Η ορθόδοξη Πίστη μας του Αρχιμ. Επιφανίου Κ. Χατζηγιάγκου (2ο κεφ)

2. Ο ΘΕΟΣ

1. «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεὸν»

2.1. Η ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Μαρτυρίες γιὰ τὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ

Τὸ Σύμβολο τῆς Πίστεως ἀρχίζει μὲ τὴ φράση: «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν».  Ἡ πρώτη καὶ βασικώτερη ἀλήθεια τῆς πίστεώς μας εἶναι ὅτι ὑπάρχει Θεός (βλ. Ἑβρ. 11,6). Πῶς μποροῦμε νὰ βεβαιωθοῦμε γι’ αὐτό; Τὸν Θεὸ κανείς δὲν μπορεῖ νὰ τὸν δεῖ γιατὶ εἶναι πνεῦμα (βλ. Ἰω. 4,24). Φανερώνεται ὅμως στὸν ἄνθρωπο μὲ τὰ ἔργα του.

Τὸ πρῶτο μέσο μὲ τὸ ὁποῖο ὁ Θεὸς φανερώνεται στοὺς ἀνθρώπους εἶναι ὁ φυσικὸς κόσμος. Αὐτὸ τὸ ἀπέραντο καὶ θαυμαστὸ Σύμπαν ποὺ βλέπουμε γύρω μας, μὲ τὰ δισεκατομμύρια ἄστρα καὶ τοὺς γαλαξίες, μὲ τὴν τάξη καὶ τὴν ἁρμονία ποὺ τὸ χαρακτηρίζει, μὲ τοὺς καταπληκτικοὺς νόμους ποὺ τὸ κυβερνοῦν· ἡ Γῆ μὲ τὶς ἑκατοντάδες χιλιάδες εἴδη ζωντανῶν ὀργανισμῶν, καθένας ἀπὸ τοὺς ὁποίους -καὶ ἰδιαιτέρως ὁ ἄνθρωπος- εἶναι ἕνα θαῦμα ὡς πρὸς τὴν κατασκευὴ καὶ τὴ λειτουργία, ὅλα αὐτὰ μαρτυροῦν τὴν ὕπαρξη ἑνὸς πανσόφου καὶ παντοδυνάμου Θεοῦ ποὺ τὰ δημιούργησε (βλ. Σοφ. Σολ. 13,5· πρβλ. Ρωμ. 1,20).

Καὶ ὅπως ἕνα ζωγραφικὸ πίνακα κάποιος τὸν ζωγράφησε, ἢ ἕνα ρολόι κάποιος τὸ κατασκεύασε, ἔτσι καὶ τὸν φυσικὸ κόσμο κάποιος τὸν ἔπλασε. Ὅπως λέει καὶ ὁ ἀπ. Παῦλος: «Κάθε σπίτι κατασκευάζεται ἀπὸ κάποιον τεχνίτη, καὶ ἐκεῖνος ποὺ κατασκεύασε τὰ πάντα εἶναι ὁ Θεός» (Ἑβρ. 3,4).

 Τὴν ὕπαρξη τοῦ  Θεοῦ μαρτυρεῖ καὶ ἡ Ἱστορία. Γενικά, ὅλα τὰ ἔθνη καὶ οἱ λαοὶ τῆς γῆς, ἀπὸ τὰ πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα, πιστεύουν σὲ μιὰ ἀνώτερη δύναμη. Ὅλοι παραδέχονται ὅτι ὑπάρχει Θεός. Αὐτὴ τὴ διαπίστωση ἐξέφρασε ὁ Ἕλληνας ἱστορικὸς Πλούταρχος μὲ ἕνα μνημειῶδες κείμενό του: 

«Περιπλανώμενος στὸν κόσμο, μπορεῖ νὰ βρεῖς πόλεις χωρὶς τείχη, χωρὶς γραφή, χωρὶς ἄρχοντες, χωρὶς σπίτια, χωρὶς ἰδιοκτησίες, ποὺ δὲν χρειάζονται νόμισμα, ποὺ δὲν γνωρίζουν θέατρα καὶ γυμναστήρια. Πόλη ὅμως χωρὶς ἱερὰ καὶ θεούς, ποὺ νὰ μὴν ἀναπέμπει προσευχές… κανείς δὲν ὑπῆρξε ποτέ ποὺ νὰ εἶδε, οὔτε πρόκειται νὰ ὑπάρξει ποτέ» (Ἠθικὰ VI, 2, 173, Πρὸς Κολώτην).

Τέλος, ἡ πίστη στὸν Θεὸ βρίσκεται χαραγμένη βαθειὰ στὴν ψυχὴ κάθε ἀνθρώπου. Τὸ βεβαιώνει ἡ συνείδηση, ἡ ἐσωτερικὴ φωνὴ ποὺ μᾶς πληροφορεῖ ποιό εἶναι τὸ καλὸ καὶ ποιό τὸ κακό, καὶ σὰν ἕνας ἀόρατος δικαστὴς κρίνει τὶς πράξεις μας. Τὸ φανερώνουν καὶ οἱ πόθοι τῆς καρδιᾶς μας, ἡ ὁποία δὲν ἱκανοποιεῖται μὲ τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ καὶ τὶς ἀπολαύσεις, ἀλλὰ μὲ τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ.

2.2. ΟΥΣΙΑ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Τί εἶναι Θεός; - Οὐσία καὶ Ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ

Ἀλλά τί εἶναι Θεός; Κανείς δὲν γνωρίζει. Ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ ξεπερνᾶ τὶς δυνατότητες τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ἐνῶ γνωρίζουμε ὅτι ὑπάρχει Θεός, δὲν γνωρίζουμετὸ τί εἶναι Θεός. Γιατί ὅμωςνὰ ἀποροῦμε; Ὑπάρχουν τόσα πράγματα γύρω μας ποὺ δὲν τὰ γνωρίζουμε. Τί εἶναι ὕλη; Τί εἶναι φῶς; Τί εἶναι ἠλεκτρισμός; Κανείς δὲν ξέρει. «Ἂν εἶναι ἀδύνατο νὰ μετρήσεις τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ ἢ τὶς σταγόνες τῆς βροχῆς, πῶς θέλεις νὰ ἐννοήσεις τὸν Θεό; Κοίταξε τὸν ἥλιο ἂν μπορεῖς. Πῶς ζητᾶς νὰ δεῖς τὸν Θεό;» (Κύριλ. Ἰεροσολ.).

Οἱ ἅγιοι πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἔκαναν μιὰ διάκριση· ξεχώρισαν τὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὶς ἐνέργειές του. Ἄλλο ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ καὶ ἄλλο οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ. Ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄγνωστη καὶ ἀκατανόητη. Οἱ ἐνέργειες ὅμως τοῦ Θεοῦ μποροῦν νὰ γίνουν γνωστὲς καὶ κατανοητὲς στὸν ἄνθρωπο.

2.3. ΘΕΪΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ ὀνομάζονται καὶ ἰδιότητες (ἢ ἰδιώματα), καὶ χωρίζονται σὲ φυσικές, λογικὲς καὶ ἠθικές. Στὴ συνέχεια θὰ δοῦμε μερικὲς ἀπ’ αὐτές, τὶς πιὸ γνωστές.

Α΄. Φυσικὲς ἰδιότητες

α) Ὁ Θεὸς εἶναι «πανταχοῦ παρών». Ὑπάρχει παντοῦ. Δὲν ὑπάρχει μέρος μέσα στὸ Σύμπαν ποὺ νὰ μὴ βρίσκεται ὁ Θεός. Ὅταν λέμε ὅτι ὁ Θεὸς «κατοικεῖ» στὸν οὐρανό, ἢ στὸν ναό, ἐννοοῦμε ὅτι ἐκεῖ ἐκδηλώνει  περισσότερο τὴν παρουσία του.

β) Μιὰ ἄλλη φυσικὴ ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ παντοδυναμία. Μπορεῖ νὰ κάνει τὰ πάντα. Δὲν ὑπάρχει τίποτα ἀδύνατο γιὰ τὸν Θεό.

γ) Ὁ Θεὸς εἶναι αἰώνιος. Ἐνῶ ὅλα ἔχουν ἀρχὴ καὶ τέλος, ὁ Θεὸς δὲν ἔχει οὔτε ἀρχὴ οὔτε τέλος (βλ. Ἀπ. 1,4).

Ὁ Θεὸς εἶναι ἀκόμα ἄφθαρτος καὶ ἀναλλοίωτος. Δὲν φθείρεται, δὲν ἀλλάζει. Ἀντίθετα ὁ κόσμος φθείρεται καὶ μεταβάλλεται.

Β΄. Λογικὲς ἰδιότητες

α) Ὁ Θεὸς εἶναι παντογνώστης. Ὡς Δημιουργὸς τοῦ Σύμπαντος γνωρίζει τὰ πάντα καὶ σὲ τέλειο βαθμό. Γνωρίζει τὰ παρόντα, τὰ παρελθόντα καὶ τὰ μέλλοντα. Γνωρίζει ἀκόμα καὶ τὶς πιὸ κρυφὲς σκέψεις τῶν ἀνθρώπων (βλ. Ψαλμ. 138,2· 5· 16).

Ὁ Θεὸς προγνωρίζει τὰ γεγονότα ποὺ θὰ συμβοῦν στὸ μέλλον χωρὶς ὅμως ὁ ἴδιος νὰ τὰ προκαλεῖ. Ὁ Θεὸς προγνωρίζει ἀλλὰ δὲν προορίζει. Ἑπομένως ἡ πρόγνωση τοῦ Θεοῦ δὲν καταργεῖ τὴν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου.

β) Ὁ Θεὸς εἶναι καὶ πάνσοφος. Ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ φαίνεται μέσα στὸν φυσικὸ κόσμο, ὅπως ἀναφέραμε καὶ πιὸ πάνω. Ἀκόμα πιὸ θαυμαστὴ ἐκδηλώνεται στὸ σχέδιο τῆς Θείας Οἰκονομίας· δηλαδή, στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ὁ Θεὸς θέλησε νὰ σώσει τὸν ἄνθρωπο μὲ τὴ σταυρικὴ Θυσία τοῦ Χριστοῦ, ὅπως θὰ δοῦμε ἀργότερα.

Γ΄. Ἠθικὲς ἰδιότητες

α) Ὁ Θεὸς εἶναι ἅγιος σὲ τέλειο βαθμό. Δὲν ἔχει καμμία σχέση μὲ τὸ κακὸ καὶ τὴν ἁμαρτία. Εἶναι ἀπολύτως ἀγαθὸς καὶ ἀναμάρτητος.

β) Ὁ Θεὸς εἶναι ἀληθινός. Δὲν ἔχει καμμία σχέση μὲ τὸ ψέμα καὶ τὴν ὑποκρισία. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς εἶπε ὅτι «Ἐγὼ εἶμαι ἡ ἀλήθεια» (Ἰω. 14,6). Ὁ Θεὸς εἶναι ἀκόμα πιστός, δηλαδὴ ἀξιόπιστος. Κρατᾶ τὸν λόγο του καὶ ἐκπληρώνει ὅλες τὶς ὑποσχέσεις του· καὶ τὶς εὐλογίες καὶ τὶς ἀπειλές.

γ) Ὁ Θεὸς εἶναι δίκαιος σὲ ἀπόλυτο βαθμό (βλ. Ψαλμ. 10,7). Ἐπιθυμεῖ νὰ βασιλεύει στὸν κόσμο ἡ ἠθικὴ τάξη. Γι’ αὐτὸ ἀποδίδει δικαιοσύνη στὸν καθένα, σύμφωνα μὲ τὰ ἔργα του.

Γιατί ὅμως ἀφήνει πολλὲς φορὲς νὰ ἐπικρατεῖ τὸ κακὸ καὶ ἡ ἀδικία στὸν κόσμο; Τὴν ἀπάντηση θὰ δοῦμε σὲ ἑπόμενο κεφάλαιο.

δ) Ἡ σπουδαιότερη καὶ πιὸ χαρακτηριστικὴ ἰδιότητα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀγάπη. «Ὁ Θεὸς εἶναι ἀγάπη» (Α΄ Ἰω. 4,16). Ἀπὸ ἀγάπη δημιούργησε τὸν ἄνθρωπο. Γιὰ χάρη του ἔπλασε καὶ τὸν ὄμορφο κόσμο μέσα στὸν ὁποῖο ζοῦμε. Ἀπὸ ἀγάπη φροντίζει γιὰ ὅλα τὰ πλάσματά του, ἀκόμα καὶ τὰ πιὸ ἀσήμαντα (βλ. Ματθ. 10,29). Ἰδιαιτέρως ὅμως ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ φαίνεται στὸ ὅτι γιὰ χάρη μας ἔστειλε στὴ γῆ τὸν μονογενῆ του Υἱό, ποὺ σταυρώθηκε γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας (βλ. Ἰω. 3,16).

2.4. Ο ΤΡΙΑΔΙΚΟΣ ΘΕΟΣ

Τὸ δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος

Ἔχουμε πεῖ ὅτι ἡ πρώτη μεγάλη ἀλήθεια τῆς πίστεώς μας εἶναι ὅτι ὑπάρχει Θεός. Ὅπως μᾶς ἀποκαλύπτει ἡ Ἁγία Γραφή, ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας καὶ ὄχι πολλοί (βλ. Δευτ. 32,39. Ἰω. 17,3). Ἡ δεύτερη βασικὴ ἀλήθεια εἶναι τὸ δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὅτι δηλαδὴ ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας ὡς πρὸς τὴν οὐσία (φύση), ἀλλὰ τρία πρόσωπα· ὁ Πατήρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Εἶναι, ὅπως λέμε, τριαδικός. Ὁ ἕνας Θεὸς ὑπάρχει σὲ τρία πρόσωπα (ὑποστάσεις).

Τὰ τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ὁμοούσια. Ἔχουν δηλαδὴ τὴν ἴδια οὐσία καὶ ὅλες τὶς ἰδιότητες κοινές. Σὲ τίποτε δὲν ὑστερεῖ τὸ ἕνα ἀπὸ τὸ ἄλλο. Τέλειος Θεὸς ὁ Πατέρας, τέλειος Θεὸς ὁ Υἱός, τέλειος Θεὸς καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Ἔχουν ἐπίσης κοινὴ θέληση καὶ ἐνέργεια. Δηλαδή, σὲ ὅλες τὶς ἐνέργειες τῆς θεότητος, π.χ. στὴ δημιουργία τοῦ κόσμου, συμμετέχουν καὶ τὰ τρία πρόσωπα.

Ἡ αἰτία (πηγὴ) τῆς θεότητος εἶναι ὁ Πατέρας. Ἀπὸ τὸν Πατέρα προέρχονται τὰ δύο ἄλλα πρόσωπα. Συγκεκριμένα, ὁ Πατέρας «γεννᾶ» τὸν Υἱὸ καὶ «ἐκπορεύει» τὸ  Ἅγιο Πνεῦμα.

Τὴν Ἁγία Τριάδα ὁμολογοῦμε συνεχῶς στὶς προσευχὲς καὶ στὴ λατρεία μας: «Δόξα Πατρὶ καὶ Υἱῷ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι…», «Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος…», κ.λπ.. Τὴν Ἁγία Τριάδα συμβολίζουν καὶ τὰ τρία δάκτυλα ποὺ ἑνώνουμε γιὰ νὰ κάνουμε τὸ σημεῖο τοῦ Σταυροῦ.

Ἡ Ἁγία Τριάδα στὴν Ἁγία Γραφὴ

Ὅταν ὁ Χριστὸς ἔστελλε τοὺς ἀποστόλους νὰ κηρύξουν τὸ Εὐαγγέλιο τοὺς εἶπε: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28,19). Ἐδῶ βλέπουμε ὅτι, ἐνῶ λέει «εἰς τὸ ὄνομα», στὴ συνέχεια ἀναφέρει ὄχι ἕνα ἀλλὰ τρία ὀνόματα· «τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ἀπ’ αὐτὸ φαίνεται ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἕνας στὴν οὐσία ἀλλὰ τρία πρόσωπα (πρβλ. καὶ Β΄Κορ. 13,13).

Ἐκτὸς ἀπ’ αὐτὸ ἔχουμε καὶ τὴ φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος ποὺ ἔγινε κατὰ τὴ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ στὸν Ἰορδάνη ποταμό. Ὁ Υἱὸς βαπτίζεται, ὁ Πατέρας μὲ τὴ φωνὴ δίνει τὴ μαρτυρία, καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μὲ τὴ μορφὴ τοῦ περιστεριοῦ ἐπιβεβαιώνει.

Από το βιβλίο "Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΙ ΜΑΣ"
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΥΠΡΗΣ Χ & ΣΙΑ Ο.Ε.

                                                                                                                                      Συνεχίζεται...