὺ μεταδίδεται διὰ τοῦ μυστηρίου ὁ χειροτονούμενος ἀποκτᾶ τὴν πνευματικὴ ἐξουσία καὶ τὴν ἱκανότητα νὰ ἐπιτελῆ τὰ ἱερατικά του καθήκοντα.

Βαθμοὶ Ἱερωσύνης

Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία οἱ βαθμοὶ τῆς Ἱερωσύνης εἶναι τρεῖς: τοῦ διακόνου (πρῶτος βαθμός), τοῦ πρεσβυτέρου (δεύτερος βαθμὸς) καὶ τοῦ ἐπισκόπου (τρίτος καὶ τέλειος βαθμός). Ἀναφέρουμε τοὺς τρεῖς βαθμοὺς τῆς ἱερωσύνης, διότι ὑπάρχουν καὶ ἄλλες διαβαθμίσεις, οἱ ὁποῖες δὲν ἀποτελοῦν ξεχωριστοὺς βαθμοὺς ἱερωσύνης. Γιὰ παράδειγμα ὑπάρχει ὁ τίτλος τοῦ ὑποδιακόνου, ποὺ εἶναι μία περίοδος δοκιμασίας γιὰ τὸν ὑποψήφιον διάκονον. Ὑπάρχει ἐπίσης τὸ «ὀφφίκιον» (τιμητικὸς τίτλος) τοῦ ἀρχιμανδρίτου, ποὺ δίδεται σὲ ἀγάμους κληρικοὺς καὶ ἀπηχεῖ τὸν τίτλον τῶν ἡγουμένων τῶν μοναστηριῶν, γιʼ αὐτὸ καὶ λέγεται ἀρχιμανδρίτης (ἀρχηγὸς μάνδρας). Ἐπίσης ὑπάρχουν οἱ τίτλοι τοῦ ἀρχιεπισκόπου καὶ τοῦ πατριάρχου, ποὺ δὲν ἀποτελοῦν ἰδιαίτερες διαβαθμίσεις τῆς Ἱερωσύνης, ἀλλὰ τίτλον διοικητικόν, γιὰ τὴν διοίκησιν τῆς ἐκκλησίας. Τόσον ὁ ἀρχιεπίσκοπος ὅσον καὶ ὁ πατριάρχης εἶναι ἰσόβαθμοι καὶ προΐστανται στὴν σύνοδο τῆς τοπικῆς ἐκκλησίας καὶ λέγονται πρῶτοι μεταξὺ ἴσων.

Ἡ Ἱερωσύνη, ὅπως προαναφέραμε, ὡς θεοσύστατον μυστήριον πηγάζει ἀπὸ τὴν ὑπερθαύμαστη ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, κατὰ τὴν ὁποίαν ἱδρύθη ἡ Ἐκκλησία μὲ τὴν ἐπιφοίτησιν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τοὺς δώδεκα ἀποστόλους. Ἐκεῖνοι μετέδωσαν τὴν Ἱερωσύνη κατὰ διαδοχὴν μέχρι σήμερα, καὶ γιʼ αὐτὸ ἡ ἐγκυρότης τῆς Ἱερωσύνης μὲ τὴν καθιέρωσιν διακόνων, πρεσβυτέρων καὶ ἐπισκόπων στὶς κατὰ τόπους ἐκκλησίες ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ἀδιάκοπη καὶ συνεχῆ ἀποστολικὴ διαδοχή.

Ἡ κατάρτισις τῶν κληρικῶν

Ὁ καταρτισμένος κληρικὸς ποὺ ζῆ μὲ εὐπρέπειαν εἶναι μία ἐκ τῶν μεγαλυτέρων ἐγγυήσεων γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικήν μας ἀναγέννησιν καὶ γενικὰ γιὰ τὴν ἀποστολήν του στὸ ποίμνιό του. Τὸ κάλεσμα ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας ἑνὸς καλοῦ Χριστιανοῦ νὰ πάρη τὸν δρόμο τῆς Ἱερωσύνης, γιὰ νὰ φέρη καλὰ ἀποτελέσματα, πρέπει νὰ συνοδεύεται καὶ ἀπὸ ἐσωτερικὴν κλῆσιν αὐτοῦ, διότι ἀπαιτεῖται ἡ ἀκριβὴς ἐπίγνωσις τῶν εὐθυνῶν τοῦ ἱεροῦ ἔργου ποὺ ἀναλαμβάνει, καὶ πρέπει νὰ ἐργασθῆ σὲ ὅλην του τὴν ζωὴ πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ μὲ τὸ δικό του παράδειγμα νὰ φέρη κοντὰ στὴν Ἐκκλησία πιὸ πολλὲς ψυχὲς καὶ νὰ τὶς σώση. Τὰ χαρακτηριστικὰ δὲ τῆς ἐσωτερικῆς κλήσεως εἶναι ἡ πίστις καὶ ἡ ἀγάπη στὸν Ἰησοῦν Χριστόν (Ρωμ. η΄ 35). Σὲ πολλὰ χωρία ἡ Ἁγία Γραφὴ διδάσκει τὴν κλῆσιν ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας. Στὴν Παλαιὰν Διαθήκην ὁ Θεὸς καλεῖ τὸν Μωυσῆν καὶ τοὺς προφῆτες, στὴν Καινὴν Διαθήκην ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ἐκλέγει τοὺς ἀποστόλους (Λουκ, στ΄ 12-16), οἱ δὲ ἀπόστολοι ἐκλέγουν τὸν Ματθίαν (Πράξ. α΄ 24-26).

Ἀλλὰ καὶ ἡ ἐσωτερικὴ κλῆσις, ποὺ ἔχει ὁ πιστὸς ποὺ θὰ ἀκολουθήση τὸν δρόμο τῆς Ἱερωσύνης ἔχει μεγάλην ἀξίαν καὶ χρησιμότητα καὶ γιὰ τὸν ἱερωμένον καὶ γιὰ τὴν Ἐκκλησίαν. Ὁ καλὸς ποιμὴν γίνεται ἄγγελος χαρᾶς, εἰρήνης καὶ εὐημερίας στὸ ποίμνιό του, ἐνῷ ὁ προσερχόμενος στὴν Ἱερωσύνην παρακινούμενος ἀπὸ ταπεινὰ κίνητρα, δὲν αἰσθάνεται τὴν εὐθύνην ποὺ ἔχει γιὰ τὸ ποίμνιό του, ἀλλὰ μοιάζει μὲ τὸν μισθωτόν, τὸν ὁποῖον περιγράφει ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός (Ἰω. ι΄ 12). Ὁ ἄνευ κλήσεως ἱερωμένος δὲν θὰ ἐνδιαφερθῆ γιὰ τὸ ποιμαντικόν του ἔργον καὶ γίνεται πέτρα σκανδάλου (Α΄ Πέτρου β΄ 7).

Οἱ καλοὶ σημερινοὶ κληρικοί, ποὺ δὲν εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ περάσουν ἀπʼ τὰ κολαστήρια τῆς ἐποχῆς τῶν διωγμῶν, ἀλλὰ εἶναι ἐλεύθεροι νὰ πιστεύουν καὶ νὰ κηρύττουν τὴν ὀρθόδοξη πίστι μας, εἶναι ἀνάγκη νὰ στραφοῦν πρὸς τοὺς νέους, καὶ ἀφοῦ τοὺς περιβάλουν μὲ περισσὴ ἀγάπη, νὰ τοὺς διδάξουν τὴν ὀρθόδοξη πίστι ὥστε νὰ μάθουν καὶ οἱ σημερινοὶ νέοι νὰ ἀπαντοῦν πρὸς τὶς δελεαστικὲς προτάσεις τῶν ἀντιχρίστων προβάλλοντας τὰ ὀρθόδοξα δόγματα˙ διότι ἀκόμη καὶ σήμερα, ποὺ ὁ δρόμος τῆς πίστεώς μας εἶναι ἐλεύθερος, ἡ πλάνη μερικῶν ἀνθρώπων ζητᾶ νὰ ἀφανίση τὴν ἀλήθεια, καὶ ἡ ἀπιστία μαίνεται ἐναντίον τῆς πίστεως. Τὸ σκοτάδι μισεῖ τὸ φῶς. Οἱ ἐχθροὶ τῆς ἀλήθειας ἀγωνίζονται μὲ δολερὲς ὑποσχέσεις νὰ ρίξουν τοὺς πιστοὺς στὴν ἄβυσσο τῆς ἀρνήσεως τοῦ ἐκκλησιασμοῦ καὶ στὴν λατρεία τῶν δαιμόνων. Οἱ κληρικοὶ λοιπὸν ἔχουν τὸν λόγον. Ἀφοῦ ὁ μεγάλος Θεὸς τοὺς ἔκανε ἄξιους νὰ ἀνεβοῦν στὸ βῆμα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἄς σπείρουν ἀπὸ ἐκεῖ τὰ διδάγματα τῆς ὀρθῆς πίστεως καὶ τῆς εὐσεβείας διαλύοντας τὴν ὀμίχλην τῶν ἀντιχρίστων αἱρέσεων, ἀκόμη καὶ σήμερα στὸν εἰκοστὸν πρῶτον αἰώνα.

Πολύτιμη καὶ σοφὴ διδασκαλία περὶ Ἱερωσύνης, χρήσιμη ὄχι μόνο γιὰ τοὺς κληρικούς, ἀλλὰ καὶ γιὰ τοὺς λαϊκοὺς μᾶς προσφέρει ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς στὴν Γ΄ Διδαχή του. Ἄς προσέξουμε τὰ φωτισμένα λόγια του, ὥστε νὰ ὠφεληθοῦμε ὅλοι μας ψυχικὰ ἀπὸ τὸ ἀπόσπασμα ποὺ παραθέτουμε ἐυθὺς ἀμέσως.

