ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ (Γ. Ν. Παπαθανασόπουλος)

ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ 1821– 5. ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ

Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΤΗΣ ΕΞΟΔΟΥ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

Τοῦ Γιώργου Ν.Παπαθανασόπουλου

Ἀνήμερα τῶν Βαΐων, στὶς 10 Ἀπριλίου τοῦ 1826, οἱ ἐλεύθεροι πολιορκημένοι τοῦ Μεσολογγίου προβαίνουν στὴν ἐπικὴ ἔξοδο. Λίγοι σώθηκαν. Οἱ περισσότεροι ἔχασαν τὴν ζωή τους. Μεταξὺ αὐτῶν ὁ Ἐπίσκοπος Ρωγῶν Ἰωσήφ, ὁ ἐθνομάρτυρας. Ἡ Ἔξοδος ἦταν ἕνα βροντερὸ μήνυμα ἐλευθερίας πρὸς τοὺς πολιτισμένους λαούς, ποὺ ἐνίσχυσε ἀποφασιστικὰ τὸ κίνημα ὑπὲρ τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνεξάρτητου Ἑλληνικοῦ Κράτους.

. Ὁ Σπυρίδων Τρικούπης στὴν «Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» γράφει σχετικά: «Ἡ πόλις τοῦ Μεσολογγίου, ἡ δοξάσασα τὴν Ἑλλάδα ζῶσα, ἔμελλε νὰ τὴν ἀναστήση καὶ πεσοῦσα». Ὁ Βίκτωρ Οὐγκὸ μετὰ τὴν Ἔξοδο ζητάει ἐπέμβαση τῶν Εὐρωπαϊκῶν χωρῶν ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος καὶ βάζει στὸ στόμα τοῦ Ἐπισκόπου Ρωγῶν Ἰωσὴφ στὰ «Tetes du Serail» (Τὰ κεφάλια τοῦ Σαραγιοῦ) νὰ ἐπικαλεῖται τὴν Γαλλία γιὰ τὴν ἀπελευθέρωσή Της. (Roger Milliex «Ἑλληνογαλλικά», Ἔκδ. Γαλλικοῦ Ἰνστιτούτου Ἀθηνῶν, Ἰανουάριος 1953, κέφ. «Ὁ Βίκτωρ Οὐγκὼ πιστὸς φίλος τῆς Ἑλλάδας», σελ. 35).

. Ὁ Ρωγῶν Ἰωσὴφ γεννήθηκε στὰ Ἀμπελάκια Θεσσαλίας τὸ 1776. Τὰ πρῶτα γράμματα τὰ διδάχθηκε ἀπὸ τὸν ἐκ Τρικάλων ἱερέα Πολυζώη, τὸν ἐθνομάρτυρα. Στὰ Ἀμπελάκια ἦταν μαθητὴς τοῦ δασκάλου τοῦ Γένους ἱεροδιακόνου Γρηγορίου Κωνσταντᾶ καὶ στὴν Τσαρίτσανη τοῦ Κωνσταντίνου Κούμα. Γιὰ τὴν ἐθνική του δράση τὸ 1814 συλλαμβάνεται, ἀπάγεται στὰ Ἰωάννινα καὶ κλείνεται στὴ φυλακή, μὲ σκοπὸ νὰ θανατωθεῖ. Ἡ ποινὴ δὲν ἐκτελεῖται, ἀποφυλακίζεται καὶ καταφεύγει στὴν Ἄρτα. Ἐκεῖ χειροτονεῖται διάκονος καὶ ἱερέας καὶ ὑπηρετεῖ ὑπὸ τὸν ἀγωνιστὴ Μητροπολίτη Ἄρτης καὶ Ναυπάκτου Πορφύριο. Τὸ 1818 μυεῖται στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία. Τὸ 1820 χειροτονεῖται Ἐπίσκοπος Ρωγῶν, πρὶν ὁ Πορφύριος ἐξοριστεῖ στὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ ἐγκαθίσταται στὸ Μεσολόγγι ἕως τὸν μαρτυρικό του θάνατο. Ὁ Σπυρίδων Τρικούπης γράφει σχετικά: «Ὁ Ρωγῶν Ἰωσήφ, ὁ καθ’ ὅλην τὴν πολιορκίαν διακριθεὶς διὰ τὸν ἔνθερμον πατριωτισμόν του, δὲν ἐπρόφθασε νὰ ἐξέλθει καὶ φθάσας ἐπὶ τοῦ τείχους καθ᾽ ἣν ὥραν εἰσήρχοντο οἱ ἐχθροί, ἔρριψε δαυλὸν εἴς τινα παρακείμενον φυσεκιφόρον πίθον, ἐρρίφθη εἰς αὐτὸν καιόμενον, ἡμιεκάη καὶ ἡμίκαυστος ἀπεκεφαλίσθη».

ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ

. Προτροπὴ πρὸς τοὺς ἐλεύθερους πολιορκημένους: Ὅταν ἡ κατάσταση ἦταν πλέον τραγικὴ γιὰ τοὺς ἐλεύθερους πολιορκημένους τοῦ Μεσολογγίου ὁ Ρωγῶν Ἰωσὴφ ἔγραψε ἐγκύκλιο πρὸς αὐτούς, στὶς 22 Δεκεμβρίου 1825. Αὐτὴ δημοσιεύθηκε τὴν 1η Ἰανουαρίου 1826, στὴν ἐφημερίδα τοῦ Μεσολογγίου «Ἑλληνικὰ Χρονικά», τῆς ὁποίας ἰδιοκτήτης καὶ διευθυντὴς ἦταν ὁ ἥρωας Ἑλβετὸς φιλέλληνας, Ἰωάννης Ἰάκωβος Μάγερ:

. «Εὐλαβέστατοι ἱερεῖς, ἐντόπιοι καὶ ξένοι, ἱερομόναχοι καὶ μοναχοί, εὐγενέστατοι πρόκριτοι ἐντόπιοι καὶ ξένοι καὶ λοιποὶ πάντες εὐλογημένοι χριστιανοὶ τῆς θεοσώστου ταύτης πόλεως, χάρις εἴη πᾶσιν ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ….Ὅλοι κοινῶς γνωρίζετε ὅτι εἰς τὴν κατάστασιν ὁπού εἶναι τὸ φρούριόν μας κατὰ τὸ παρὸν δὲν ἠμπορεῖ νὰ ἀντιπαραταχθῇ καὶ νὰ ἀνθέξῆ εἰς πρώτην καὶ μόνην ὁρμὴν τοῦ ἐχθροῦ, ὅστις ἐνεδυναμώθη πολὺ τώρα μὲ τὸν ἐρχομὸν τῶν Ἀράβων…. Ὅθεν, ὡς ἀρχιερεὺς ταπεινός, ὁπού εὑρέθην ἐδῶ καὶ ἐκινδύνευσα μαζί σας, ὡς τὸ ἠξεύρετε, κατὰ χρέος σᾶς συμβουλεύω, αὔριον μετὰ τὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας, οἱ μὲν ἱερεῖς, ἱερομόναχοι καὶ μοναχοὶ νὰ συναχθῆτε εἰς τὴν κατοικίαν μου ὅλοι, διὰ νὰ πηγαίνωμεν εἰς τὴν μεγάλην τάμπιαν, οἱ δὲ πρόκριτοι, ἐντόπιοι καὶ ξένοι, μαζὶ μὲ ὅλον τὸν λαόν, χωρὶς νὰ φροντίσουν καφέδες καὶ ρακία, νὰ τρέξουν εἰς τὴν ἰδίαν τάμπιαν μὲ ὅλην τὴν προθυμίαν ὁ μὲν μὲ τσαπί, ὁ δὲ μὲ φτυάρι καὶ ἄλλος μὲ καλάθι, ὅποιος ἔχει, καὶ νὰ δουλεύσωμεν ὅλοι μὲ πατριωτισμόν….

Ἂν ὅμως δὲν ἀκούσητε τὴν ἀρχιερατικὴν συμβουλήν μου καὶ μερικοὶ μὲν πηγαίνουν εἰς τὴν τάμπιαν χωρὶς ὄρεξιν ὡς εἰς ἀγγαρείαν, ἄλλοι δὲ κρυφθοῦν εἰς τὰ ὀσπίτια των καὶ ἄλλοι πηγαίνουν εἰς ἐδικά των ἰντερέσια, μηδὲν λογιζόμενοι τὸν προφανῆ της πατρίδος κίνδυνον, ἐκείνους ὁπού ἀκούσουν τὴν συμβουλήν μου, ὁ Θεὸς νὰ εὐλογήση αὐτοὺς τὲ καὶ τὰς οἰκογενείας τῶν, ἐκείνους δὲ ὁπού κάμουν παρακοὴν καὶ δὲν πηγαίνουν εἰς τὴν τάμπιαν εὐθὺς μετὰ τὴν λειτουργίαν, τοὺς καταρῶμαι ἐκ βάθους ψυχῆς αὐτοὺς καὶ τὰ οἰκογενείας τῶν (ἐκτὸς γερόντων, γραιῶν, γυναικὼν ἀδυνάτων, παρθένων καὶ ἀνηλίκων παίδων) ὡς ἀναξίους της ἐλπιζομένης ἐλευθερίας καὶ ἀναισθήτους τῆς περιστάσεως αὐτῆς τῆς φρικώδους. Ἀκούσατε λοιπὸν ἅπαντες τὴν συμβουλήν μου τὴν ἀρχιερατικήν, διὰ νὰ λάβητε εὐλογίαν καὶ ὄχι κατάραν, νὰ λάβητε καὶ τὸν ἔπαινον τῶν ἀνθρώπων». («Ὁ Τύπος στὸν Ἀγώνα», Ἐκδόσεις Ἑρμῆς, Τόμος Β΄ σελ. 329).

. Ἡ ἀπόφαση γιὰ τὴν Ἔξοδο.

Οἱ πρόκριτοι καὶ οἱ στρατιωτικοί τοῦ Μεσολογγίου ὑπέγραψαν σύμφωνο γιὰ τὴν Ἔξοδο. Αὐτὸ τὸ ὑπαγόρευσε ὁ Ρωγῶν Ἰωσὴφ στὸν Κασομούλη. Σὲ αὐτὸ περιγράφεται ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο θὰ γίνει ἡ ἔξοδος στὶς 10 Ἀπριλίου 1826, ξημερώνοντας τῶν Βαΐων. Ἡ ἀρχὴ τοῦ σχεδίου εἶναι ἡ ἀκόλουθη:

. «Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγίας Τριάδος, βλέποντες τὸν ἑαυτόν μας, τὸ στράτευμα καὶ τοὺς πολίτας ἐν γένει μικροὺς καὶ μεγάλους παρ’ ἐλπίδα ἐστερημένους ἀπὸ ὅλα τὰ κατεπείγοντα ἀναγκαῖα τῆς ζωῆς πρὸ 40 ἡμέρας καὶ ὅτι ἐκπληρώσαμεν τὰ χρέη μας ὡς πιστοὶ στρατιῶται τῆς πατρίδος εἰς τὴν στενὴν πολιορκίαν ταύτην καὶ ὅτι ἐὰν μίαν ἡμέραν ὑπομείνωμεν περισσότερο, θέλομεν ἀποθάνει ὄρθιοι εἰς τοὺς δρόμους ὅλοι…». (Ἀρχιμ. Θεοφίλου Σιμοπούλου «Μάρτυρες καὶ ἀγωνισταὶ Ἱεράρχαι τῆς Ἑλληνικῆς Ἐθνεγερσίας 1821 – 1829», ἐκδ. Δημ. Λ. Θεοφιλοπούλου, Δημοσιογράφου, Ἀθῆναι, 1971, σελ. 425).

. Προστασία τῶν γυναικῶν καὶ παιδιῶν.

. Ὅταν ἀποφασίστηκε ἡ Ἔξοδος, ἄρχισαν νὰ ἐκτυλίσσονται τραγικὲς σκηνές. Μητέρες πέσανε μὲ τὰ παιδιά τους σὲ πηγάδια, ὁ Πετρόχειλος σκότωσε μὲ τὸ μαχαίρι του τὴ γυναίκα του, ὁ Προφίλης τὴ μνηστή του. Ὅταν ἔπεσε ἡ πρόταση νὰ σφαγοῦν ἀπὸ τοὺς ἴδιους ὅλα τὰ γυναικόπαιδα, γιὰ νὰ μὴν ἀτιμαστοῦν καὶ πουληθοῦν στὰ σκλαβοπάζαρα παρενέβη ὁ Ρωγῶν Ἰωσήφ. Ὕψωσε τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ ἀποσόβησε τὴν ἐκτέλεση, μὲ αὐτὰ τὰ λόγια: Τὰ παιδιὰ καὶ οἱ γυναῖκες ἀνήκουν στὸν Θεὸ καὶ ἐκεῖνος θὰ φρόντιζε διὰ τὴν τύχην των. Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγίας τριάδος. Εἶμαι Ἀρχιερεύς. Ἂν τολμήσετε νὰ πράξετε τοῦτο, ΠΡΩΤΟΝ θυσιάσατε ἐμένα. Καὶ σᾶς ἀφήνω τὴν κατάραν τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Παναγίας καὶ ὅλων τῶν Ἁγίων. Καὶ τὸ αἷμα τῶν ἀθώων νὰ πέσσ ἐπάνω σας» (Ἀπὸ ὁμιλία τοῦ Γ. Ἀθανασιάδη – Νόβα στὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, στὶς 15 Ἀπριλίου 1976).-