ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ. Δημητρίου Π. Ρίζου, Δρ Θεολογίας

 

Τὸ πρῶτο μέρος τοῦ Τριῳδίου τὸ ἀποτελοῦν οἱ τρεῖς πρῶτες ἑβδομάδες.

Ἡ πρώτη ἀρχίζει τὴν Κυριακὴ τοῦ Τελώνου καὶ Φαρισαίου ἔχει τὸ χαρακτηριστικὸ τῆς καταλύσεως ὅλων τῶν τροφῶν καὶ τὴν Τετάρτη καὶ τὴν Παρασκευή, δηλαδὴ ἑβδομάδα καταλύσιμη εἰς πάντα. Αὐτὰ ὡς πρὸς τὸ φαγητό. Ὅμως τὸ σπουδαῖο εἶναι ὅτι τὴν πρώτη ἡμέρα τοῦ Τριῳδίου βάζομε τὴν βάσι καὶ τὸ θεμέλιο γιὰ ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ Τριῳδίου, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν πνευματικὴ ζωὴ ὅλου τοῦ βίου ἡμῶν τῶν Χριστιανῶν.

Καὶ βάσι καὶ στέρεο θεμέλιο εἶναι ἡ Ταπείνωσις. «Ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν». Ξεκινᾶμε τὸ Τριώδιο καὶ ἀκοῦμε τὸ πρῶτο εὐαγγελικὸ μήνυμα μέσα ἀπὸ τὴν παραβολὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου.

Τὴν προσευχὴ τοῦ καυχησιάρη καὶ ὑπερήφανου Φαρισαίου, ποὺ ἀραδιάζει τὰ καλὰ ποὺ κάνει, καὶ περιφρονεῖ τὸν ἁμαρτωλὸ Τελώνη, ὁ Θεὸς τὴν ἀπέρριψε, δὲν τὴν δέχθηκε. Ὅμως δέχθηκε τὴν προσευχὴ τοῦ Τελώνου, ποὺ αἰσθανόμενος τὴν ἁμαρτία του, δὲν τολμοῦσε οὔτε νὰ κοιτάξη πρὸς τὸν οὐρανό, ἀλλὰ σκυμμένος κτυπάει τὸ στῆθος του καὶ ζητάει ταπεινά, ἀπὸ τὸ βάθος τῆς καρδιᾶς του τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Ζητάει νὰ συγχωρήση ὁ Θεὸς τὰ ἁμαρτήματά του. Αὐτὸς δικαιώθηκε. Αὐτὸν ἄκουσε ὁ Θεός.

Χωρὶς τὴν ταπείνωσι, ὅσα καλὰ καὶ ἂν κάνωμε, χάνουν τὴν ἀξία τους καὶ δὲν τὰ λογαριάζει ὁ Θεός. Τοῦ ταπεινοῦ τὸ ἕνα δάκρυ καὶ ἡ σύντομη προσευχὴ ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὴν καρδιά του φθάνουν στὸν θρόνο τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεὸς βλέπει καὶ δίνει τὴν χάρι του.

 

Τὴν δεύτερη Κυριακὴ τοῦ Τριῳδίου ἀκοῦμε ἕνα ἄλλο μήνυμα ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο, ποὺ εἶναι συνέχεια τοῦ πρώτου. Μὲ τὴν παραβολὴ τοῦ Ἀσώτου μᾶς ἀποκαλύπτει ὁ Κύριος ὅλα τὰ στοιχεῖα τῆς Μετανοίας. Αὐτὴ εἶναι ἡ συνέχεια, διότι μόνον ὁ ταπεινὸς μπορεῖ νὰ μετανοήση. Ὁ ὑπερήφανος δὲν μπορεῖ νὰ μετανοήση, διότι θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του τέλειο, σχεδὸν ἅγιο, δὲν βλέπει τὴν ἀνάγκη νὰ ζητήση ἕλος ἀπὸ τὸν Θεό. Ἡ ταπείνωσι μᾶς ὁδηγεῖ καὶ στὴν μετάνοια.

Ἡ παραβολὴ μὲ τὸν ἄσωτο δείχνει πρῶτα ὅτι εἶναι πολὺ εὔκολη ἡ ἁμαρτία, δηλαδὴ ἡ ἀπομάκρυνσις ἀπὸ τὸν Θεό Πατέρα. Μακρυὰ ἀπὸ τὸν Πατέρα ὁ ἄνθρωπος καταντάει φροντιστὴς γουρουνιῶν, δηλαδὴ χάνει τὴν τιμὴ καὶ τὴν ἀξία τοῦ ἀφέντη καὶ γίνεται δοῦλος τῶν παθῶν. Τὰ γουρούνια ποὺ κυλιοῦνται στὴν λάσπη καὶ τὴν βρωμιά συμβολίζουν τὰ πάθη μας καὶ τὶς ἁμαρτίες.

Ἂν ὅμως ὀ ἀπομακρυσμένος ἀπὸ τὸν Θεό ἀποφασίσει νὰ γυρίση πίσω στὸν Πατέρα, ἂν μετανοήσει, πρέπει νὰ ξέρη ὅτι ὁ Πατέρας τὸν περιμένει, καὶ τὸν ξανακάνει παιδί του μὲ μεγάλη χαρά. Ὅταν γύρισε ὁ Ἄσωτος τῆς παραβολῆς, τὸν εἶδε ὁ Πατέρας τους καὶ βγῆκε ὁ ἴδιος νὰ τὸν ὑποδεχθῆ, καὶ οὔτε τὸν ρώτησε ποῦ σπατάλησε τὴν περιουσία του, μόνο χάρηκε ποὺ τὸ παιδὶ του γύρισε καὶ μάλιστα λέγει ὅτι ἦταν νεκρὸς καὶ ἀναστήθηκε, ἦταν χαμένος καὶ βρέθηκε. Χαρὰ στὸν οὐρανό γίνεται καὶ γιὰ ἕνα ἁμαρτωλὸ ποὺ μετανοεῖ ἐδῶ στὴν γῆ.

Τὴν δεύτερη ἑβδομάδα τὴν περνᾶμε μὲ νηστεία τῆς Τετάρτης καὶ Παρασκευῆς, ὅπως εἶναι αὐτὲς οἱ ἡμέρες τὴν Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Στὸ τέλος τῆς ἑβδομάδος ἔχομε τὸ λεγόμενο Ψυχοσάββατο. Θυμᾶται ἡ Ἐκκλησία ὅλους τοὺς πεθαμένους ἀδελφοὺς μας καὶ προσεύχεται γιὰ τὴν σωτηρία τῶν ψυχῶν τους.

 

Τίποτε δὲν γίνεται τυχαῖα στὴν Ἐκκλησία μας. Ὅλα κατευθύνονται ἀπὸ τὸν Ἅγιο Πνεῦμα. Οἱ φωτισμένοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ὅρισαν τὴν μνήμη τῶν κεκοιμημένων τὴν παραμονὴ τῆς τρίτης κατὰ σειρὰ Κυριακὴ τοῦ Τριῳδίου, διότι αὐτὴ εἶναι ἡ ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποία γίνεται μνήμη τῶν Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Κυρίου μας.

Ἐδῶ θέλω νὰ τονίσω πρῶτα ὅτι αὐτὸ ποὺ κάνει ἡ Ἐκκλησία μας δὲν μπορεῖ νὰ τὸ κάνη κανένας ἄλλος. Προσέξτε ὅτι θυμᾶται ἕνα γενογὸς καὶ τὸ ἑορτάζει, ἐνῶ αὐτὸ δὲν ἔχει γίνει ἀκόμα. Ὅμως θὰ γίνει ὁπωσδήποτε καὶ ἡ Ἐκκλησία τὸ ἑορτάζει κάθε χρόνο τὴν Κυριακὴ τῶν Ἀπόκρεω, σὰν νὰ ἔχει γίνη. Μόνον ἡ Ἐκκλησία μας ποὺ τὴν ἵδρυσε ἐκεῖνος ποὺ ἔκανε τὸν κόσμο, ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο καὶ θυσιάσθηκε γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, γνωρίζει ὅτι ὁ Κύριος θὰ ξανάρθη γιὰ δεύτερη φορὰ στοὺς ἀνθρώπους γιὰ νὰ δώση στὸν καθένα ὅ,τι τοῦ ἀξίζει. Αὐτὴ θὰ εἶναι ἡ τελευταία πρᾶξις τῆς παγκόσμιας ἰστορίας. Θὰ ἀλλάξουν ὅλα, καὶ θὰ ὑπάρχει ἕνας καινούριος κόσμος, πνευματικὸς καὶ χωρὶς τέλος, αἰώνιος.

Σὲ αὐτὸν τὸν κόσμο ξέρομε ὅτι θὰ ὑπάρχουν δύο καταστάσεις. Ἡ μία θὰ εἶναι ἡ αἰώνια ζωὴ στὴν βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ ἄλλη θὰ εἶναι ἡ αἰώνια κόλασις τῶν βασάνων. Μὴ τρομάζετε. Ὁ Θεὸς μᾶς ἀγαπάει πολύ, τόσο ποὺ δὲν μποροῦμε νὰ φανταστοῦμε. Αφοῦ στὸ Εὐαγγέλιο τῆς Κρίσεως, ποὺ ἀκοῦμε τὴν τρίτη Κυριακὴ τοῦ Τριῳδίου, εἶναι γραμμένα τὰ πρακτικὰ τῆς δίκης μας. Ξέρομε ὅτι ἂν θρέψομε τὸν πεινασμένο, ξεδιψάσομε τὸν διψασμένο, ντύσομε τὸν γυμνὸ, παρηγορήσομε τὸν ἄρρωστο καὶ ἐπισκεφθοῦμε τὸν φυλακισμένο, κερδίζομε τὴν αἰώνια ζωή. Ὅλα αὐτὰ ποὺ ἀναφέρονται δηλώνουν τὴν ἀνάγκη νὰ δείξουμε ἀγάπη στὸν συνάνθρωπό μας, νὰ τὴ δείξουμε μὲ ὅποιο τρόπο μποροῦμε. Χωρὶς τὴν ἀγάπη δὲν βλέπομε πρόσωπο Θεοῦ.

Βλέπετε ὅτι ξεκινήσαμε μὲ τὴν ταπείνωσι γιὰ νὰ μετανοήσουμε καὶ νὰ εἴμαστε ἔτσι μετανοημένοι καὶ ἐξομολογημένοι ἕτοιμοι, γιὰ νὰ περάσουμε τὸ δικαστήριο καὶ νὰ δικαιωθοῦμε ἀπὸ τὸν Θεό μὲ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν συνάθρωπό μας.

Μὴ ξεχνᾶτε ὅτι αὐτὴ ἡ τρίτη Κυριακὴ τοῦ Τριῳδίου λέγεται Κυριακὴ τῶν (τῆς) Ἀπόκρεω, διότι οἱ Χριστιανοὶ  σταματᾶμε ἐδῶ τὸ κρέας καὶ θὰ τὸ ξαναφᾶμε τὸ Πάσχα.

 

Μπαίνομε ἔτσι στὴν τρίτη ἑβδομάδα τοῦ Τριῳδίου, κατὰ τὴν ὁποία ἐπιτρέπει ἡ Ἐκκλησία μας νὰ τρῶμε καὶ Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ ὅλα τὰ ἄλλα ἐκτὸς ἀπὸ τὸ κρέας. Δηλαδὴ τρώγεται ὅλη τὴν ἑβδομάδα τὸ ψάρι, τὰ αὐγά, ὅλα τὰ γαλακτερά. Γι’αὐτὸ καὶ λέγεται ἑβδομάδα τῆς Τυρινῆς, ἢ ἕβδομάδα τῆς λευκῆς νηστείας.

Καὶ μὲ τὴν Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς κλείνει ἡ ἑβδομάδα, ἀλλὰ καὶ τὸ πρῶτο μέρος τοῦ Τριῳδίου, ποὺ εἶναι εἰσαγωγὴ καὶ προετοιμασία γιὰ τὴν ἁγία καὶ μεγάλη Τεσσαρακοστή.

Τὴν ἡμέρα αὐτὴ τὸ Εὐαγγελικὸ μήνυμα εἶναι γιὰ τὴν συγχώρησι, τὴν νηστεία καὶ τὴν ἐλεημοσύνη.

Ἡ μετάνοια καὶ ἐξομολόγησις εἶναι τὸ μεγάλο ζητούμενο σὲ ὅλο τὸ Τριῴδιο. Ὁ Θεὸς θέλει καὶ μπορεῖ νὰ συγχωρῆ τὶς ἁμαρτίες μας. Ζητάει ἐπίμονα νὰ μετανοήσουμε. Αὐτὴν τὴν πρόσκλησι τὴν ἀκοὺμε σὲ ὅλο τὸ Τριῴδιο καὶ αὐτὸς πρόθυμα μᾶς συγχωρεῖ. Γιὰ νὰ τὸ κάνη αὐτό, βάζει ἕνα καὶ μόνον ὅρο, νὰ συγχωρήσουμε πρῶτα ἐμεῖς τὰ φταιξίματα τῶν συνανθρώπων μας. Ὅπως ὁ Χριστὸς συγχώρησε τοὺς σταυρωτές του, ὅπως ὁ ἅγιος Στέφανος συγχώρησε τοὺς λιθοβολητές του, ἔτσι πρέπει νὰ κάνουμε καὶ ἐμεῖς. Καὶ μόνον τότε θὰ συγχωρηθοῦμε ἀπὸ τὸν Θεό, μόνον ἂν συγχωρήσουμε καὶ ἐμεῖς τοὺς ἄλλους.

Ἡ νηστεία εἶναι ἀπαραίτητη καὶ ἀναγκαία γιὰ ἕναν ἁπλὸ λόγο. Τὴν Κυριακή τῆς Τυρινῆς θυμᾶται ἡ Ἐκκλησία καὶ ἑορτάζει τὴν πρώτη πρᾶξι τῆς πανανθρώπινης ἱστορίας, τὴν ἐξορία τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας ἀπὸ τὸν Παράδεισο. Γιατὶ ἔγινε ἡ ἐξορία; Ποιὰ ἦταν ἡ αἰτία καὶ διώχθηκε ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὸν Παράδεισο; Ἦταν ἡ παράβασις τῆς μόνης καὶ πρώτης ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ. Εἶπε στὸν Άδάμ· Ὅλος ὁ κῆπος τῆς Ἐδὲμ εἶναι στὴν διάθεσί σου. Πρόσεξε ὅμως. Δὲν θὰ πειράξεις τὸ δένδρο τοῦ καλοῦ καὶ πονηροῦ. Ἀπὸ ὅλα θὰ τρῶς, μόνο ἀπὸ αὐτὸ τὸ δένδρο δὲν θὰ φᾶς, διότι θὰ πεθάνης. Αὐτὴ εἶναι ἡ μία καὶ μόνη ἐντολή. Αὐτὴν παρέβηκε ὁ Ἀδάμ μὲ τὴν Εὔα, τὴν ἐντολὴ τῆς νηστείας. Λοιπὸν γιὰ νὰ ἐπιστρέψουμε στὸν Παράδεισο πρέπει νὰ τηρήσουμε τὴν ἐντολὴ τῆς νηστείας. Ἔτσι θὰ διορθώσουμε τὸ σφᾶλμα τῶν Πρωτοπλάστων καὶ θὰ ἀνοίξη γιὰ μᾶς ἡ ἐπιστροφὴ στὸν Παράδεισο.

Στὴν ζωή μας πρέπει νὰ στρέφουμε τὸν νοῦ μας στὸν οὐρανὸ, καὶ μὲ τὴν ἐλεημοσύνη ἀποταμιεύομε στὸν οὐρανό, μαζεύομε θησαυροὺς στὸν οὐρανό. Αὐτὸ πρέπει νὰ κάνουμε γιὰ νὰ ἔχουμε τὴν ἔγνοια τοῦ οὐρανοῦ. Ὁ Κύριος εἶπε ὅτι ὅπου εἶναι ὁ θησαυρός μας ἐκεῖ εἶναι καὶ ἠ καρδιά μας. Θὰ ξεκόψουμε ἀπὸ τὴν γῆ, δηλαδή τὴν ἀγάπη μας γιὰ τὰ ὑλικὰ ἀγαθά, καὶ θὰ στραφοῦμε στὸν οὐρανό.

Τέλος (γιὰ σήμερα), κατὰ τὸν Κατανυκτικό Ἑσπερινὸ τῆς ἡμέρας αὐτῆς γίνεται ἡ συγχώρησις μεταξὺ τῶν πιστῶν, καὶ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ μποῦμε στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Τεσσαρακοστή.