«... Σᾶς παρακαλῶ, ἅγιοι ἱερεῖς, καὶ σᾶς παραγγέλλω νὰ φροντίσετε διὰ τοὺς κοσμικοὺς (=λαϊκοὺς) πῶς νὰ σωθῶσι καὶ ἐκεῖνοι καὶ σεῖς. Ὁμοίως πάλιν οἱ κοσμικοὶ (=λαϊκοί, ὅσοι δὲν ἔχουν Ἱερωσύνη) νὰ τιμᾶτε τοὺς ἱερεῖς σας˙ καὶ ἄν τύχῃ ἕνας ἱερέας καὶ ἕνας βασιλεύς, τὸν ἱερέα νὰ προτιμήσῃς˙ καὶ ἄν τύχῃ ἕνας ἱερεὺς καὶ ἕνας ἄγγελος, τὸν ἱερέα νὰ προτιμήσῃς, διότι ὁ ἱερεὺς εἶναι ἀνώτερος ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους. Ὁ δὲ ἱερεὺς ὁποὺ θέλει τὸ καλόν του νὰ διαβάσῃ τὸν νόμον (τοῦ Εὐαγγελίου), νὰ καταλάβῃ τὸ χρέος του. Διὰ τοὺς ἁγίους ἱερεῖς δὲν ἔχω νὰ σᾶς πῶ τίποτε. Ἐγὼ ἔχω χρέος, ὅταν ἀπαντήσω ἱερέα, νὰ σκύψω νὰ τοῦ φιλήσω τὰ χέρια καὶ νὰ τὸν παρακαλέσω νὰ παρακαλῇ τὸν Θεὸν διὰ τὰς ἁμαρτίας μου. Διότι ὅλος ὁ κόσμος νὰ παρακαλέσῃ τὸν Θεὸν δὲν δύνανται νὰ τελειώσουν τὰ Ἄχραντα Μυστήρια, καὶ ἕνας ἱερεύς, ἔστω καὶ ἁμαρτωλός, δύναται μὲ τὴν χάριν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ τὰ τελειώσῃ. Λέγω μόνον ὅτι ὅστις θέλει νὰ γίνῃ ἱερεύς, πρέπει νὰ εἶναι καθαρὸς ὡς ἄγγελος˙ νὰ ἠξεύρῃ γράμματα, γιὰ νὰ ἐξηγῇ τὸ ἅγιον Εὐαγγέλιον. Καὶ ὅταν γίνῃ 30 χρονῶν καὶ τὸν παρακαλέσουν οἱ κοσμικοὶ (=ὁ λαὸς τῆς ἐνορίας) καὶ ὁ δεσπότης (=ἐπίσκοπος), τότε νὰ γίνεται ἱερεύς, χωρὶς νὰ δώσῃ χρήματα. Καὶ νὰ κατοικῇ πλησίον εἰς τὴν ἐκκλησίαν, ὅποιαν ὤραν τὸν ζητήσουν οἱ κοσμικοὶ (=οἱ ἐνορῖτες) νὰ τὸν εὑρίσκουν. Νὰ στοχάζεται ποῖος εἶναι μαλωμένος μὲ τὴν γυναῖκα του, ποῖος ἀδελφὸς μὲ τὸν ἀδελφόν του, ποῖος γείτονας μὲ τὸν γείτονά του, νὰ τοὺς φέρῃ εἰς ἀγάπην, καὶ νὰ θυσιάζεται διὰ τὸ ποίμνιόν του. Καὶ ὅταν λειτουργῇ καὶ τελειώνῃ τὸ Εὐαγγέλιον, νὰ τὸ ἐξηγῇ εἰς τοὺς χριστιανούς, τί παραγγέλλει ὁ Χριστὸς νὰ κάμνουν. Καὶ νὰ στοχάζεται ὅτι οἱ φοῦντες ὁποὺ εἶναι εἰς τὸ ἐπιτραχῆλι σημαίνουν τὰς ψυχὰς τῶν χριστιανῶν˙ καὶ ἄν χαθῇ μία ψυχή, ἔχει νὰ δώσῃ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως. Καὶ νὰ στοχάζεται ὅτι τὸ φαιλόνι ὁποὺ φορεῖ καὶ δὲν ἔχει μανίκια φανερώνει πὼς ὁ ἱερεὺς δὲν πρέπει νὰ ἔχῃ χέρια νὰ ἀνακατώνεται εἰς τὰ κοσμικὰ πράγματα, ἀλλὰ νὰ ἔχῃ πάντοτε τὸν νοῦν εἰς τὸν οὐρανόν. Καὶ ὅταν μαζεύῃ τὸ φαιλόνιον καὶ γίνεται ὡσὰν δύο πτέρυγες, φανερώνει πὼς ἄν κάμνῃ καλὰ ἔργα, ὡσὰν ἄγγελος θὰ πετάξῃ νὰ ὑπάγῃ εἰς τὸν παράδεισον. Ἄν δὲ εἶναι ἀνάξιος, ἀγράμματος, μολυσμένος μὲ ἁμαρτίας, καὶ δίδῃ γρόσια καὶ βάνῃ μεσίτας νὰ γίνῃ ἱερεύς, τότε μὲ αὐτὰ ἀγοράζει τὴν κόλασιν. Καὶ ὅταν λέγῃ τὸ Εὐαγγέλιον καὶ λέγει τόσα ψεύματα, ἀλίμονον εἰς ἐκεῖνον τὸν ἱερέα!»

«ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΙΣ»