Παραθέτουμε την ομιλία που εκφωνήθηκε από τον κ.Κρουσουλούδη Σωτήριο, θεολόγο και φιλόλογο, καθηγητή μέσης εκπαίδευσης, με θέμα: "από την εποποιΐα της ΕΟΚΑ στην εισβολή του Αττίλα".
Η ομιλία εκφωνήθηκε στο Λέχοβο, το Σάββατο 26 Οκτωβρίου, στα πλαίσια εκδήλωσης που διοργάνωσε το εκκλησιαστικό Συμβούλιο της ενορίας του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Λεχόβου με τίτλο: "50 χρόνια από την εισβολή".
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:
Σεβασμιότατε, σεβαστοί πατέρες, αξιότιμοι άρχοντες του τόπου, κυρίες και κύριοι,
Λαός που ξεχνά την ιστορία του, δεν έχει μέλλον. Και είναι καταδικασμένος να ξαναζήσει τραγωδίες, γιατί δεν αξιοποιεί στο παρόν τα ιστορικά διδάγματα του παρελθόντος. Αν λοιπόν βρισκόμαστε σήμερα εδώ, δεν είναι μόνο για να θυμηθούμε ηρωικές, αλλά και αποφράδες στιγμές της ιστορίας μας. Αλλά κυρίως, για να ενισχύσουμε το δυναμικό της ψυχής μας με την μνήμη και την γνώση, έτσι ώστε να αποφύγουμε ή τουλάχιστον να περιορίσουμε τυχόν επερχόμενες τραγωδίες στο μέλλον.
1974-2024. Συμπληρώθηκαν φέτος 50 χρόνια από την πιο σύγχρονη τραγωδία του Εθνους, την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο, που έμεινε γνωστή με την ονομασία "Αττίλας". Η Κύπρος κόπηκε βίαια στα δύο. Το 36,2 % του εθνικού εδάφους της βρίσκεται ακόμα υπό παράνομη στρατιωτική κατοχή από την Τουρκία. 4.500-6000 ελληνοκύπριοι και ελλαδίτες σκοτώθηκαν ή τραυματίσθηκαν. Τουλάχιστον χίλιοι διακόσιοι, ακόμα αγνοούνται. Περισσότεροι από 150.000 ελληνοκύπριοι ξεριζώθηκαν από τις εστίες τους και έγιναν πρόσφυγες για να γλυτώσουν.
Αυτήν την στιγμή, στην τουρκοκρατούμενη βορειοανατολική πλευρά, σταθμεύουν παρανόμως τουρκικά στρατεύματα με υπερσύγχρονο οπλισμό και επιθετική διάταξη προς την ελεύθερη Κύπρο. Παράλληλα, οι Τούρκοι φρόντισαν να εποικίσουν το νησί με τουρκογενείς πληθυσμούς από την ενδοχώρα τους, αλλοιώνοντας σαφώς τον δημογραφικό χαρακτήρα του. Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τα γεγονότα και τις αιτίες της εισβολής του "Αττίλα" το 1974, πρέπει να ανατρέξουμε νωρίτερα, στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ και πιο παλιά στην οθωμανοκρατία.
Θα γυρίσουμε, λοιπόν, λίγο πίσω στον χρόνο, το 1571, οπότε και η Κύπρος καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς και παρέμεινε στην κατοχή τους σχεδόν τρεις αιώνες. Το σημαντικό που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε εδώ, είναι η παγίωση και η μόνιμη από τότε παρουσία των Τούρκων στην Κύπρο. Επιτρέψτε μου, λοιπόν, την παρατήρηση, ότι αυτή είναι η ρίζα του προβλήματος, καθώς η σχέση ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων υπήρξε πάντοτε από ανταγωνιστική ως εχθρική.
Το 1878 οι Οθωμανοί παραχώρησαν την Κύπρο στους Αγγλους, ως αντάλλαγμα για την υποστήριξη τους, στον τότε ρωσοτουρκικό πόλεμο. Οι Αγγλοι είχαν αντιληφθεί πολύ καλά την στρατηγική θέση της Κύπρου, για να ελέγχουν τους δρόμους του εμπορίου μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Φρόντισαν, λοιπόν, με την πρώτη ευκαιρία να την κάνουν προτεκτοράτο τους. Και ο κυπριακός λαός, παλαιόθεν Ελληνες, έγιναν σε μια στιγμή, από υπήκοοι του σουλτάνου υπήκοοι της βρετανικής αυτοκρατορίας.
Οι Αγγλοι, ως "εκλεπτυσμένοι" Ευρωπαίοι, δεν έσφαζαν με το γιαταγάνι, αλλά με το "γάντι". Κατάλαβαν γρήγορα την επιρροή της εκκλησίας της Κύπρου στον λαό, γι' αυτό και περιόρισαν τα προνόμια που της είχαν δοθεί από τον σουλτάνο. Επέβαλλαν δυσβάσταχτη φορολογία στον ντόπιο πληθυσμό εμποδίζοντας την όποια ανάπτυξη μπορούσε να υπάρξει, οδηγώντας τον σε καθεστώς σχεδόν δουλοπάροικου. Επιπλέον, κατέστελλαν με την βία οποιαδήποτε αντίδρασή του. Κατά συνέπεια, ήταν λογικό στην συνείδηση του λαού να φαίνονται και αυτοί ως κατακτητές.
Τότε ήταν, που άρχισε σιγά σιγά να φουντώνει μεταξύ των ελληνοκυπρίων, η ιδέα της Ενωσης με την μητέρα Ελλάδα. Αντίστοιχα, όμως, φούντωνε και ο εθνικισμός των τουρκοκυπρίων, καθώς φοβόντουσαν υποβάθμιση της θέσης τους, αν γινόταν πραγματικότητα το σενάριο της Ενωσης.Είναι, λοιπόν, σαφές ότι στην ανατολή του 20ου αιώνα είχαμε στην Κύπρο τρεις βασικούς πόλους: 1) τους αποικιοκράτες Βρετανούς, που προσπαθούσαν να διασφαλίσουν τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της αυτοκρατορίας τους. 2) Τους ελληνοκυπρίους, από την αρχαιότητα αυτόχθονες, που λαχταρούσαν την βελτίωση των όρων ζωής τους, μα και την πολυπόθητη Ενωση με την μητέρα Ελλάδα. 3) τους τουρκοκυπρίους, με παρουσία σχεδόν τριών αιώνων στο νησί, οι οποίοι, δια τον φόβον της ένωσης Κύπρου και Ελλάδος, συσπειρώθηκαν με όπλο τον τουρκικό εθνικισμό τους και ενίσχυσαν τον δεσμό με την νεοσύστατη τότε Τουρκία, από την οποία προσέμεναν τον ρόλο του προστάτη τους.
Εν συντομία, από το 1878 ως την έναρξη του Αγώνα της ΕΟΚΑ, το 1955, οι Βρετανοί λειτούργησαν στην Κύπρο ως στυγνοί αποικιοκράτες, με γνώμονα τα συμφέροντα -και μόνον- της αυτοκρατορίας τους. Είναι αλήθεια, ότι κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου προσέφεραν την Κύπρο ως αντάλλαγμα στην Ελλάδα, για να μπει η δεύτερη στον πόλεμο με την πλευρά των Συμμάχων, πρόταση που απορρίφθηκε. Οπως είναι γεγονός, ότι προώθησαν διάφορα σχέδια αυτοδιοίκησης, τα οποία, όμως, ήταν ανεδαφικά και απλά διαιώνιζαν την παρουσία των Αγγλων στο νησί. Οι υποστηρικτές της "Ενωσης" ένιωθαν βαθιά απογοήτευση, βλέποντας ότι οι Βρετανοί δεν έδειχναν καμμία πρόθεση να αφήσουν την Κύπρο και αποφάσισαν την διεξαγωγή ένοπλου αγώνα εναντίον τους.
Ετσι, ξεκίνησε ο αγώνας της ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) την 1η Απριλίου 1955, με στόχο την αποτίναξη της βρετανικής κυριαρχίας και την Ενωση με την Ελλάδα. Η ΕΟΚΑ οργανώθηκε από τον Γεώργιο Γρίβα, ελληνοκύπριο αξιωματικό του ελληνικού στρατού, που έμεινε γνωστός με το ψευδώνυμο "Διγενής". Σημειωτέον, ότι οι τουρκοκύπριοι επέδειξαν εξαιρετικά αντανακλαστικά και συνέστησαν αμέσως την δική τους οργάνωση, με την ονομασία ΤΜΤ (Türk Mukavemet Teşkilatı) και στόχο την διχοτόμηση του νησιού.Ο ένοπλος αγώνας κράτησε τέσσερα χρόνια, από το 1955 ως το 1959. Οι αντάρτες της ΕΟΚΑ έκαναν καταδρομικές και βομβιστικές επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια, εργοστάσια, αστυνομικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις και χώρους αναψυχής βρετανών στρατιωτών. Και μετά, γρήγορα κατέφευγαν σε κρυψώνες στα βουνά.
Οι ελληνοκύπριοι και ειδικά η μαθητιώσα νεολαία, με τις φλογερές διαδηλώσεις της, υποστήριξε την ΕΟΚΑ, πλην ελαχίστων προδοτών, αρκετοί από τους οποίους βρέθηκαν και εκτελέστηκαν.Το φθινόπωρο του 1955, ήρθε στην Κύπρο νέος κυβερνήτης, ο σκληροτράχηλος Τζον Χάρντινγκ. Αμέσως έλαβε δραστικά μέτρα. Εξόρισε τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο, όταν απέτυχαν οι μαζί του διαπραγματεύσεις για επίλυση του προβλήματος. Κήρυξε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης με δρακόντειους νόμους. Εκλεισε σχολεία και έφτιαξε στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα οποία σύμφωνα με μαρτυρίες κρατουμένων, γίνονταν φρικτά βασανιστήρια, που θύμιζαν τις ναζιστικές θηριωδίες. Επέβαλλε, τέλος, την ποινή του θανάτου, ακόμα και για τον απλό πυροβολισμό καθώς και την μεταφορά όπλων.
Μέσα σε αυτήν την "φωτιά", ήταν επόμενο να γεννηθούν ήρωες, οι οποίοι με την δράση και -σε πολλές περιπτώσεις με την θυσία τους- έδειξαν τον δρόμο της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας στον κυπριακό λαό. Διαβάζοντας για τον βίο και την δράση αρκετών ηρώων της ΕΟΚΑ, καταλαβαίνει κανείς, ότι δεν πρόκειται για απλούς αγωνιστές ενός εθνικού αγώνα. Αισθάνεσαι ότι έχεις να κάνεις με ανθρώπους καθαρούς και ισορροπημένους, που εμπνέονταν από χριστιανικά και ανθρωπιστικά ιδεώδη στην πράξη. Ανθρώπους, που δεν παπαγαλίζανε για δικαιώματα και λευτεριά στα λόγια, αλλά τα υπέγραψαν με το αίμα τους και θα έπρεπε -κατά την γνώμη μου ως εκπαιδευτικός- να διδάσκονται ως πρότυπα στην σημερινή νεολαία.
Θα σας παραθέσω δύο περιπτώσεις, ως ελάχιστο μνημόσυνο για όλους αυτούς τους φανερούς και αφανείς ήρωες.
Ο πρώτος είναι ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο "Σταυραετός του Μαχαιρά", όπως έμεινε μετά θάνατον γνωστός. Από παιδί, σαν χαρακτήρας ήταν σοβαρός, λιγομίλητος και ριψοκίνδυνος. Αγαπούσε τον αθλητισμό και λάτρευε την ελληνική ιστορία, ειδικά τους ήρωες της Επανάστασης του 1821. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές, υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στην Ελλάδα. Ανθρωπος σαν αυτόν, δεν θα μπορούσε να λείπει από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ. Μυήθηκε, λοιπόν, στην Οργάνωση, φθάνοντας μάλιστα στην θέση του υπαρχηγού, λόγω των ηγετικών του ικανοτήτων.Οργάνωσε και συμμετείχε σε πολλές αντιστασιακές επιχειρήσεις, επιτυγχάνοντας πάμπολλα χτυπήματα εναντίον των κατακτητών. Οι Αγγλοι έκαναν πολλές προσπάθειες για να τον συλλάβουν και τον επικήρυξαν με 5.000 λίρες. Ο Αυξεντίου πάντα τους ξέφευγε. Κάποτε, μεταμφιέστηκε σε καλόγερο και κέρασε τους άγγλους διώκτες του χωρίς να τον αναγνωρίσουν. Ενώ, άλλη φορά πέρασε αγγλικό μπλόκο μεταμφιεσμένος σε άγγλο αξιωματικό, με τους άγγλους στρατιώτες να τον χαιρετούν στρατιωτικά, θεωρώντας τον ως ανώτερό τους.
Μετά από προδοσία, οι Αγγλοι βρήκαν το κρησφύγετό του κοντά στην ιερά μονή Μαχαιρά. Το περικύκλωσαν και ζήτησαν από αυτόν και την ομάδα των τεσσάρων ανδρών του να παραδοθούν. Ο Αυξεντίου έδωσε διαταγή στους άνδρες του να βγουν έξω, ενώ ο ίδιος θα πολεμούσε μέχρις εσχάτων. Μετά από πολύωρη μάχη και αποτυχημένες προσπάθειες να εκπορθήσουν το καταφύγιο του ήρωος, έθεσαν σε ενέργεια ένα άλλο σχέδιο: περιέλουσαν το κρησφύγετο με βενζίνη και έριξαν εμπρηστικές χειροβομβίδες.
Μέσα στο κρησφύγετο βρισκόταν πλέον κι ο συναγωνιστής του Αυγουστής Ευσταθίου, τον οποίο είχαν στείλει οι Αγγλοι λίγο νωρίτερα, νομίζοντας ότι ο Αυξεντίου ήταν νεκρός. Οι στιγμές που ακολούθησαν ήταν βγαλμένες από αρχαία τραγωδία... Ο Αυγουστής έχοντας πάθει εγκαύματα περιγράφει για τον Αυξεντίου: "εκεί στο βάθος του κρησφυγέτου που βρισκόταν, οι φλόγες τον είχαν ζώσει από παντού. Καιγόταν ολόκληρος, κι όμως, ακόμα και τότε διατηρούσε την ψυχραιμία του! Στο πρόσωπό του δεν είδα να ζωγραφίζεται τρόμος ή πόνος. Κι ενώ εγώ τον έβλεπα τρομαγμένος, εκείνος με κοίταζε ατάραχος, απευθύνοντάς μου τα τελευταία του λόγια: "μη φοβάσαι βρε μισκή, μη φοβάσαι!"
Ο Σταυραετός του Μαχαιρά, Γρηγόρης Αυξεντίου, πέταξε στα επουράνια σε ηλικία 28 χρονών, στις 3 Μαρτίου του 1957. Οι αρχές του στρατού κατοχής, ζήτησαν από την οικογένεια του να αναγνωρίσει το καμένο πτώμα και πήγε ο πατέρας του, Πιερής, τον οποίο συνόδευε ο δικηγόρος Τριανταφυλλίδης. Η αδελφή του Γρηγόρη Αυξεντίου διηγείται: «Ο πατέρας μου μπήκε ατάραχος μέσα και βγήκε μ’ ένα πλατύ χαμόγελο που καθησύχασε τους Ελληνες που βρίσκονταν εκεί. Μόλις, όμως, μπήκε στο αυτοκίνητο, ξέσπασε σε λυγμούς. Ο Τριανταφυλλίδης τότε του είπε: «Κλαις για έναν ξένο; Οταν βγήκες γελούσες, άρα ο Γρηγόρης ξέφυγε». «Δεν ξέφυγε» απάντησε ο πατέρας μου. «Ο Γρηγόρης ήταν μέσα νεκρός, αλλά δεν ήθελα να δώσω στα σκυλιά, τους Αγγλους, τη χαρά να με βλέπουν να πονώ». Η δε μητέρα του είπε «...αφού δεν επαραδώθηκες, κι έμεινες κι εσκοτώθηκες, ας έχεις την ευχή μου...» Και συμπλήρωσε «...είμαι περήφανη για τον γιο μου. Κάλλιο μια φούχτα τιμημένη στάχτη, παρά γονατισμένος ο λεβέντης μου».
Ο δεύτερος ήρωας είναι ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο οποίος γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου στις 26 Φεβρουαρίου 1938. Ο Ευαγόρας, όπως τα περισσότερα παιδιά της Κύπρου, μπολιάστηκαν με τα ιδανικά των μεγαλυτέρων που αγωνίζονταν για την Ελευθερία και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.Το 1953, σε ηλικία 15 ετών, κατέβασε και έσκισε την αγγλική σημαία στο Κολέγιο της Πάφου, κατά την ημέρα στέψης της Βασίλισσας Ελισάβετ στο Λονδίνο. Δύο χρόνια αργότερα, συνελήφθη ως μέλος της νεολαίας της ΕΟΚΑ, επειδή συμμετείχε σε παράνομη πορεία. Στις 18 Δεκεμβρίου 1956, συνελήφθη εκ νέου για κατοχή και διακίνηση παράνομου οπλισμού. Η δίκη του ορίσθηκε για τον Μάρτιο του 1957. Στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν. Παραδέχθηκε την ενοχή του, με αξιοθαύμαστο τρόπο: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ο,τι έκαμα, το έκαμα ως Ελλην Κύπριος, όστις ζητεί την ελευθερίαν του. Τίποτε άλλο».
Την επομένη της καταδίκης του Παλληκαρίδη σε θάνατο, ο κόσμος ξεσηκώθηκε για να σώσει τον νεαρό μαθητή. Οι εκκλήσεις για την απονομή χάριτος από την Ελλάδα, την Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, απορρίφθηκαν τόσο από τον άγγλο κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ όσο και από την πρόσφατα εκλιπούσα βασίλισσα Ελισσάβετ, που εκείνη την εποχή, μόλις είχε ανέβει στον θρόνο, σε νεαρή ηλικία. Τον οδήγησαν στην αγχόνη τα μεσάνυχτα 13 προς 14 Μαρτίου του 1957. Ηταν ο νεαρότερος και τελευταίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ που απαγχονίστηκε.
Η Κύπρος δεν έχασε μόνο έναν ηρωικό αγωνιστή, αλλά και έναν γεννημένο ποιητή, που ήδη στα 18 του χρόνια είχε γράψει πολλά και μεστά ποιήματα. Με ένα τέτοιο αποχαιρέτησε τους συμμαθητές του, όταν σταμάτησε το σχολείο για να ενταχθεί στις τάξεις της ΕΟΚΑ. Σας διαβάζω μερικούς από τους στίχους του: "Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια να βρω τα σκαλοπάτια που παν' στην Λευτεριά.Θ' αφήσω αδέρφια, συγγενείς, την μάνα, τον πατέραμες στα λαγκάδια πέρα και τις βουνοπλαγιές.Ψάχνοντας για την Λευτεριά θα 'χω παρέα μόνηκατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.Τώρα κι αν είναι χειμωνιά θα 'ρθει το καλοκαίριτην Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.."
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης και άλλοι έντεκα ήρωες είναι θαμμένοι στα Φυλακισμένα Μνήματα, ένα κοιμητήριο που βρίσκεται στις φυλακές Λευκωσίας κι αποτελεί μοναδικό παγκόσμιο φαινόμενο. Κι αυτό γιατί, οι σοροί των ηρώων δεν βρίσκονται σε κάποιο κοινό κοιμητήριο, αλλά ανάμεσα σε ψηλούς, χοντρούς τοίχους φυλακών, που στο ψηλότερο σημείο τους έχουν ακόμα συρματόπλεγμα και σπασμένα γυαλιά, σαν να προσπαθούν να αποτρέψουν κάποιον να αποδράσει…
Ο χώρος αυτός κατασκευάστηκε από τον Κυβερνήτη Χάρντινγκ, δίπλα ακριβώς από τα κελιά των μελλοθανάτων και το δωμάτιο με την αγχόνη της εκτέλεσης. Οι Βρετανοί -άριστοι γνώστες της ψυχολογίας- αποφάσισαν να θάβουν εκεί όσους απαγχονίζονταν για την δράση τους στην ΕΟΚΑ και όσα ηγετικά στελέχη της σκοτώνονταν σε μάχες, για να μην μετατρέπονται οι κηδείες τους σε μαζικά συλλαλητήρια και μαχητικές διαδηλώσεις. Τα Φυλακισμένα Μνήματα είναι σήμερα τόπος προσκυνήματος. Οποιος τα επισκέπτεται τον συνεπαίρνει ιερό δέος. Γιατί, στα λίγα τετραγωνικά του βρίσκεται μαζεμένη πολλή ελληνική λεβεντιά.
Μετά την εποποιία της ΕΟΚΑ, ακολουθούν δύσκολα χρόνια για την Κύπρο. Το 1959 υπογράφηκε η Συμφωνία Ζυρίχης-Λονδίνου μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας. Με αυτήν, ιδρύθηκε μεν ανεξάρτητο Κυπριακό κράτος με ελληνοκύπριο πρόεδρο, αλλά με τουρκοκύπριο αντιπρόεδρο, ο οποίος, μάλιστα, θα διέθετε δικαίωμα βέτο για μια σειρά ζητημάτων στην άμυνα, εξωτερική πολιτική και αλλού. Αυτό ήταν το μεγάλο δομικό της σφάλμα. Στην πραγματικότητα, η Συμφωνία Ζυρίχης-Λονδίνου έβαζε την ταφόπλακα για την ουσιαστική ανεξαρτησία της Κύπρου με όρους βιώσιμους για τον Ελληνισμό. Και έθεσε τις βάσεις για την εισβολή των Τούρκων λίγα χρόνια αργότερα. Ο Σοφοκλής Βενιζέλος, της τότε ελληνικής αντιπολίτευσης, ανέφερε προφητικά: "Δεν θέλω να είμαι μάντης κακών. Προβλέπω όμως ότι αι υπογραφείσαι συμφωνίαι θα αποδειχθή, εν τη εφαρμογή των, ότι δεν είναι βιώσιμοι και πρέπει να ανατραπούν. Αλλως, πολύ φοβούμαι, ότι θα θρηνήσωμεν νέας εθνικάς συμφοράς"
Από το 1959 ως το 1974 μεσολάβησαν πολλά και δραματικά γεγονότα: 1) Αρχισε να αυξάνεται σταδιακά η καχυποψία και η εχθρότητα μεταξύ ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, με αιματηρά επεισόδια. 2) Προτάθηκαν σχέδια λύσης από την Διεθνή Κοινότητα, τα οποία δεν έγιναν δεκτά είτε από την μία είτε από την άλλη πλευρά.3) Η ελληνοκυπριακή πλευρά ήταν στα πρόθυρα του εμφυλίου. Οι παρατάξεις του Μακαρίου και του Γρίβα είχαν τελείως διαφορετική οπτική για το πώς έπρεπε η Κύπρος να πορευθεί πολιτικά.4) Οι σχέσεις Αθήνας, όπου επικρατούσε Χούντα και Λευκωσίας επιδεινώθηκαν, καθώς η κάθε πλευρά καταλόγιζε ευθύνες στην άλλη. 5) Εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο νησί ελληνική και τουρκική στρατιωτική δύναμη, καθώς και ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών.
Ώσπου φθάνουμε χρονικά στο έτος 1974. Στις 15 Ιουλίου οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις υποκινούμενες από τον δικτάτορα Ιωαννίδη, σε συνεργασία με την Εθνική Φρουρά της Κύπρου και μέλη της ΕΟΚΑ Β΄, πραγματοποίησαν πραξικόπημα με σκοπό την ανατροπή του νόμιμα εκλεγμένου Προέδρου, αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ο Μακάριος κατάφερε να δραπετεύσει και λίγες μέρες αργότερα, στις 19 Ιουλίου, μιλώντας από το βήμα του Ο.Η.Ε., ζήτησε από το Συμβούλιο Ασφαλείας να καλέσει το ελληνικό καθεστώς να αποσύρει τους Ελληνες αξιωματικούς που υπηρετούσαν στην Εθνοφρουρά της Κύπρου, ονομάζοντας το πραξικόπημα εναντίον του ελληνική εισβολή, που πλήττει ολόκληρο τον κυπριακό λαό, Ελληνες και Τούρκους.
Αυτές οι δηλώσεις του Μακαρίου, από το βήμα του Ο.Η.Ε., ουσιαστικά χάρισαν στην Τουρκία την ηθική νομιμοποίηση να επέμβει στρατιωτικά, επικαλούμενη το δικαίωμά της ως εγγυήτρια δύναμη για την προστασία των τουρκοκυπρίων. Μία ημέρα αργότερα, στις 20 Ιουλίου 1974, οι κάτοικοι της Λευκωσίας ξύπνησαν από το θόρυβο των αεροπλάνων και, στο πρώτο φως, είδαν να πέφτουν κατά κύματα οι Τούρκοι αλεξιπτωτιστές. Οι εγκαταστάσεις της Εθνοφρουράς και άλλοι στόχοι βομβαρδίσθηκαν από την τουρκική αεροπορία.
Στις 6.30 π.μ., οι πρώτοι Τούρκοι στρατιώτες αποβιβάσθηκαν στην παραλία της Κυρήνειας. Η εισβολή των Τούρκων, με την ονομασία "Αττίλας", είχε ήδη ξεκινήσει.Τα τουρκικά αποβατικά πλοία και οι πεζοναύτες αντί απόβασης, έκαναν στην πραγματικότητα αποβίβαση. Δεν έπεσε τις πρώτες κρίσιμες στιγμές ούτε μια τουφεκιά, για να τους εμποδίσει, έστω για τη τιμή των όπλων. Μόνο δύο τορπιλάκατοι κινήθηκαν αυτοβούλως εναντίον του τουρκικού στόλου. Από τις δυνάμεις της Εθνοφρουράς, που ήταν εντεταλμένες να υπερασπισθούν τον τομέα της Κυρήνειας, ένα τάγμα είχε μεταφερθεί στην Λευκωσία για να συμμετάσχει στο πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου, ενώ το δεύτερο δεν αντέδρασε τις πρώτες κρίσιμες στιγμές, γιατί δεν είχε εντολές από το Γενικό Επιτελείο!Επιπλέον, η καθυστερημένη στρατιωτική κινητοποίηση της Ελλάδος έδωσε τη δυνατότητα στους Τούρκους εισβολείς να παγιώσουν τις θέσεις τους και να δημιουργήσουν τα απαραίτητα προγεφυρώματα για την συνέχεια της επιχείρησής τους.
Οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ, όταν κινητοποιήθηκαν, άρχισαν να πολεμούν με ηρωική αυτοθυσία, χωρίς μάλιστα να διαθέτουν αεροπορική κάλυψη και σύγχρονο οπλισμό. Αριθμούσαν γύρω στους 12.000 άνδρες (Ελληνοκύπριους και Ελλαδίτες). Αργά το βράδυ της 20ης Ιουλίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέδωσε ψήφισμα, με το οποίο καλούσε σε κατάπαυση του πυρός και σε αποχώρηση από την Κύπρο του «ξένου στρατιωτικού δυναμικού». Παρά την ομόφωνη έγκρισή του, αγνοήθηκε από την Τουρκία, η οποία έχοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων επειγόταν να εφαρμόσει πλήρως τα σχέδια της.
Την επομένη, 21 Ιουλίου, οι μάχες στην Κύπρο συνεχίζονταν με ιδιαίτερη σφοδρότητα. Στόχος των ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο ήταν να αποκόψουν τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας από το προγεφύρωμα της Κερύνειας. Στις 2 ξημερώματα της 22ας Ιουλίου, 12 ελληνικά μεταγωγικά τύπου Νοράτλας, που μετέφεραν καταδρομείς στο νησί, χτυπήθηκαν, κατά λάθος, από φίλια πυρά πλησίον του αεροδρομίου της Λευκωσίας, αφού οι Κύπριοι δεν είχαν ενημερωθεί, με αποτέλεσμα το ένα από αυτά να καταρριφθεί οδηγώντας στον θάνατο 31 στρατιωτικούς μας. Στις 4 το απόγευμα, άρχισε να τηρείται η ανακωχή, που πέτυχε ο αμερικανικός παράγοντας. Σ’ αυτό το χρονικό σημείο, οι Τούρκοι κατάφεραν να ελέγξουν το 3% του Κυπριακού εδάφους, έχοντας δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα, που συνέδεε την Κερύνεια με τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λευκωσίας.
Στις 23 Ιουλίου κηρύχθηκε εκεχειρία. Η Χούντα των Αθηνών καθώς και η πραξικοπηματική κυβέρνηση της Κύπρου έπεσαν. Ακολούθησαν δύο γύροι συνομιλιών στη Γενεύη, οι οποίες όμως, κατέρρευσαν και στις 14 Αυγούστου η Τουρκία ξεκίνησε την επιχείρηση «Αττίλας ΙΙ», που κράτησε τρεις ημέρες. Τα αποτελέσματά της ήταν καταστροφικά: χάθηκε η Αμμόχωστος και από το 3% του εδάφους που ήλεγχαν οι Τούρκοι, έφτασαν στο σημερινό 36,2%, αφού η άμυνα των ελληνοκυπρίων δεν κατάφερε να τους συγκρατήσει.
Η εισβολή του Αττίλα ήταν μια ανείπωτη τραγωδία για τον Ελληνισμό: χάθηκε εθνικό έδαφος, δολοφονήθηκαν και τραυματίσθηκαν χιλιάδες, βιάσθηκαν γυναίκες, παιδιά ακόμα και ηλικιωμένοι. Αναγκάστηκαν να γίνουν πρόσφυγες δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι. Και από τους 20.000 ελληνοκύπριους και Μαρωνίτες ρωμαιοκαθολικούς Κύπριους που έμειναν τότε στα Κατεχόμενα, τώρα πια δεν έχουν απομείνει παρά λίγες εκατοντάδες.
Από ανθρωπιστικής άποψης, η πιο τραγική συνέπεια του "Αττίλα" είναι οι αγνοούμενοι. Χιλιάδες Ελληνοκύπριοι είχαν συλληφθεί και κρατηθεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Κύπρο από τους Τούρκους στρατιώτες και παραστρατιωτικούς. Κάποιοι δολοφονήθηκαν και ρίχθηκαν σε ομαδικούς τάφους. Εκτιμάται ότι πάνω από 2000 αιχμάλωτοι πολέμου είχαν μεταφερθεί παράνομα και κρατηθεί σε φυλακές στην Τουρκία. Σχεδόν οι μισοί επέστρεψαν με την ανταλλαγή αιχμαλώτων. Οι υπόλοιποι εξακολουθούν να αγνοούνται. Σύμφωνα με πληροφορίες του δημοσιογράφου-ερευνητή Πέτρου Κασιμάτη, το 1991 υπήρχαν 13 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις ζωντανών αγνοουμένων στις στρατιωτικές φυλακές του Μπολού και του Ντενιζλί. Πιθανώς, αυτό να σας ακούγεται ως ένα απίθανο νοσηρό σενάριο. Εχετε υπόψη σας, όμως, ότι οι Τούρκοι μετά από πολεμικές επιχειρήσεις, έχουν ως συνήθη πρακτική να κρατούν στην ζωή το 1/3 των αιχμαλώτων προς υπηρεσία στην δόξα του Αλλάχ. Η όποια απόπειρα να οργανωθεί κάποια απόδρασή τους ή να διεθνοποιηθεί το θέμα προσέκρουσε στην έλλειψη διάθεσης από πλευράς της πολιτικής ηγεσίας, καθώς οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έβαιναν τότε καλώς και δεν έπρεπε τίποτα να τις διαταράξει.
Σήμερα, 50 χρόνια μετά την εισβολή του "Αττίλα", οφείλουμε να θυμόμαστε όλους εκείνους τους γνωστούς και άγνωστους ήρωες που, είτε έπεσαν ποτίζοντας με το αίμα τους την μαρτυρική γη της Κύπρου, είτε έζησαν, αλλά ο κρατικός μηχανισμός τους ξέχασε.
Τι να πει κανείς, διαβάζοντας για την θυσία του Πατρινού Καταδρομέα Λοχαγού Νικόλαου Κατούντα της 33ης Μοίρας Καταδρομών... Μετά από σκληρές μάχες στον Πενταδάκτυλο, διατάχθηκε με τους 62 καταδρομείς του, να εξαλείψει το προγεφύρωμα των Τούρκων στον Αγιο Γεώργιο Κερύνειας, πηγαίνοντας ουσιαστικά σε αποστολή αυτοκτονίας. Τότε ρώτησε έναν στρατιώτη του Πεζικού που οπισθοχωρούσε: "Πού είναι ο εχθρός;" Ο στρατιώτης του απάντησε: "Είναι πολλοί. Πάρα πολλοί. Καλύτερα να φύγετε". Ο Κατούντας απάντησε αφοπλιστικά: "Δεν σε ρώτησα πόσοι είναι οι εχθροί, αλλά πού είναι". Ο Κατούντας έπεσε λίγο αργότερα, περικυκλωμένος από πολυάριθμους Τούρκους, μένοντας τελευταίος και καλύπτοντας την απαγκίστρωση των ανδρών του.
Ο αντισυνταγματάρχης Στυλιανός Καλμπουρτζής, διοικητής της 181 Μοίρας Πεδινού Πυροβολικού, μετά από τριήμερη άνιση μάχη με καταδρομείς του τουρκικού στρατού, έπεσε ηρωικά μαζί με 37 άνδρες του, στην διάβαση Πέλλα Πάϊς -Συγχαρί, στην οροσειρά του Πενταδακτύλου. Αυτοί που θυμούνται τις τελευταίες στιγμές, αναφέρουν την υπεράνθρωπη προσπάθεια που κατέβαλε τις κρίσιμες ώρες της τελικής μάχης, εκθέτοντας τον εαυτό του σε θανάσιμο κίνδυνο και βάλλοντας μόνος από προωθημένη θέση πυροβολικού για να καλύψει την ασφαλή αποχώρηση των στρατιωτών του. Η τύχη του Καλμπουρτζή αγνοείτο από τις 23 Ιουλίου 1974. Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ένας Τουρκοκύπριος παρέδωσε στην Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων το περίστροφο του και την βέρα του γάμου του. Τα οστά του βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο το 2011 και ταυτοποιήθηκαν με την μέθοδο του DNA το 2015.
Οι Ελλαδίτες και ελληνοκύπριοι πεσόντες της εισβολής του Αττίλα βρίσκονται θαμμένοι σε στρατιωτικό κοιμητήριο στην Λευκωσία, στον ιερό χώρο του "τύμβου" της Μακεδονίτισσας. Ο ηρωικός θάνατος, δεν μειώνει σε καμία περίπτωση των ηρωισμό αυτών που επέζησαν, όπως ο Αντισυνταγματάρχης Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος, ο Ταγματάρχης Γιώργος Παπαμελετίου, και πολλοί άλλοι που σήμερα δεν είναι στη ζωή, και δεν μπόρεσαν να δουν, όσο ζούσαν, τις θυσίες των συμπολεμιστών τους να δικαιώνονται.
Ενας από τους ήρωες που επέζησαν ήταν ο καταδρομέας-αλεξιπτωτιστής Μανώλης Μπικάκης από την Κρήτη. Κατά την διάρκεια μίας μάχης σε ένα ύψωμα δυτικά της Λευκωσίας, χάθηκε από την ομάδα του και θεωρήθηκε αρχικά νεκρός. Ο Μπικάκης, όμως, ήταν ζωντανός, έχοντας στην διάθεσή του ένα ΠΑΟ και 8 βλήματα. Βλέποντας να πλησιάζει μία ίλη τουρκικών αρμάτων Μ-48, με επιτυχείς βολές και διαρκή αλλαγή θέσεως βολής, κατέστρεψε μόνος του 6 τουρκικά άρματα! Οι Τούρκοι πεζικάριοι που ακολουθούσαν, θεωρώντας ότι έχουν απέναντί τους ισχυρή δύναμη, κρύφτηκαν σε ένα παρακείμενο κτίριο. Ο Μπικάκης έριξε εναντίον τους τα δύο τελευταία βλήματα προκαλώντας τους σωστή εκατόμβη.
Αφησα για το τέλος έναν ήρωα αξιωματικό που έφυγε από την ζωή πρόσφατα, στα τέλη του Ιουνίου του 2023. Τον υπολοχαγό τότε, Ηλία Γλεντζέ, με καταγωγή από την Λακωνία. Ο Γλεντζές, που περιγράφεται ως ένας γενναίος, αλλά και πανέξυπνος αξιωματικός, ήταν διοικητής του 13ου Λόχου Κρούσεως της 31ης Μοίρας Καταδρομών και συμμετείχε στις ηρωικές μάχες των Καταδρομέων μας εναντίον των Τούρκων στον Πενταδάχτυλο. Ο αντικειμενικός σκοπός της επιχείρησης ήταν το ύψωμα Κοτζά Kαγιά, οχυρό και σχεδόν απόρθητο. Οποιος το κατείχε, μπορούσε και να ελέγχει την κεντρική οδό Κυρήνειας-Λευκωσίας. Στόχος της αποστολής, πίσω από τις εχθρικές γραμμές, ήταν η κατάληψη του στρατοπέδου των Τούρκων αλεξιπτωτιστών, που βρίσκονταν πάνω στο ύψωμα. Ο τότε ανθυπολοχαγός Ματθαίος Οικονομίδης περιγράφει: "ο 13ος λόχος διασχίζει την χαράδρα. Παντελώς ανορθόδοξο και άκρως επικίνδυνο. Ομως μόνο από εκεί δεν θα μας περίμενε ο εχθρός. Εισερχόμαστε στο δάσος της Αγύρτας. Αποφεύγουμε τις τουρκικές περιπολίες, που ούτε καν διανοούνται πως κινούμαστε σ’ απόσταση αναπνοής από αυτές".
Την νύχτα της 20/21ης Ιουλίου ο Γλεντζές με τους 22 καταδρομείς του έφτασαν στο στρατόπεδο των Τούρκων δρασκέλισαν το πέτρινο τείχος και μπήκαν στους θαλάμους του στρατοπέδου, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Οι Τούρκοι αλεξιπτωτιστές που ανυποψίαστοι αναπαύονταν, εξολοθρεύτηκαν τάχιστα. Αποστολή εξετελέσθη. Οταν κατάλαβαν οι Τούρκοι ότι έχασαν με τέτοιο απίστευτο τρόπο το στρατηγικής σημασίας ύψωμα, άρχισαν λυσσαλέες επιθέσεις μέσα στην νύχτα προς ανακατάληψή του. Οι καταδρομείς του Γλεντζέ, άριστα οχυρωμένοι, τις απέκρουσαν προκαλώντας τρομακτικές απώλειες στους Τούρκους. Οταν γνωστοποιήθηκε ότι το τάγμα πεζικού που θα έπρεπε να παραλάβει το ύψωμα, αδυνατούσε να εκτελέσει την αποστολή του, το τμήμα που δρούσε στην κορυφή απαγκιστρώθηκε.
Εμεινε πίσω ο Γλεντζές να παγιδεύσει τον χώρο με χειροβομβίδες και ο Οικονομίδης να τον καλύπτει. Οι Τούρκοι είχαν πια εισέλθει στο στρατόπεδο και τους πλησίαζαν επικίνδυνα. Μόλις ολοκληρώθηκε η παγίδευση, άνοιξαν με αιφνιδιαστικά πυρά τον κλοιό και διέφυγαν προς τα φίλια τμήματα. Η μάχη του Κοτζά Καγιά διδάσκεται στην Στρατιωτική Σχολή του Ισραήλ ως μία από τις καλύτερες καταδρομικές επιχειρήσεις στο κόσμο.
Στα 50 χρόνια που μεσολάβησαν από το 1974 ως σήμερα, έγιναν πολλές διπλωματικές προσπάθειες για την επίλυση του Κυπριακού, χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Η πιο γνωστή προσπάθεια είναι το γνωστό σε όλους μας σχέδιο Ανάν, του 2004. Αυτό το σχέδιο, ουσιαστικά άνοιγε τον δρόμο της διεθνούς αναγνώρισης του ψευδοκράτους ως νόμιμης πλέον κρατικής οντότητας. Οι τουρκοκύπριοι, όπως ήταν φυσικό, το υποστήριξαν. Το εντυπωσιακό, μα συνάμα τραγικό είναι ότι το υποστήριξε η κυπριακή και ελληνική αντιπολίτευση, ενώ η τότε ελληνική κυβέρνηση κράτησε ουδέτερη θέση.
Ο μόνος που προέβαλε σθεναρή αντίσταση ήταν ο τότε πρόεδρος της Κύπρου Τάσσος Παπαδόπουλος, πετυχαίνοντας να πείσει την πλειοψηφία των ελληνοκυπρίων να ψηφίσει ΟΧΙ στο δημοψήφισμα που ακολούθησε. Στο περίφημο διάγγελμά του, μεταξύ των άλλων είπε και το εξής:
«...Παρέλαβα κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω «κοινότητα» χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα...».
Κλείνοντας αυτό το σύντομο χρονικό, επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις. Πρώτα από όλα το θέμα της διχόνοιας. Ο "Αττίλας" ήταν η ευκαιρία των Τούρκων, μετά από ένα πραξικόπημα Ελλήνων εναντίον Ελλήνων. Η διχόνοια πάντα πάει πίσω τον Ελληνισμό και γίνεται αιτία μεγάλων συμφορών. Επειτα, η σχέση με τους Τούρκους. Ας μην γελιόμαστε! Η ουσιαστική συμβίωση Ελλήνων και Τούρκων είναι δύσκολη έως αδύνατη. Ανατρέξτε στο παρελθόν, για του λόγου το αληθές: οι εξισλαμισμοί χιλιάδων Ελλήνων στην τουρκοκρατία. Ο απελευθερωτικός αγώνας εναντίον των Τούρκων το 1821. Η γενοκτονία του ποντιακού και μικρασιατικού Ελληνισμού από τον Κεμάλ. Ο "Αττίλας" το '74. Και σήμερα, ο άκρατος ιμπεριαλισμός του νεο-οθωμανικού τουρκικού κράτους, που διεκδικεί από τους πάντες τα πάντα.
Τους δύο λαούς χωρίζουν ιστορικές διαφορές και χάσμα υπαρξιακής νοοτροπίας, λόγω θρησκείας και πολιτισμού. Δυστυχώς, ο εξ ανατολών γείτονας καταλαβαίνει μόνο την γλώσσα της ισχύος. Ισχυρές ένοπλες δυνάμεις και στιβαρό δόγμα αποτροπής, είναι σίγουρα πιο πειστικά από αδύναμους συμβιβασμούς και διαρκή υποχωρητικότητα, που τρέφουν τον ιμπεριαλιστικό επεκτατισμό του.Το επόμενο που ήθελα να μοιραστώ μαζί σας είναι τα περί πολιτικής και Συμμάχων.
Η ιστορία, δυστυχώς, καταγράφει ότι αρκετοί από τους ελλαδίτες και Κύπριους πολιτικούς των προηγούμενων δεκαετιών, αν όχι μειοδότησαν, σίγουρα δεν υπερασπίσθηκαν σθεναρά τα συμφέροντα της Κύπρου και του Ελληνισμού γενικότερα. Και, όσον αφορά τους Συμμάχους, έχουμε δει πολλές περιπτώσεις που ενεργοποιήθηκαν τάχιστα τα στρατιωτικά αντανακλαστικά τους, όταν θεώρησαν ότι παραβιάζεται το Διεθνές Δίκαιο. Εισβολή στο Ιράκ, διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, Αφγανιστάν, με τελευταία την στρατιωτική ενίσχυση της Ουκρανίας. Αλήθεια, η κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και τα εγκλήματα πολέμου της Τουρκίας στην Κύπρο το '74, γιατί αντίστοιχα δεν ενεργοποίησαν τα διεθνή αντανακλαστικά; Και συνεχίζεται 50 χρόνια τώρα η αέναη και στείρα διπλωματία στο κυπριακό, μήπως και ξεχάσουμε.
Ώστόσο, από το 1974 ως σήμερα, δονεί τις καρδιές μας, μία φράση που έγινε σύνθημα-σύμβολο και πέρασε στο συλλογικό υποσυνείδητο, όχι μόνο των ελληνοκυπρίων, αλλά και ολόκληρου του Ελληνισμού: "ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ!"
«ΔΕΝ ΞΕΧΝΏ» σημαίνει γνωρίζω την αλήθεια. Κι αν δεν ξέρω, την μαθαίνω. Η αλήθεια είναι το αντίδοτο της λήθης.
«ΔΕΝ ΞΕΧΝΏ» σημαίνει τιμώ. Η τιμή δεν εξαντλείται μόνο σε επικήδειους και μνημόσυνα.
«ΔΕΝ ΞΕΧΝΏ» σημαίνει θυσιάζομαι, διεκδικώ αυτά που μου ανήκουν και αποδίδω δικαιοσύνη.
«ΔΕΝ ΞΕΧΝΏ» μέχρι την ανάπαυση των μαρτύρων, την αναγνώριση των ηρώων, την επιστροφή των αγνοουμένων.
ΔΕΝ ΞΕΧΝΏ» μέχρι ο Πενταδάκτυλος να λευτερωθεί και να γίνει ηφαίστειο να κάψει με τη λάβα του την βαρβαρότητα. Μέχρι να λειτουργήσουν ξανά οι ναοί μας στην Αμμόχωστο και την Κερύνεια…
Ώς ελάχιστο φόρο τιμής στους πεσόντες, σας καλώ να τηρήσουμε ενός λεπτού σιγή.
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΑΥΤΩΝ!
πηγή φωτό: https://lexovitis.blogspot.com/2024/10/50_27.html
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου